Op haar vijftigste gooide Annie de Laat het roer radicaal om. Ze nam afscheid van het luxe leven en begon een school in Zanzibar. Duurzaamheid staat in de lessen centraal. Op De Nuk deelt Annie regelmatig haar ervaringen.
Een toerist is iemand die voor z’n plezier naar een andere plek gaat. Dus niet voor zaken, boodschappen of familiebezoek. In Nederland is dat na de 2e wereldoorlog begonnen. Mensen kregen vakantiedagen en meer geld. Dus we gingen, in eigen land, met een tent en steeds vaker en meer grenzen over. Nieuwe gebieden werden ontdekt, en gevolgd door grote aantallen toeristen. Naar Spanje, Frankrijk, Turkije, Nieuw Zeeland en Afrika. De hele wereld is ontdekt door de bezoeker die voor zijn plezier reist.
Het plezier van de toerist
Er zijn veel mooie quotes over reizen: dat je er veel van leert, dat het helpt tegen vooroordelen, betweterigheid en kleingeestigheid, dat je er een rijker mens van wordt. Maar niet elke reiziger is hetzelfde.
De een wil bruin worden onder een palmboom, een lachende ober en verder eigenlijk alles zoals thuis. Een vriendin die safari reizen in Afrika organiseert vertelt daarover: dat er mensen zijn die eisen dat er geen insecten in de hotels zijn. Of het eten laten invliegen.
De ander wil veel op onbekende plekken zien en meemaken, is geinteresseerd in ontmoetingen met andere mensen, geschiedenis, cultuur en niet bang voor onbekend.
Er zijn nogal wat mensen die ver reizen en bijvoorbeeld op Zanzibar komen, die wel alles weten over het hotel en de weerkaart, maar eigenlijk niet weten waar het land ligt en wat er bijzonder is. En het ook niet willen weten.
Zolang het hotel maar goed is, de zon schijnt, het ligbed vrij is en de ober cocktails komt brengen en lacht.
Cultuur
Bijvoorbeeld. Zanzibar is voor meer dan 90% islamitisch. Als je 5 seconden op internet zoekt dan weet je dat. Dan kan het toch geen verrassing zijn dat veel mensen van Zanzibar traditioneel gekleed zijn. En er zelfs vrouwen gesluierd op straat lopen. Maar het komt voor dat toeristen na aankomst daarvan schrikken (en eisen dat ze direct naar een andere plek worden gebracht).
Zanzibarianen zijn islamitisch, en tolerant. Maar natuurlijk vinden ze het prettig wanneer toeristen rekening houden met hun waarden. Zoals bijvoorbeeld niet half bloot op de straat lopen alsof het eiland een groot strand is. Of op straat alcohol drinken en eten, ook tijdens ramadan.
Levenstandaard
Feitelijk leven veel mensen op Zanzibar onder de minimumgrens en verdienen hun geld per dag. Zo’n 4 euro als het meezit. Eigenlijk kan je dat niet goed vergelijken met onze inkomens. Veel mensen hebben een eigen huis, en hebben vissers in de familie en een kleine tuin. Mensen met honger zijn hier bijna niet: traditioneel en de islam volgend, zorgen mensen voor elkaar. De huizen en ruimte eromheen zien er anders uit dan in het westen. Minder gelikt, geverfd en zonder aangeharkte en omheinde tuintjes. Dat is anders, maar betekent niet dat mensen in krotten leven. Veel mensen buiten de stad lopen op blote voeten en kleren worden gedragen tot ze echt op zijn. Met een oppervlakkige bril kan je de mensen hier bekijken als arme sloebers, en denken dat je een bijdrage levert door met wat geld te strooien (soms zelfs letterlijk zag ik, op het strand).
Als je je je eigen wereld als norm beschouwd, dan mis je veel.
Milieu
Zanzibar is nog een van de weinige nog redelijk originele tropische eilanden op de wereld. Met natuurlijk ook grote milieuproblemen. Zoals de gevolgen van klimaatverandering, het afval, bedreiging van het koraal en ontbossing. Toeristen hebben hun wensen en eisen, die zonder dat ze het weten, een destructieve impact hebben op het milieu. Zoals hun hotel: airco, een zwembad, ligging op het strand. Een bad. Lekker lang douchen.
Het eten: vis volop zou je denken. Maar vis en schaaldieren worden bedreigd door overbevissen, van bepaalde geliefde soorten zoals tonijn en octopus.
Op straat: afval weggooien omdat er toch al veel ligt.
Gebruik van single use plastic producten.
Leuke uitstapjes: met ronkende squads en scooters op het strand, jet skis in het water.
Zwemmen met dolfijnen
Het schijnt erg fijn te zijn. Maar niet voor dolfijnen en hun leefgebieden. Zoals Kees van Kooten al wist: Flipper lacht wel maar is niet blij.
Snorkelen bij de koraalriffen. Koraal is bijzonder belangrijk: bijvoorbeeld als protectie van het land tegen stormen en golfslag, als leef en broedgebied voor planten en dieren. Hoewel slechts 0,25% van de oceanen koraalgebieden zijn, zijn meer dan 5000 soorten vis en honderdduizenden andere zeeorganismen afhankelijk van koraalriffen.
Je kan bedenken (ook als het niet gezegd wordt) dat het niet goed is om met zonnebrand creme bij koraal te snorkelen, of er op te gaan staan en een stuk of te breken voor op je schoorsteen. Het is vernietigend.
Oh sorry, zei een toerist toen hij tijdens een snorkeltoer werd aangesproken op het afbreken van een stuk koraal:’ik betaal het wel’. Hoezo betalen? Wat denk je eigenlijk wat de waarde is van koraal. Alleen al de economische waarde van producten van koraalriffen wereldwijd wordt door milieueconomen geschat op 260 miljard euro. Veel koraal rond Zanzibar is al verloren. En weg is weg.
Schelpen kopen of meenemen van het strand. Ach ja er ligt zoveel en dan verdient zo’n schattig jochie ook nog wat. Schelpen meenemen is niet voor niks verboden. Schelpen (ook al zien ze er dood en verlaten uit) hebben een functie in de bio keten.
U vraagt, wij draaien
Wat de toerist vraagt wordt geleverd door veel ondernemers, hoteleigenaren en inwoners van het eiland. Ook als het, uit oogpunt van duurzaamheid bijvoorbeeld, niet de goede vraag is. Dat is niet zo vreemd: veel mensen zijn gericht op snel wat geld verdienen, op zorgeloze ontspanning en kennis over het belang van duurzaamheid is beperkt.
Reizen is voor geprivilegieerden
Hier op Zanzibar ken ik praktisch geen mensen die voor hun plezier reizen. Daar is geen geld voor. En helemaal al niet naar het buitenland, bijna niemand heeft een paspoort. Als mensen reizen, is dat wel altijd met plezier overigens, ook naar familie. Vorige week zag ik grote koppen in Nederlandse kranten dat als de trend van (verplicht) duurzaam toerisme zich doorzet, reizen duurder wordt en alleen nog voor bevoorrechten te doen is. Dat is nu niet anders, en trouwens nooit anders geweest.
In plaats van veel lawaai te maken over de prijzen van meer duurzame vakanties, zou je de vlag kunnen uithangen omdat er meer aandacht komt voor duurzaam reizen. Zodat er in de toekomst nog iets te reizen en te ontdekken valt.
Ik ben zelf ook toerist op Zanzibar geweest en herken mij in een aantal foute acties. Ik weet wel dat ik, met de informatie die ik nu heb, die fouten niet meer maak.
Zelfs de schelpen die ik in Nederland op het strand zie raap ik niet meer op.
Bedankt voor deze inzichten Annie!
Een verhaal dat in alle opzichten hout snijdt. En geïllustreerd met een veelzeggende foto. Een stel dat met het tasje van Albert Heijn het plastic duizenden kilometers verderop zal achter laten.
Is dat niet hét probleem van deze wereld. Omdat we praktisch overal kunnen komen, denken we ook dat praktisch alles naar “onze” hand gezet kan worden. Alleen kijken en niet aankomen was als kind al lastig en sommige mensen leren het nooit. En ja, ik kan niet zeggen dat ik zelf altijd het beste kindje van de klas ben hoor, ook mijn handelen wordt bepaald vanuit mijn referentiekader. Welke nu eenmaal door waar ik geboren ben, meemaak en woon ingevuld wordt. Dit soort stukken maken me in ieder geval wel weer even wakker en bewust van mijn eigen “footprint”. Mooi geschreven Annie!