Onze columnisten

Drie iconoclastische sprookjes

Het schrille contrast tussen het schreeuwerige en uitbundige kunstwerk en de kalme ingetogenheid van het gebouw zorgt voor een fijne spanning die helemaal van deze tijd is

Bach

Al sinds vele jaren wordt rond de paastijd de Matthäuspassion van Johann Sebastiaan Bach uitgevoerd. Meestal in kerken, waar zoiets sacraals eigenlijk thuishoort, soms ook in concertzalen. In de kerk van Naarden laaft de Hilversumse en Haagse elite zich jaarlijks aan het Erbarme Dich, elders mag ook de rest van de bevolking Donner und Blitzen over zich heen laten komen. Maar het muziekstuk is al eeuwen oud, en eigenlijk ook wel verouderd. Het moet vernieuwd worden. Een nieuwe passie! Alleen met een groot wit kruis dat tijdens The Passion door bekende volkszangers in een oud-Hollands stadje wordt rondgezeuld redden we het niet. Het muziekstuk zélf moet vernieuwd. Anders haakt de moderne generatie af.

Daarom is besloten om alle stukken die vanouds door de evangelist worden gezongen, de zogenoemde recitatieven, te vervangen door een rapversie. Recitatieven zijn feitelijk toch gesproken en geen gezongen teksten, en door ze om te vormen tot een heuse rap blijft de Matthäuspassion nog jaren actueel. Op 1 april zal dit eindelijk gemoderniseerde oratorium in première gaan in de Utrechtse Jacobikerk.

Vermeer

Aan de beroemde zeventiende eeuwse kunstenaar Johannes Vermeer is een grote tentoonstelling gewijd in het Rijksmuseum. De expositie is al een tijdje volledig uitverkocht. Dat gebeurt niet vaak, dat een museum alle beschikbare kaartjes in alle beschikbare time-slots al ruim voor het aflopen van de tentoonstelling is kwijtgeraakt. Wie nu nog de schilderijen wil bekijken, zal zich tevreden moeten stellen met de catalogus. Het is niet anders. Overigens zijn de werken in een goed uitgevoerde catalogus beter zichtbaar dan in een drukke museumzaal met hordes mensen die voordringen, selfies maken bij het Meisje met de parel of de schilderijen zelf willen fotograferen. Maar er is nog iets anders aan de hand: de schilderijen van Vermeer tonen de wereld anno zestien-zoveel. Ze zijn totaal niet actueel. 

Om dat aan te passen aan de moderne tijd is besloten een van de schilderijen te verbeteren. Aanvankelijk wilde men het Melkmeisje in plaats van gewone koeienmelk veganistische havermelk laten schenken. Helaas zou het verschil tussen beide vloeistoffen op het schilderij totaal niet zichtbaar zijn. Er is daarom gekozen voor de Brieflezende vrouw. In plaats van een papieren brief – wie schrijft er tegenwoordig nog brieven? – leest ze nu de haar toegezonden tekst op een tablet, een iPad. Een bekwame restaurator is aangezocht om deze verandering te bewerkstelligen. Vanaf 15 april aanstaande is het resultaat in het Mauritshuis te bewonderen.

Crouwel

De architect Joseph Crouwel, die leefde van 1885 tot 1962, was een leerling van de grote Berlage en De Bazel. Hij ontwierp prachtige gebouwen met veel kunstig baksteenwerk in de stijl van de Amsterdamse School. Twee van zijn architectonische hoogtepunten zijn in  Utrecht te vinden: het Anatomiegebouw langs de Biltse Grift in Wittevrouwen, en het postkantoor aan de Neude, waar tegenwoordig de bibliotheek in is gevestigd plus een aantal winkels en een te weinig gebruikte fietsenstalling. Het is een gebouw dat bekeken mag worden, van binnen met die imposante booghal en de glanzende beelden, van buiten met het fraaie metselwerk en de ornamenten van grijze Muschelkalk. Na de teloorgang van het Staatsbedrijf der Posterijen, Telegrafie en Telefonie, de PTT dus, heeft het monumentale pand een tijdje leeg gestaan maar is nu in volle glorie weer in gebruik. Wat niet wegneemt dat zo’n vooroorlogs bakstenen gebouw tegenwoordig wel wat erg gedateerd is. 

Om dat gebrek aan eigentijdsheid te compenseren, is een kunstenaar gevraagd er een ornament aan toe te voegen. Er is gekozen voor een opzichtig gekleurd kunstwerk met veel neonlicht, geïnspireerd op de praalwagens van de Brabantse carnavalsoptochten. Opgehangen aan een frame van aluminium pijpen heeft het een plaats gekregen boven de hoofdingang, voor het glas-in-loodraam. Het schrille contrast tussen het schreeuwerige en uitbundige kunstwerk en de kalme ingetogenheid van het gebouw zorgt voor een fijne spanning die helemaal van deze tijd is.

Epiloog

Dit waren drie sprookjes over iconoclastisch wangedrag, over de opzettelijke vernietiging van kunstwerken: een muziekstuk, een schilderij en een gebouw. Een ervan is helaas bewaarheid geworden. Godzijdank is het reversibel.

Auteur Jelle Reumer
Auteur

Jelle Reumer

Laat uw reactie achter

Reactie

14 reacties

  • Michael Schuurmans schreef:

    Helaas zijn er ook sprookjes met een slecht einde… maar ik blijf hopen dat dit sprookje herschreven wordt met respect voor het oude.

  • Mathijs schreef:

    Er is veel geschreven over dit ‘kunstwerk.’ Maar nog niet zo fraai als hierboven. En dan heb ik ook nog eens nieuw woord geleerd.

  • Paul Hoes schreef:

    En waarom, WAAROM moet alles steeds maar weer “opgeleukd” worden?

  • Jesper Verburg schreef:

    Alles van waarde is weerloos.

  • Felix Visser schreef:

    Jelle, dank voor je drie-eenheid van schitterende parabels! Nu ze slechts nog over, of door het ijzeren mediagordijn helpen dat om Utrecht is geklonken. Zou toch moeten kunnen?

  • Albert Verkuil schreef:

    Kijk naar deze foto en je weet alles. Een monument is zonder scrupules verkracht. En dat vinden mensen mooi.

  • Robert van den Hout schreef:

    Elitair geneuzel!!! We hebben het over kunst toch? Niemand, behalve de kunstenaar dan, heeft het recht waardeoordelen over kunst zo ongenuanceerd te uiten… Kunst mag/moet schuren… Het is per definitie spannend als twee kunstvormen elkaar op deze wijze ontmoeten….

  • M (Maarten van Ditmarsch schreef:

    Utrechters moeten nog wennen aan dit kleurrijke, uitbundige kunstwerk. Wat mij wel irriteert is dat, evenals vele horeca en modezaken in de binnenstad, onnodig Engelse termen gebruikt worden (library, study e.d. We zijn trots op onze nieuwe bibliotheek die ook het lees- en schrijfgedrag in de Nederlandse taal moet koesteren!
    Maaten van Ditmarsch, oud lid van de Raad van Toezicht van de Bieb Utrecht

  • Johan Brouwer schreef:

    @Robert van den Hout. Alleen de kunstenaar heeft het recht waardoordelen over kunst zo ongenuanceerd te uiten. Pardon? Dit is kunst in de openbare ruimte en daar mag iedereen een oordeel over hebben. Over elitair geneuzel gesproken.

  • VincentZ schreef:

    @Robert van den Hout. Wat je poneert is de overtreffende trap van elitair: het vleesgeworden elitairisme. Alleen een kunstenaar bepaalt wat goed en slecht is. Wat zij maakt is per definitie spannnend. Dat is het per definitie helemaal niet het kan ook gewoon waardeloos zijn. Jouw redenering: een kleine groep bevoorrechte mensen, wij noemen het eilite, jij noemt het kunstaars bepalen voor het volk wat kunst is. Het moet schuren dat begrijpt alleen de kunstenaar, het volk waardeert dat pas later, die zijn zo ongelofijk dom dat moet nog landen. Wanneer de kunstenaar een drol op een tapijt legt schuurt het en is het kunst, legt het volk dezelfde drol op een tapijt dan stinkt het. Zeggen dat een drol op een tapijt geen kunst is stinkt ook: aldus de kunstenaar. Een drol blijft een drol, een kermisbak blijft een kermisbak. Waarom altijd het argument van schuren: schuurt Vermeer, schuurt Rembrandt, schuurt Tolsoj, schuurt de Matteus passion, schuurt Mondriaan, schuurt het paleis op de Dam of schuurt Rodin.

  • Michael Schuurmans schreef:

    @M… als men ‘moet’ wennen’ aan ‘kunst’… is het dan nog wel kunst of is het dan een door de strot geduwde illustratie? Have a nice evening.

  • Sophie de Hart schreef:

    Kunst is altijd in beweging! Jullie zijn een stelletje oude, nukkige mannen die roepen: “vroeger was alles beter”.

    Karel Appel werd ook uitgelachen.

    Kunst hoort nu eenmaal te schuren! Blijf er vooral naar kijken. Misschien met je kleinkind? Mijn kind laaft zich in ieder geval aan alle kleuren en vormen. Ooit als hij oud is vindt hij dit geweldig en is weer iets nieuwerwets om over te zeuren.

    Ik ga er net zo lang naar kijken tot ik het mooi vind. Mensch, verwonder uzelf.

  • Roel Jorna schreef:

    Ik vind het maar een boel geneuzel. Het is een kunstwerk, met een idee erachter. Dat kun je mooi vinden, of niet. Kwestie van smaak. Spreken over vernietiging of verkrachting vind ik buiten alle proportie. Things change, deal with it!

  • Michael Schuurmans schreef:

    @Sophie… hoe kom je (en helaas anderen) erbij dat kunst ‘moet’ schuren? By the way… ik lach Appel nog steeds uit maar dat is op persoonlijke titel… vanwege mijn eigen smaak en wat ik persoonlijk onder kunst versta.

    In een galerie zou ik er absoluut geen moeite mee hebben maar wat jij hier kunst noemt, bevindt zich in de openbare ruimte en daar zou net zoals destijds met ‘de Haas’ een referendum over moeten komen.

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *