Bezoedeling Crouwel’s schepping aan de Neude NOG STEEDS niet van de lucht

Op 24 maart wordt het omstreden kunstwerk van Maarten Baas aan de gevel van de Bieb op de Neude geplaatst. Opdat het publiek weet waar de ingang van de Bieb is. Felix Visser heeft er een mening over. “De bos brandhout is een totaal op niets slaande toevoeging aan de indrukwekkende frontgevel van architect Crouwel’s gebouw dat bijna 100 jaar geleden werd opgeleverd en van binnen en van buiten de status van Rijksmonument verdiende en kreeg.”

Ziet u op de foto onder dit artikel, die boom, midden voor het gebouw? Achter z’n kruin verschuilt zich een luifel met daarop een lichtornament voor een gaming arcade. De puinhoperige woordenbrij met kletskoek moet nog worden aangepast, want in plaats daarvan is er intussen een (1) bibliotheek gevestigd. Laat u niet misleiden door de foute spelling van het meervoud van bibliotheek in het Engels – librarys is net zo krom meervoud als het gedrochtelijke ‘House Modernes’, voor de oude Galeries Modernes. 

Ik vraag me af waarom in een tijd dat iedereen zegt ‘alles samen te (gaan) doen’, er zoveel de mist in gaat. Is iedereen nu zo dom, of zijn het alleen de beleidsmakertjes en de vrijemarktkooplui die schijt aan spelling hebben en hun ongeletterde vriendjes en vertegenwoordigers die met half opengezakte mond als een stel halve zolen, verdoofd door hun omhooggeschoten machtspositie alles wat op tafel wordt gelegd kritiekloos bejubelen? Begrijpend lezen moeilijk? Welnee, leer van de spotjes op jullie favoriete BNR Nieuwsradio dat dat helemaal niet moeilijk is – een kind kan de was doen! Maar wie weet heeft het ontwerp van het gaming-arcade bosje ongerief waarover wij in mei 2021 in deze krant ons hart mochten luchten na study-study-study nog een flinke correctieronde ondergaan?

Pardon, weet u misschien de ingang van de bieb?

Angst dat bezoekers van de bieb de ingang niet zouden kunnen vinden, was een van de krampachtig aangeroepen motieven der kunstfluisteraars, om het liflaffie van Maarten Baas, rasontwerper tegen wil en dank, te weten een verzameling van rechte en kromme zuur- en kaneelstokken en een tombola van letters en woorden – armetierig, quasi uit de losse hand, pseudo-artistiekerig en wanordelijk en ook nog illiteraat uit enig verband gerukt – een prominente en vooral ook stralende plek te bezorgen. 

Een oogverblindend punt dat, knipogend en flitsend de talloze wanhopig verzenuwde dolendenden op zoek naar de ingang van de bieb, de weg zou wijzen. De bos brandhout is een totaal op niets slaande toevoeging aan de indrukwekkende frontgevel van architect Crouwel’s gebouw dat bijna 100 jaar geleden werd opgeleverd en van binnen en van buiten de status van Rijksmonument verdiende en kreeg. Monumentnummer: 514259. Streng, serieus, weloverwogen, dynamiek en stabiliteit uitstralend – woke avant la lettre – gen Z.

Hoezo toevoeging? Lees: daad – die, als het gebouw deze zou overkomen, te beschouwen is als een groepsverkrachting met voorbedachten rade door vele medeplichtigen die zich slaap lieten soezelen of meenden of dachten dat het gebouw het wel goed vond. Inmiddels, doorgezaagd over dat kunst ‘best wel’ mag schuren (als schuurspons voor onze met vet en keihard aangekoekte zielenroerselen?) waar nodig nog gefaciliteerd met glijmiddelen en gerustgesteld met ecologische bezweringen dat die lampen LEDs zijn, om de aandacht maar af te leiden van waarover het ook weer ging. Kortom: helemaal milieu-besparend en supereco. Ergens zal ook nog wel een kromme berekening klaarliggen waaruit zou moeten blijken dat we op de koop toe energie terugverdienen – enfin, u herkent de kletskoek die in de hele discussie over energie, klimaat en milieu, kunst en cultuur, de boventoon voert. En u bent gewaarschuwd door geruchten die al 20 jaar geleden door oortampons of gewoon overdosering-dB-gerelateerde-doofheid niet werden gehoord, over de beperkingen en gevaren van een stroomdistributie-net dat niet adequaat is en dat waarschijnlijk ook nooit zal worden. De bierkaai is nu eenmaal precies wat ie is.

De andere kant van licht

Het op botte, stompzinnige wijze verkloten en moedwillig verrampeneren van de monumentale waarde (nee, waarom niet gewoon gezegd schoonheid van de magnifieke gevel van het oude postkantoor) zou verboden moeten zijn. Niemand wacht op een versiering, het gebouw is de versiering. Verdomme. Het ’s avonds ontkennen, negeren en verstoren van duisternis, door opdringerig en onnodig aandacht vragend licht is onvergeeflijk. Bovendien is er in de uren die door de natuur in donker zijn gehuld al te veel lichtgeweld. Van grote schermen die de godganse nacht van achter winkelruiten knipperend, tot in slaapkamers van omwonenden doordringende flitsen, reclameteksten uitbrakend die sowieso al door geen mens worden gelezen omdat de ogen permanent zitten vastgekleefd aan hun stomme smartfoons die permanent met gepruttel, keiharde muziekfragmenten, getsjirp, gezoem, gejuich en applaus (!) of een scheet (geestig toch?) tot aandacht dwingen. Niet te vergeten de dikke witte pieren, de luistertampons, die tegenwoordig uit bijna aller oren kruipen om permanente auditieve aandacht en volgzaamheid af te dwingen.

Bestuurders van Utrecht, loop eens door een paar winkelstraten en kijk eens niet op uw telefoon, haal die pieren met uw eigen enge bubbel die u denkt ‘de wereld’ te zijn even uit uw oren en houd uw blik strak gericht op de ‘plint’ van de straat – van stoep tot pak weg vier en een halve meter hoogte. Wat ziet u? Uw wereld, maar ook de onze. Een totale puinzooi aan verkrachte gevels en wanstaltige, smakeloze en zinloze reclame-uitingen, flikkerende lichtflitsen, eist meedogenloos alle waarnemingskracht op in een permanent mokerende aanslag waardoor geen plek meer overblijft voor alles wat boven die ruim vier meter hoog ligt: de gevarieerde oude stedebouw die de stad, voor zolang het mag duren, zoveel historische diepte en schoonheid biedt. Helaas, het netvlies is al overstuurd en barstensvol redundante projecties. De geest is overbezet.

Pecunia non olet?

Ik mocht al eens eerder in deze krant ventileren dat die verzameling armoedige kleurenpaniek eerder mensen die op een boek uit zijn wegjaagt, dan ze de weg wijst. Bewegwijzering blijkt inderdaad niet de sterkste kant van afdeling Art Meat, (Kunstvlees, wat is dat nu weer? gebeenhouwde kunstenaars, toch niet hè?) van Art Utrecht, voor wie trots het binnenkort volgroeide vijftal kunstwerken voor de bieb een voltallig feit is. Over de andere vier, binnen het gebouw, wil ik het nu vooral niet hebben. Wie weet, hoop doet leven, vernietigt de Baasse bos aanmaakhout en plastic zichzelf of door een ingekeerde zondaar in een felle kortsluitbrand. Onwaarschijnlijk? Zeg dat niet te snel, denk maar eens aan de verbrande meubelen van Baas – hij weet hoe dit soort flauwe ongein tot kunst te laten verheffen. Met natuurlijk weer hulp (advies en bemiddeling) van de kaste van kunstfluisteraars en anderen die zonder eigen ideeën het leven onder ogen moeten zien, maar intussen wel weten waar het grote geld zit en hoe het los te weken. Ze duiken overal op.

Misschien is er ooit een kunstfluisterfee ’s nachts aan Baas verschenen, zwoelhees fluisterend: Verbranden die handel, Maarten! Het zwerk zal zich openscheuren en de wereld zal jouw licht zien, het licht van je brandende meubelen, dan wel van je gloeiende woordenbos! 

Trucjes

Kunst is geen kunst meer, maar de kunst mensen met geld te overtuigen dat ze kunst moeten kopen.  En van wie. Mij schiet te binnen de beetje onhandig overkomende doublespread foto in een cultuurbewuste krant van een gefortuneerd ouderpaar – jaren geleden al. Pensioen en Drees waren ingetreden en ze waren bovendien schatrijk geworden door de verkoop van de eieren van hun Barnevelders. 

Het was tijd om eens in kunst en cultuur te gaan investeren, maar ze wisten bij god niet hoe en met wat voor soort werk. Dat zal enkele kunstenaars en niet in de laatste plaats de kunstfluisteraar die de facto als een makelaar van meerdere wallen eet, geen windeieren gelegd hebben. Denk vooral niet dat kunstenaars in den brede van dit soort acties profijt hebben. Echt geld, schandalig veel geld, wordt uitgegeven aan oude kunstwerken van grote meesters en aan spiksplinternieuwe fratsen van kunstenaars die het geluk hadden op te vallen met een idee dat een ander nog niet had gehad of wat ze gewoon goed hadden gejat. Neem bijvoorbeeld een rood linnendoek waarin met een vlijmscherp mes een verticale snede is aangebracht. Kaarsrecht wel te verstaan en bijna obsceen. Moest zelfs na een aanslag nog worden verbonden met duct tape – geen ponem. Maar kom er maar eens op en om! Enfin, Barnet Newman deed het, dacht kreatief mee, zocht en vond een kunstfluisteraar. Maar pas op, meestal verdient alleen de handel daaraan. Zo is Het gerucht van de (Utrechtse) surrealist Joop Moesman niet meer die zestienduizend zielige guldentjes ‘waard’ geweest, die Heineken ervoor betaalde in begin jaren ’60. Wie weet, nu al zestien miljoen euro. Of meer zelfs…? Alles kan tegenwoordig. Moesman zelf schoot er geen bal mee op, en z’n erfgenaam ook niet.

Doorbraak met verbrande meubelen

Twintig jaar geleden, op z’n zesentwintigste reeds, kreeg ontwerper Baas steun van kunstfluisteraars die zijn idee meubelen in brand te steken topperdetop vonden en zijn werk op die manier van het juk van het design dacht te kunnen bevrijden – daarmee tot kunst te verheffen. Na zijn vliegende start via Milaan, Londen en Parijs (waar bleef Amsterdam trouwens?) volgde zijn New Yorkse doorbraak, met jawel, onder andere een stoel van Gaudi! Wie nu denkt, met in het achterhoofd het kleurig aardewerk van deze Spanjool, dat zo’n gebakkenaardewerkstoel onbrandbaar zou zijn, heeft gelijk, want speciaal daarvoor en met de gedachte aan duurzaamheid in de oorspronkelijke betekenis van het woord, liet de kleurrijke Iberische architect stoelen maken in diverse kunststoffen. Die brandden natuurlijk dat het een aard had. Deze Baasse schoonheidsbehandeling ofwel ‘smokeproject’, of moeten we spreken van een verrijkende, purifiërende daad, zoiets als de Kneipse Begietingen?- legde het fundament onder de erkenning van de jonge Baas. Het idee zou aan Gaudi volledig voorbijgegaan zijn. Even dacht ik dat mijn Charles Eames bureaustoel wellicht aan karakter en waarde zou kunnen winnen door hem te verbranden of langdurig in een rookoven te maltraiteren, maar ik besloot toch om wat roken betreft het te houden bij Coricaanse figatellu en lonzu en Franse hareng fumé, als je dan toch nog eens iets van eerlijk wildzwijnsvlees of gerookte vis zou willen eten. 

Gaudi, tenslotte is niet rijk geworden, ondanks zijn aanzienlijke publieke aanhang. De overheid moest daarentegen namelijk niets van hem hebben. Zal iets te maken hebben gehad met dat zijn banden met Franco-aanhang niet warm waren. Zo gaat dat dus als je geen strenge selectie toepast en geniet van de belangstelling van gewone mensen die je werk mooi vinden, en dus verkeerde vrienden kiest of op de verkeerde paarden gokt – omdat er nu eenmaal brood op de plank moet of omdat je principes hebt.

Het mag zo langzamerhand, met de zelfbegeurde statements die het regent uit de Utrechtse kring van verenigde professionele kunstenaars, omzwermd door kunstfluisteraars en nu zelfs ook de in genoegzaamheid zwelgende vroede vaderen en moederen, duidelijk zijn dat we onder de regie en de knusse, warme mantel van wethouder van cultuur, Eva Oosters, ‘ongelofelijk goed op weg, dan wel supertop bezig zijn!’ Alleen… niemand weet of zegt nog waarheen die door vage ideeën en plannen gemarkeerde weg leidt, en zo ja dan is de lezer al snel de draad kwijt door het wollig taalgebruik waarmee iedereen alle of geen kanten op kan. Bovendien kan de perceptie, het doel van dit soort ‘handen en voeten gekregen hebbende’ en draaierig makende, rondsuizelende, lullekoekse kretologie, voor iedereen op een andere plek liggen. 

Vegan, zelfs dát…?

Ter illustratie noem ik nog de afdeling Art Meat, Kunstvlees – een rode kool vermomd als geit? – het Vegan Mekka van Art Utrecht? waar per 1 januari een nieuw bestuurslid is aangetreden, te weten Jaco Schilp? Dit nieuwe lid gaat zich vooral bezighouden met het verbinden van kunstenaars in de stad en inzetten voor het creëren van mogelijke (let wel!) nieuwe presentatie plekken en meer ruimte voor hedendaagse mediakunst in Utrecht. Het staat er letterlijk, in losse woorden, als waren ze zand, en het gaat dus minimaal over hedendaagse mediakunst, dus het zal niet te maken hebben met hulptroepen voor de onder druk staande en uitgezogen zorgwerkers. De opdracht voor deze week is dan ook: ‘Zoek de zeven overeenkomsten’ en ‘wat staat er eigenlijk en waarom niet?’ 

U kunt me niet meer volgen? Begrijpelijk, leg het gerust even weg, laat het even bezinken.

Welkom Jaco, behouden vaart. Gaan jullie in de cultuursector allemaal vast eens nadenken over NFT (Non Fungible Token), ongeveer ‘der letzte Schrei’ in de kunstwereld. 

Pardon kunsthandelgrootgeldverdienwereld. Lekker veel te halen. Anders zijn jullie gedoemd een hopeloos antiek stelletje te blijven. Als je een privéjet hebt, maak je grote kans om mee te kunnen doen, dus nog even sparen, lijkt me.

Twee dingen nog. 

Een: laat vooropstaan dat ik Baas’ Schipholklok geniaal vind, ik schreef het eerder in een vorige in Rennies gesmoorde oprisping over die ontsiering van Crouwel’s werk. Feitelijk ook het enige nog waarop Schiphol kan bouwen en waar altijd iets anders te zien valt. Wellicht zijn nog gestrande reizigers gered met koffers en al omdat er nog wat afleiding was. 

Alle gram die ik hierboven heb geloosd, heeft Baas uitsluitend eerlijk zelf verdiend met z’n krampachtige gesjacher, aangemoedigd weer door, daar zijn ze weer, kunstfluisteraars, met ‘wat moet ik nu nog eens proberen?’

Twee: er stonden nog niet lang geleden voor Crouwel’s wonderschone gevel drie (3) redelijk recentelijk aangeplante trotse bomen, ik droomde het niet. Kijk maar. De meest linkse is al verdwenen – ziekgefluisterd? Nu staan er nog maar twee. Ook daar is de diagnose ‘ziek’ al doorgefluisterd via het AD en DUIC. Een andere boom op de Neude die naar zeggen al eerder ‘zomaar’ omwaaide (opgemelde kranten hebben foto’s van dit slachtoffer van – bedenk maar een belanghebbende) lijkt om zeep geholpen door een behandeling met zwavelzuur, dat de lignine afbreekt, een biopolymeer dat als een soort cement de houtvezels verbindt. Het zal velen niet zijn ontgaan dat de boom die pal voor de ingang werd geplant, eenmaal weer vol in blad, de brandstapel van Baas liefdevol voor een groot deel zal verhullen. Stayokaygasten zullen bijvoorbeeld een stuk moeten omlopen, willen ze zich kunnen vergapen aan het vijfde kunstwerk, de wegwijzer naar de bieb. Maar ook ligt hier een gevaar op de loer, Baas immers zelf, de pyromaan met z’n camping-gasje. Die boom gaat er dus het eerste aan.

Wee, o wee, degene die, al dan niet in opdracht van welke Gemeentelijke Dienst of zich daarvoor uitgevende schepen dan ook, die boom met een vinger, zaag, zwavelgietertje of brûléebrander kwaad doet om volledig zicht op de luifel te waarborgen voor de misplaatste waaier van Baas, voor het leven te boek zal staan als cultuurloze hufter en bomenmoordenaar. Alweer onwaarschijnlijk? We zullen zien.

Was ik vergeten het fenomeen ‘kunstfluisteraar’ toe te lichten? Ach, het zal nu toch wel zijn ingedaald?