Het verleden van Utrecht

Vertel mij Utrecht: Onderwijs in Utrecht (2) Hiëronymusschool

Portret_Macropedius

Vanaf de 8e eeuw werd door de geestelijkheid onderwijs gegeven aan de school van het klooster verbonden aan de Salvatorkerk op het Domplein. Deze scholing was er op gericht om priesters/missionarissen op te leiden. Het onderwijs kwam stil te liggen door de invallen van de Noormannen in ons gebied. Toen deze vertrokken waren, keerde bisschop Balderik terug uit Deventer en liet hij de burcht (huidige Domplein) en de kerken herstellen; ook de kathedraalschool werd rond 918 heropgericht.

Naast het Domkapittel werden de kapittels van Sint Pieter, Sint Jans, Sint Marie in de 11e/12e eeuw gevestigd, met bijbehorende kerken. Ook aan deze kapittels werden scholen verbonden om leerlingen voor de geestelijkheid op te leiden.

In de 12e/13e eeuw kwamen de parochiekerken tot stand, Buurkerk, Nicolaaskerk, Jacobikerk en de Geertekerk. Van daaruit werden parochieschooltjes gesticht. Op de laatste ontvingen leerlingen elementair onderwijs: lezen, schrijven, rekenen en enige beginselen van latijn. Onderwijs was voor kinderen uit de gegoede families. Voor minder bedeelden was dat nauwelijks weg gelegd.

Als deze kinderen al een school bezochten, ging op zeker moment werken voor leren. De wet op de leerplicht kwam 1-1-1901.In het in 1474 gestichte Hiëronymusklooster aan de Kromme Nieuwegracht werden 2 kamers ingericht om les te geven. Deze Hiëronymusschool was de voorloper van het (huidige) Stedelijk Gymnasium en de Utrechtse Universiteit (1636). De opleiding voorzag in ‘hoger’onderwijs voor kinderen uit betere klasse. Grote bekendheid genoot de rector (1530) Gregorius Macropedius. Deze schreef schoolboeken, toneelstukken en liederen. De door hem geschreven toneelstukken werden enkele malen per jaar buiten de school opgevoerd. Hij was een belangrijk vertegenwoordiger van de Moderne Devotie.

Geert Groote was de grondlegger van deze spirituele beweging in katholiek Nederland. De laatste was theoloog en schrijver, stelde misstanden aan de kaak en streefde naar eenvoud. Van 1371-1374 was hij kapittelheer van de Domkerk. [Een van zijn protestschriften betrof de in aanbouw zijnde Domtoren. De hoogte, de omvang werd door hem verkwisting gevonden. Dat geld kon beter aan de armen besteed worden. Het inkomen (prebende) dat hij van het kapittel ontving, zette hij stop].

Laatste woorden van het toneelstuk ASOTUS van Macropedius (1487-1558). (fragment)

Macropdius: Opgevoerd voor u is een verhaal, geen verzonnen verhaal, maar een christelijke parabel uit het evangelie. We hopen dat ze niet is opgevoerd om de toeschouwers alleen maar te laten lachen en hen te vermaken. Maar zij wil door te wijzen op het richtsnoer van berouw, U afhouden van overdaad en wangedrag. Daarom vragen al onze spelers hier dat u uw voordeel doet met de verborgen betekenis, om uw leven te beteren.

Het stuk is voor het eerst opgevoerd in 1536. (uit scriptie Roos Hamelink over Macropedius)

In 1638 stelde het stadsbestuur geld beschikbaar voor een onderwijzer die gratis les gaf. Het onderwijs nam in de 16e, 17e eeuw in bescheiden mate toe.

Lees hier deel 1 van “Onderwijs in Utrecht”.

Laat uw reactie achter

Reactie

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *