De Utrechtse raad ziet in samenwerking RTV en DUIC een versterking van de lokale media. Waarom eigenlijk?

Een mega-samenwerking in de Utrechtse media ligt in het verschiet. RTV Utrecht, DUIC, radiozender Fun X en ‘U in de wijk’ hebben samen een licentie voor de lokale omroep aangevraagd. Bijna de hele gemeenteraad is enthousiast en spreekt van ‘een versterking van de lokale omroep’. Waarom eigenlijk? Tot nu toe heeft de raad geen plan ingezien. Het gaat om een subsidiebedrag van € 2.701.285 over 5 jaar.  Een analyse van de romance tussen twee voormalige concurrenten, RTV Utrecht en DUIC. Met twee vriendjes –FunX en U in de wijk- die op afstand toekijken. En willen meespelen.  

In 2018 al deden RTV Utrecht en DUIC, onafhankelijk van elkaar, een aanvraag voor de licentie lokale omroep. De lokale omroep is de omroep voor de stad, niet te verwarren met de regionale omroep die zich op de hele provincie richt. Op advies van de door B&W aangestelde commissie Bakker besloot de Utrechtse gemeenteraad de licentie te verlenen aan RTV Utrecht. Die maakte ‘typisch lokale programma’s’, onder anderen U in de Wijk en  Bingo FM. De gemeente Utrecht waardeerde de toenmalige ambitie van DUIC, maar de plannen werden in 2018 nog te mager bevonden. Zo waren er twijfels of de subsidie niet zou worden gebruikt om exploitatietekorten bij DUIC aan te vullen. Dat laatste was niet onwaarschijnlijk. Uitgever Joris Daalhuisen liet intern weten dat “we nu eindelijk geld gaan verdienen.” 

In 2018 schreef DUIC over RTV Utrecht: “een lokale omroep die een goedkoop bijproduct is van een oncontroleerbare symbiose van Stichtingen” 

De druiven waren in 2018 -na de afwijzing door de gemeente- zuur bij DUIC. Het leidde tot een brief van DUIC aan de gemeenteraad. Daarin deed DUIC haar beklag over de gevolgde procedure en werd RTV Utrecht in niet mis te verstane bewoordingen gediskwalificeerd. 

Citaat uit de brief van DUIC: “Het gaat om het belang van de stad dat de gemeenteraad heeft te dienen. En om het belang van nieuws- en informatievoorziening waarbij de stad en haar inwoners voorop staan en daarmee een lokale omroep die niet een goedkoop bijproduct is van een oncontroleerbare symbiose van Stichtingen, een BV en personele unies daaromheen.” 

Nu de licentie lokale omroep van RTV Utrecht afloopt, besluit RTV Utrecht samen met DUIC een aanvraag te doen. De gemeenteraad juicht dit toe en spreekt van versterking van de lokale media. Waarom is niet duidelijk. In een raadsdebat waar gesproken werd over de samenwerking was nog geen letter van de inhoudelijke plannen bekend. 

Op Helling 13, de vestigingsplaats van DUIC, staan maar liefst zeven bv’s ingeschreven, een stichting en een vereniging 

Tijden veranderen. Hoewel er weinig is veranderd bij RTV Utrecht, ziet DUIC de lokale omroep niet meer als een lokaal bijproduct. Ook de ‘oncontroleerbare symbiose’ staat een samenwerking niet in de weg. Dat argument zou ook moeilijk vol te houden zijn. Immers, op Helling 13, de vestigingsplaats van DUIC, staan maar liefst zeven bv’s ingeschreven, een stichting en een vereniging waarvan we als bestuurder de naam van uitgever Joris Daalhuisen en/of uitgever Martijn Rademakers tegenkomen: (Gansgoed BV, Tussengans BV, Camping Ganspoort, DDK BV, Modaal 2.0 BV, Klappercompany BV, Divers BV, DUIC BV, Nieuws in de Etalage, Ondernemersvereniging Vaartsche Rijn).

Met de gemeente is in de loop der jaren een innige relatie opgebouwd 

Tijden veranderen. Met de gemeente bouwde DUIC in de loop der jaren een innige relatie op. Een oud-redacteur van DUIC heeft een functie als voorlichter bij twee wethouders. De officiële foto’s van wethouders worden in opdracht van de gemeente door een DUIC-redacteur gemaakt. De gemeente is een belangrijke adverteerder bij DUIC. Met enige regelmaat verwoorden wethouders bij DUIC onweersproken de zegeningen van hun werk. 

DUIC, vanaf de oprichting geprofileerd als luis in de pels, is al jaren ‘salonfähig’. Het nieuwsmedium maakte een indrukwekkende groei door en de papieren editie kreeg na de liquidatie van het Stadsblad een wekelijkse frequentie. Waar DUIC voorheen klaagde over “het systeem”, is DUIC inmiddels onderdeel van het “systeem” geworden. 

Het college laat weten bovenop de subsidie 250.000 euro voor onderzoeksjournalistiek aan de nieuwe licentiehouder te verstrekken

Op verzoek van het stadsbestuur maakte de commissie Daalmeijer (voorzitter is oud-omroepman Joop Daalmeijer) afgelopen winter een analyse van het Utrechtse medialandschap. De commissie Daalmeijer sprak in haar onderzoek over een te versplinterd Utrechts medialandschap. Na consultatie van een bonte groep partijen adviseerde deze commissie dit voorjaar om tot één mediahuis te komen. Daarin zijn RTV Utrecht, U in de Wijk, Fun X én DUIC de deelnemende partijen. Waar op landelijk niveau zorgen zijn over de samensmelting van grote mediapartijen, ziet de commissie dit in Utrecht niet als een probleem. Het idee is dat de deelnemers gezamenlijk de nieuwe licentie van de lokale omroep krijgen. Het college laat weten bovenop de subsidie 250.000 euro voor onderzoeksjournalistiek aan de nieuwe licentiehouder te verstrekken. 

In het rapport van de commissie Daalmeijer wordt hoog opgegeven over de controlerende rol van de journalistiek. Twee media die de afgelopen jaren het stadsbeleid grondig onderzochten waren Nieuws030.nl en de De Nuk. Zij controleerden het stadsbestuur op grote dossiers. (Denk aan de onmenselijk leefomstandigheden bij zorgcentrum Tuindorp Oost, de verkoop van sociale huurwoningen door Mitros, het miljoenenspel rond de Qatar-flats, de grondhandel in de Merwedekanaalzone, de verdachte transactie bij de verkoop van een parkeerterrein aan het Rachmaninoffplantsoen). Deze twee kritische smaakmakers in de stad worden noch door de commissie Daalmeijer, noch door de gemeente genoemd als voorbeelden van ‘kritische lokale journalistiek.’ Waarom niet?  

Deze vier partijen toonden de afgelopen jaren weinig tot geen ambities in de onderzoeksjournalistiek te hebben 

Dat dit geld exclusief naar de nieuwe licentiehouder gaat, is opvallend. Deze vier partijen toonden de afgelopen jaren weinig tot geen ambities in de onderzoeksjournalistiek te hebben. Toch werd het idee door bijna de hele gemeenteraad omarmd. Die sprak over ‘versterking van de lokale media.’ 

Daalmeijer zei “ja” en de raad zei daarna “amen.” Een inhoudelijke discussie vond niet plaats. Slechts één raadslid (Yvonne Hessel van Utrecht Solidair) vroeg zich af wat de toegevoegde waarde was van de samenwerking. Een vraag die niemand zou kunnen beantwoorden. Ook DUIC en RTV Utrecht niet. Want naast een intentieverklaring was er geen idee, geen plan. Voor het maken van een plan, verklaarden de twee partijen, was de tijd te kort geweest. Waarom dan toch dat enthousiasme bij de politiek? Misschien het resultaat van stevig lobbywerk? De directie van RTV Utrecht had die dagen een dagtaak met bezoekjes aan verschillende fracties. 

Mocht dat oordeel negatief zijn dan is de kans groot dat de stad Utrecht geen lokale omroep heeft. 1+1 blijkt dan 0 

Of de samenwerking uiteindelijk een feit wordt, is nog niet duidelijk. Het Commissariaat voor de Media moet de aanvraag nog beoordelen. Mocht dat oordeel negatief zijn dan is de kans groot dat de stad Utrecht de komende jaren geen lokale omroep heeft. 1+1 is dan 0. 

Maar DUIC heeft nog een troef in handen. Een vastgoed-troef. En weer lijkt het erop dat de innige relatie met de gemeente hierbij een rol speelt.  

Vorig jaar startte de gemeente in samenwerking met Centrummanagement Utrecht en de Vereniging van Commercieel Onroerend Goed Centrum het project “Morgen mooier maken.” Uitgangspunt was bestrijding van de leegstand in de binnenstad. De 400.000 euro die was vrijgemaakt moest ten goede komen aan (tijdelijke) werkplekken in de binnenstad voor jonge ondernemers en creatieve makers. Het geld mocht nadrukkelijk niet terecht komen bij commerciële ondernemers. Op website van DUIC lezen we dat de redactie volgende maand verhuist naar een pand aan Achter Clarenburg. Dat kan dankzij een subsidie 75.000 euro van de gemeente uit het potje “Morgen mooier maken.”  

Is DUIC geen commerciële onderneming? Jawel, maar daar is een slimme oplossing voor gevonden. 

Het geld wordt niet overgemaakt op de rekening van DUIC  maar op de rekening van ‘Stichting Nieuws in de etalage’. De akte van deze stichting passeerde op 13 juli van dit jaar bij de notaris. Activiteit volgens de Stichtingsakte: Innovatie in de media, en het voeren van een onderneming op het gebied van de verhuur van ruimten aan mediapartijen. Bestuursleden van Nieuws in de Etalage: DUIC-uitgever Martijn Rademakers en DUIC-oprichter Gert Jan Oelderik.  

De gemeente faciliteert niet alleen een kantoorpand maar draagt ook bij aan de exploitatie van een commercieel vastgoedbedrijf 

Dankzij deze vestzak-broekzak constructie heeft DUIC een kantoor op een gewilde plek in de binnenstad. De vrijgekomen werkplekken op De Helling 13 kunnen nu commercieel geëxploiteerd worden door Gansgoed, een van de vele bv’s die daar gevestigd zijn. Waarmee de gemeente niet alleen een kantoorpand faciliteert maar ook bijdraagt aan de exploitatie van een commercieel vastgoedbedrijf.  

DUIC heeft laten weten dat ook andere partijen eventueel gebruik van deze gesubsidieerde ruimte mogen maken. Navraag bij de gemeente maakt duidelijk dat niet de gemeente maar DUIC bepaalt wie daarvoor in aanmerking komt. Wij willen en kunnen daar geen rol in spelen, zegt de gemeente.  

Tijden veranderen. Flagrante vervlechtingen waar het gaat om onafhankelijke journalistiek zijn kennelijk normaal geworden

Michael Kroonbergs (medeoprichter en van 2010 tot en met 2018 hoofdredacteur DUIC, sinds 2019 hoofdredacteur De Nuk)