Ingebed in de huizenrij van het Willemsplantsoen ligt de Sint Gertrudis-Kathedraal van de Oud-Katholieke gemeenschap, gebouwd in 1912 ter vervanging van de Sint Gertrudis-Kapel, de tot dan in gebruik zijnde schuilkerk. (zie vorige column)
De ingangspartij onder het 2 torenfront is bekroond met mozaïek, in het midden de Christus Pantokrator, allesheerser. Links en rechts zijn de heiligen Willibrord en Gertrudis afgebeeld. Voor de deelnemers aan stadswandelingen is het soms moeilijk te begrijpen dat Utrecht drie kathedralen telt. Deze Oud-Katholieke kathedraal. De Rooms-Katholieke kathedraal aan de Lange Nieuwstraat. De laatste is oorspronkelijk kloosterkerk van de Johannieters. Na herstel van de Godsdienstvrijheid toegewezen aan de Rooms-Katholieken. De kathedrale Dom bleef in handen van de Protestanten.
Enige tijd geleden bezocht ik, na jaren, de opengestelde ‘Sint Gertrudis’ tijdens ‘KerkenKijken’. Ik keek met ‘nieuwe ogen’ naar het interieur. Achteraan zittend op een plek waar ik de kathedraal kon overzien, raakte ik onder de indruk van de harmonische ruimte, het licht, de warmte in kleur, de organisch in het geheel opgenomen beelden. Bevond ik me in Utrecht? In de triomfboog van de kathedraal is de goede herder afgebeeld met zijn schapen, een voorstelling die verbinding geeft met mijn gereformeerde kindertijd.
Laatste 3 strofen van het gedicht over Sint Geertrui van Willem Barnard (zie vorige column)
Hoor! Je leest ons voor!
Het is poëzie
van dichters die
zijn onderwezen
door geest en vuur.
Gezegend het uur
dat ik hier ben
en alles herken
die taal en heel
dat ritueel,
tekens, gebaren
die wij bewaren
al zoveel jaren
thans en voortaan,
van ja tot amen.
Wij die hier kwamen,
onthoud onze namen
ook als onze tijd is vergaan.
Guillaume van der Graft pseudoniem van Willem Barnard (1920 – 2010) was o.a. dominee/dichter, protestant predikant. Op latere leeftijd ging hij over van het Protestantisme naar het Oud-Katholicisme.
In het koor van de kerk hangt werk van de Rooms-Katholiek gebleven schilder Bloemaert (1566-1651) Geplaatst portret van hem is vervaardigd door de protestante schilder Paulus Moreelse (1571-1638). Zij deelden atelierruimte in de verlaten Servaasabdij, later afgebroken, aan de Nieuwegracht.
Bekeken door ‘de ogen van nu’ vind ik de verbindingen tussen mensen met verschillende geloofsachtergrond in een tijd van religieuze ‘afscheidingen’ opmerkelijk. Hoe waren die verhoudingen in de praktijk van het alledaagse leven? De Sint Gertrudis Kathedraal is gebouwd in neo-romaanse stijl als eerbetoon aan de afgebroken Mariakerk. Het tot stand komen van deze kathedraal moet een bijzondere samenwerking geweest zijn tussen (bouw)pastoor C. Deelder (1853-1928) en architect J.C. Wentinck jr. (1874-1948) van Gereformeerde huize. De toenmalige Oud-Katholieke gemeenschap telde onder de ca. 3000 leden geen architect.
Pieter Saenredam, de Haarlemse schilder, tekende in 1636 de Mariakerk, de grootste van de Utrechtse romaanse kapittelkerken. Op de Mariaplaats is het schilderij wat hij daarvan maakte te zien op een tegeltableau. Op verschillende plekken in de binnenstad zijn tegeltableaus van schilderijen van de betreffende plek aangebracht.
Beste Margriet,
U heeft heel leuke en interessante artikelen geschreven over Utrechtse kerken uit het verleden. En dan vaak ook nog zo mooi geïllustreerd met fraaie gedichten. Over twee dingen wil ik een correctie doorgeven: Onderaan de op een-na laatste alinea staat dat de Oud-Katholieke gemeenschap geen architect onder haar leden kende. Toch was die er wel: P. A. van Weeldenburg. Deze architect bouwde in 1909 de Paradijskerk aan de Nieuwe Binnenweg in Rotterdam. Van Weeldenburg is ook de architect geweest van de 20 jaar eerder gebouwde Oud-Katholieke St. Vituskerk in Hilversum. Aardige bijkomstigheid: de bouwpastoor van de Gertrudiskathedraal, Cornelis Deelder, was een verre oud-oom van Jules Deelder.