Willem Jan Ausma:”Ik voelde mij de sprookjesverteller tijdens een zitting”

In deze rubriek vragen we Utrechters keuzes te maken in hun vakgebied. Maar ook daarbuiten.

Willem Jan Ausma (1968) geboren in Buitenpost (Fr), een dorp met vijfduizend inwoners, driekwart van de inwoners was gelovig: Nederlands Hervormd, artikel 32 of Gereformeerd.  

“`Wij waren gereformeerd en dat betekende uiteraard op zondag naar de kerk. Kenmerkend voor het dorp waren de drie basisscholen, een openbaar en twee Christelijk. Wij waren met z’n vieren, vader moeder en mijn twee jaar jongere broertje. Mijn jeugd was zorgeloos, veel buitenspelen en voetballen, we woonden tegenover de voetbalvelden waar ik dagelijks te vinden was. De middelbare school lag bij ons om de hoek zodat ik op mijn fiets kon springen wanneer ik de eerste bel hoorde. Rond mijn vijftiende zijn we “piraatje” gaan spelen met een illegaal radiostation. Dat hebben we jaren gedaan en het groeide uit tot een succesvol en dicht beluisterd muziekstation. In onze hoogtij dagen hadden we uitzendingen die het hele weekend duurden. We organiseerden drive-in shows en het geld dat we daarmee verdienden investeerden we weer in apparatuur voor het radiostation. Na mijn eindexamen ging ik Rechten studeren in Groningen. Rechten, een makkelijke en laagdrempelige studie, waar je niet allemaal ingewikkelde vakken voor nodig had. Ik hield van taal en spreken in het openbaar. Aan het corps of een studentenvereniging had ik geen behoefte, ik had vrienden genoeg. Ik kwam niet in een stad waar je niemand kent. Wel werkte ik bij de Rechtswinkel, het helpen van mensen begint daar al. Daar werd voor mij de basis gelegd voor mijn stap naar de advocatuur. Ik had al stage gelopen op verschillende advocatenkantoren en wilde de advocatuur in. Dan ga je solliciteren op verschillende vacatures en ik kwam in Rotterdam terecht. Een geweldige stad, een wereldstad waar het toch groter en anders was dan in Groningen. Het was heel goed voor mijn wereldbeeld. Na drie jaar beroepsopleiding, waar je vanaf dag een alles mag doen ben ik naar Utrecht verkast. Ik wilde mij meer op het strafrecht richten en die kans kreeg ik in Rotterdam minder. Ik kon in een maatschap komen in Nieuwegein, maar ik ben direct in Utrecht gaan wonen. Wat later begon ik advocatenkantoor Ausma en de Jong hier op de Maliesingel 2, nu Ausma advocaten.”

“Dan word je vijftig, dat is een omslagpunt. Ga ik nog twintig jaar zo door?”

“Dat heb ik heel lang gedaan ruim twintig jaar. Ik had van andere advocaten geleerd hoe ik het strijdtoneel moest betreden, iedereen doet het zo en daar ga je in mee. Dan word je vijftig, dat is een omslagpunt, je hebt vijfentwintig jaar zo gewerkt. Is dit het? ga ik nog twintig jaar zo door? Het leven heeft meer te bieden, je wil ook graag iets voor anderen kunnen betekenen. Wie ben ik? Ik had de donkere kant van de advocatuur gedaan, zonder oog te hebben voor de slachtoffers, het was op het randje. Ik besloot een opleiding tot coach te gaan volgen. En na de cursus kwamen er  mooie dingen op mijn pad, het voelde zoveel beter. Ik geef cursussen en coach jonge advocaten, een mooi middel om je kennis over te kunnen dragen.”

“Ik voelde mij de sprookjesverteller tijdens een zitting”

“Ik heb het strafrecht niet vaarwel gezegd maar ik doe nu zaken van mensen die ten onrechte vervolgd worden en daar een goed verhaal bij hebben. Of mensen die zeggen ik heb het wel gedaan, maar ik heb daar spijt van en ik wil nu wat van mijn leven gaan maken. Een tegen beter weten in ontkennende verdachte, daar heb ik geen zin meer in, dan loop ik een boel onzin te verkopen omdat een verdachte dat graag wil horen. Vervolgens is er geen rechter die het verhaal gaat geloven. Ik voelde mij de sprookjesverteller tijdens een zitting. Niemand heeft er iets aan, de dader krijgt een hogere straf en het slachtoffer blijft met een onbevredigend gevoel achter. Ik voel meer voor mediation, bijvoorbeeld met een ruzie in het verkeer of een akkefietje in de kroeg. De een is  slachtoffer en de ander dader, ze hebben beiden een verhaal. Wanneer je mensen nu met hun verhaal in een andere setting om de tafel zet, heb je daar veel meer aan dan dat de een gestraft wordt en de ander bang blijft. Je neemt ook de angst weg bij betrokkenen. Een mooi instrument waar gelukkig steeds vaker gebruik van wordt gemaakt.”

“Ik vind het niet meer belangrijk wat een ander van mij vindt”

“Ik vond dat ik succes moest uitstralen en droeg dure pakken en horloges en reed in een prachtige auto. Ik vind het niet meer belangrijk wat een ander van mij vindt. Ik heb geen stijlicoon, ik hou niet van kopieergedrag. Ik bewonder mensen om wie ze zijn en wat ze doen. Wel draag ik nog altijd opvallende schoenen en vaak brengen juist die schoenen mij in contact met iemand, er ontstaat er een gesprek, nooit negatief. En onder een saaie toga vind ik het nog steeds leuk om aparte schoenen te dragen, je hoeft niet volledig anoniem door het leven te gaan. De discjockey uit Buitenpost ben ik ook nog altijd gebleven. We hadden hier op kantoor vaak de “vrimibo” in de kelder voor de medewerkers, daar kwamen ook andere mensen van buiten kantoor bij. Ik begon weer plaatjes te draaien en toen de buren daar niet meer gelukkig mee waren, zijn we naar een andere locatie gegaan. Inmiddels komen er veel mensen op af, veertigplussers die willen dansen en met elkaar in contact komen. Ik word daar nog steeds blij van.”

De keuzes van Willem Jan

De zaak die mij bij bleef

“Er zijn veel zaken gedaan die mij zijn bijgebleven. Je trekt bepaalde zaken aan: moordzaken, partnerdodingen, levensdelicten. Maar een zaak die uiteindelijk tot iets heel moois werd op de zitting is toch wel de zaak van de buschauffeur die per ongeluk een vrouw met een bakfiets overrijdt. Haar tweejarig zoontje in de bak bleef ongedeerd maar de vrouw, zwanger, overlijdt ter plekke. De chauffeur vond dat natuurlijk verschrikkelijk, dat is vaak zo in verkeerszaken er is geen sprake van opzet, er zijn alleen maar slachtoffers. De weduwnaar mocht tijdens de zitting het spreekrecht uitoefenen. De ochtend van de zitting vroeg hij zijn zoontje, inmiddels drie jaar oud: ”Wat voor straf zou de chauffeur volgens jou moeten krijgen voor het ongeluk waarbij mama is verongelukt.?” “Een kus en een knuffel”, antwoordde het jongetje, ”de chauffeur heeft natuurlijk ook verdriet”. Het werd doodstil in de zittingszaal, ik kreeg een brok in mijn keel. Zo mooi gesproken. Er is vaak zo veel boosheid bij slachtoffers, maar dit liet prachtig zien hoe je ook op een andere manier tegen iets onomkeerbaars kan kijken. Zo  zou het vaker moeten zijn. Juist door deze woorden kreeg de zaak heel veel aandacht in de pers. We kregen een mail van een techneut, dat het mogelijk was dat de bus op hol geslagen was hetgeen de chauffeur ook had verklaard. De zaak loopt nu nog in hoger beroep. Maar het gaat om de woorden van dat jongetje, de puurheid en de onschuld waarmee hij dat zei. Het sluit aan bij wat je moet doen: vergeving, luisteren naar elkaar, proberen elkaar te begrijpen.”

Strafpleiter 

“Ik hoop zelf een inspirerende rol te spelen voor de jongere advocaten en ik zie dat ook wel gebeuren. Toen ik een paar jaar geleden bekend maakte dat ik mijn oude rol niet meer wilde vervullen, kreeg ik daar heel veel kritiek op. Het is niet wat iemand gewend is, het is een beetje controversieel. Maar er zijn steeds meer advocaten die zeggen ik snap het. De advocatuur is ook wel een beetje aan het veranderen. Er blijven natuurlijk advocaten die zeggen, ik doe het al jaren zo, ze zitten in vastgeroeste patronen. Als je zo’n twintig jaar geleden een misdrijf pleegde dan was de kans dat je veroordeeld werd veel minder groot. Je hebt nu DNA, camerabeelden, telefoongegevens, de cryptotelefoons die gekraakt konden worden. De kans dat je ergens mee wegkomt is steeds kleiner geworden.Je kan tegen beter weten in blijven ontkennen, maar het resultaat is er bijna niet meer. Afgezien van het resultaat is het veel mooier om anders tegen zaken aan te kijken, niet je gelijk willen halen. Maar wanneer je het hebt over mensen die mooi kunnen pleiten dan is het toch wel de oude generatie:  de oude Moszkowicz en iemand uit zijn stal Piet Doedens. Zij konden zonder mensen te schofferen een boeiend en overtuigend verhaal neerzetten. De Officier kan dan misschien wel gelijk hebben maar er is ook nog een andere kant en als je dat op een mooie manier kan vertellen en de rechter tot nadenken kan bewegen dan kan je op een andere wijze een pleidooi houden. Ook met respect naar alle betrokkenen. Je kan ergens met gestrekt been ingaan en dat kan ertoe leiden dat je resultaat boekt. Maar ook dat je plat gezegd onder uit de zak krijgt en er nul mededogen is voor degene die jij verdedigt.”

Boek 

“Ik heb er twee”, lacht Willem Jan. “Mijn eigen boek ‘Wat is waarheid?’ waarin ik een pleidooi houd voor verandering binnen het strafrecht. Aan de hand van een aantal strafprocessen inzake levensdelicten deel ik mijn ervaring en persoonlijke ontwikkeling. Het zijn vaak mooie, maar ook verdrietige verhalen. De dilemma’s, de gedachtewereld en de achtergrond van mijn clientèle, maar ook hun spijt en wroeging. Ik pleit voor meer mededogen en begrip. Dat sluit aan bij het boek “Liefhebben zonder voorwaarden” van Paul Ferrini. Ik heb een Christelijke opvoeding met een redelijke bijbelkennis over de persoon Jezus. Maar de boodschap zoals hij die eigenlijk bedoelde, leven uit liefde, zijn wij als mensen onderweg kwijtgeraakt. God is niet een wezen maar de universele liefde en als je zo ook naar anderen kijkt en wanneer je elkaar weer op dat niveau weet te bereiken dan wordt de wereld toch weer een stukje mooier. Wij, en met name de kerk, hebben van Jezus een verhaal gemaakt dat hij niet bracht en bedoelde met regels, uitleg en dogma’s. Je wordt gestraft wanneer je de regels niet naleeft, er wordt een bepaalde angst gecreëerd. Maar wanneer je goed leeft, uit liefde leeft, dan zijn regels en straffen niet nodig en doe je eigenlijk niets fout. Ik veranderde mijn aanpak en zag meer in een gesprek tussen dader en slachtoffer en voor mij als advocaat een rol van mediator. Ik kreeg er plezier in, een gelukkiger leven, een leven uit liefde, zonder prestaties ten koste van mijn ego. Ik was in een negatieve spiraal terechtgekomen, diep in je hart doe je jezelf en je medemens tekort. Wanneer ik van mijn huis naar kantoor loop en ik kom een zwerver tegen dan geef ik niet alleen geld, maar vraag kan ik verder nog iets voor je doen? Heb je iets nodig? Echt contact maken en oog voor de medemens hebben.”  

Film 

“Zoeken naar Eileen”, naar het boek van Leon de Winter. Een mooi verhaal over liefde, dood en het hervinden van een nieuwe liefde. Ik zag de film toen ik rond de twintig was en hij raakte mij. Ik heb steeds meer dat films mij iets doen, zo zag ik laatst met mijn kinderen “Bohemian Rapsody”, dan kan ik zo een traantje wegpinken. Mensen verharden, maar ik laat de emotie nu steeds meer toe.” 

Muziek 

“Heel divers. Als ik muziek mee moest nemen naar een onbewoond eiland zou ik niet kunnen kiezen, ik nam mijn hele collectie mee. Klassiek kan mij raken. David Bowie, dat is mijn jeugd, zijn concerten die ik heb bezocht. Het is een man geweest die zoekende was, zoekende naar zijn identiteit. Maar de muziek waar ik mijn dag mee start is “Droom, durf, doe en deel” van Marco Borsato. Een onbekend nummer van hem, dat zoveel positiviteit geeft aan mijn dag. “Geef een glimlach aan een vreemde, knuffel iemand elke dag en wees dankbaar voor de dingen die je vandaag beleven mag. Dus droom, durf en doe en deel met iedereen. Het is voor mij een geheugensteuntje: als ik nou zo de dag doorkom. Een gevoel van blijdschap, dat ik ergens zinvol geweest ben voor anderen, dat ik aandacht voor mensen heb gehad.”

Restaurant 

“De Chinees in Buitenpost. Er is daar één restaurant en dat is de Chinees. Nu mijn ouders wat ouder zijn vieren we hun verjaardagen met de hele familie bij de Chinees. Er is een buffet, een wok gedeelte, maar je kan er ook pizza eten. Voor een vast bedrag mag je er twee uur lang eten. Familie wordt steeds belangrijker voor mij naarmate ik ouder word. Mijn moeder is nu 83 en ze is een paradijsvogel, ziet er altijd fantastisch uit, van dat soort mensen hou ik.”  

Drank 

“Ausma’s Liefdesjenever. Bij mij in de straat zit café “De Zes Vaatjes”, waar je tot laat terecht kan. De eigenaar Albert de Rijk maakte voor mij tijdens Corona, toen we de deur niet uitkwamen, een roze jenever. Qua smaak en kleur is het een goede jenever geworden. Op de “Dansborrel” schenken we hem met prosecco en Jurgen van de Berg (cocktailmaker op De Nuk-red) vindt het lekker.”

Stad 

“Ik kan wel New York zeggen, waar ik een keer ben geweest, maar ik zeg Utrecht. Ik voel mij hier thuis, er heerst hier een dorpsgevoel. Amsterdam en Rotterdam zijn mij te anoniem. Utrecht is mijn stad ik kan onderweg een praatje maken, verhalen horen. Als ik hier fiets dan kan ik ineens ”Hey advocaatje” horen. In mijn jeugd was Buitenpost heel belangrijk en nu is dat Utrecht.”

Utrechter 

“Mijn kinderen, hoe zij in het leven staan en hoe zij met mensen omgaan. De boodschap die ik hen heb proberen mee te geven ”Heb oog voor de medemens”, brengen zij ook met oprechte aandacht in de praktijk. Ik vind het belangrijker om te weten wie iemand is dan te weten wat iemand doet. Daar hebben we het over. Ik wandel veel met mijn kinderen en dan ontstaan, heel ongedwongen, de mooiste gesprekken. Je kan als vader met je kinderen om de tafel gaan zitten maar al lopend komt de boodschap beter over.”

Als jij burgemeester van Utrecht zou zijn 

“Ik zou mensen vragen om je naaste zo lief te hebben als jezelf. Wanneer mensen meer vanuit dit perspectief zouden gaan leven, zou er veel ruzie voorkomen worden. Mensen polariseren zo vaak, maar heb oog voor elkaar, ga in gesprek, zo krijg je begrip voor elkaar. Zo heb ik de aanpak met buurtvaders, een mooie manier van aandacht voor elkaar gevonden, het kan dus anders. Ga in gesprek word niet boos, kom harmonieus tot een oplossing, dat werkt beter dan een harde aanpak. Zo wordt arresteren en straffen op een mooie manier voorkomen. Dat zou ik meer willen zien.”