Ten behoeve van betere toegankelijkheid in de stad, werden begin twintigste eeuw stegen en smalle straten verbreed, zoals de Poelenburgsteeg, na verbreding de Voetiusstraat. Daarvoor dienden in 1907 een aantal huizen afgebroken te worden.
Architect J. Stuivinga, 1881 – 1962 (stadhuis Zeist) maakte het ontwerp voor de toenmalige openbare bibliotheek en beheerderswoning aan de noordzijde van de straat, nu appartementencomplex. Stuivinga ontwierp in stijl van de de Hollandse Neorenaissance, deze grijpt terug op de renaissance in de zeventiende eeuw. In het Poelenburgsteegje woonde Gisbertus Voetius (1589 – 1676), de eerste hoogleraar Theologie en Oosterse talen aan de in 1636 opgerichte universiteit van Utrecht. Onder zijn leiding (bijnaam ‘de Utrechtse Paus’) was de universiteit een orthodox bolwerk.
Het oudste deel van het academiegebouw, de vergaderzaal van het Domkapittel, gebouwd in 1462, diende na de reformatie als collegeruimte, nu aula. Hier werd in 1579 de Unie van Utrecht gesloten.Verschillende provincies en steden sloten een verbond tegen de gemeenschappelijke vijand, de Spanjaard. Dit wordt gezien als het begin van de Republiek der Nederlanden. De 12-jarige koningin Wilhelmina legde op 10 juni 1892 de eerste steen van het academiegebouw, een geschenk van de Utrechtse bevolking voor het 250 jarig bestaan van de universiteit.
De door Richard Hol gedirigeerde feestcantate was op een tekst van Nicolaas Beets:
Rijs spoedig, rijs voorspoedig op,
geleerdheids nieuwe tempel!
Gord, koningin, het schootsvel aan laat u den troffel geven
(in de wandeling werd dit de ‘rijst en gort-cantate’)
Het ontwerp van het gebouw is van E.H. Gugel en F.J. Nieuwenhuis. Er ging heel wat discussie aan vooraf voordat gemeente en rijk het eens werden over plaats en bouwstijl. De befaamde architect Pierre Cuypers vond dat de gotische stijl van de Dom nagevolgd moest worden. Het gotisch poortje dat toegang geeft tot de pandhof, werd in die periode ontworpen door zijn zoon Joseph Cuypers en gezien als protest tegen de keus voor de stijl van de Hollandse Renaissance. De twee armen van het gebouw vormen een hoek; het gebouw maakt als het ware een buiging voor de gotiek van de Dom.
In 1936 bestond de universiteit van Utrecht 300 jaar. Ter gelegenheid daarvan kreeg Pyke Koch, magisch realistisch kunstenaar, de opdracht van de toenmalige PTT om twee postzegels te ontwerpen. De postzegel van 6 cent stelt Pallas Athene voor, die van twaalf en een half cent Voetius. Boven de ingang van het academiegebouw bevindt zich van boven naar beneden de gebeeldhouwde kop van Pallas Athene, de godin van de wijsheid; daarboven het kopje van Wilhelmina (met hangend haar); hoger het logo van de universiteit: Zon der gerechtigheid verlicht ons (Sol iustitiae illustra nos). Voetius’portret is ook aangebracht op de gevel in de rij van hoogleraren, afgebeeld in gouden medaillons.
Je kan imho niet de Voetiusstraat noemen zonder het Ezelsteegjes te vermelden. De behuizing aan de Voetiusstraat is ooit begonnen in 1643 toen de immuniteiten van de Janskerk en de Domkerk hun gronden kwijt raakten. De Utrechtse geboren en getogen schilder Cornelis van Poelenburg was rond 1650 een van de eerste bewoners en naar goed gebruikt werd de nieuwe steeg vernoemd naar de voornaamste bewoner. Voor 1643 was de steeg nog maar een kleine doorgang tussen de Domkerkhof en de St. Pieter. De doorgang had geen officiële naam, maar stond bekend als de Pietersdoorgang of het Pietersgat. De smalle doorgang werd gebruikt in de Paastijd als het verhaal van de intocht in Jeruzalem van Jezus op de ezel werd nagespeeld. De ezel met een Jezusbeeld op zijn rug werd in een processie door de Ezelsteeg geleid. Aangezien dit 1 van de weinige keren was dat de Utrechtse burgerij überhaupt iets te zien kreeg van de pracht en praal en protserigheid van de kapittels, was dit een waar volksfeest.
De naam Ezelsteeg zat blijkbaar nog bij veel mensen in hun hoofd en Van Poelenberg niet zo. De burgerij bleef de nieuwe steeg dan ook halsstarrig de Ezelsteeg noemen en in 1670 zien we deze naam dan ook in officiële documenten voorbij komen.
Als Van der Mond rond 1640 zijn inventarisatie maakt van de Utrechtse straten noemt hij dit de Voetiussteeg. Dat dit vanaf het begin tot de verbreding in 1907 de Van Poelenburgsteeg heeft geheten is dus _niet_ waar. Dit wordt ondersteund door het Utrechts Documentatie Centrum (1). Als in 1898 de huizen aan de noordkant worden aangekocht als voorbereiding van de verbreding wordt ook de naam Voetiussteeg weer in de aktes gebruikt (bron: Jaarboek Oud Utrecht 1972)
(1) http://www.documentatie.org/uds4/dbdropdownvolgende.asp?search=Utrecht%20-%20Voetiusstraat%20-%20straatnaam&start=0&zoekmethode=6
Beste Sjoerd,
Bedankt voor de uitgebreide, interessante aanvulling op de column
Poelenburgsteeg/Voetiusstraat.
Margriet Hoogendoorn