Op 27 januari 2021 plaatste ik dit bericht op Facebook:
Het is vandaag 76 jaar geleden dat Auschwitz is bevrijd. Dat lijkt ver van je bed, maar is dichterbij dan je denkt.
Ik huurde een paar jaar geleden een werkplek aan de Predikherenstraat 17 met een aantal ZZP-ers. We moesten vertrekken, omdat de ruimte werd omgebouwd tot appartement.
Ik zocht het adres onlangs nog eens op en kwam erachter dat het bovenhuis 17bis ooit bewoond werd door het gezin Stiefel. Zij werden tijdens de Tweede Wereldoorlog in 1942 gedeporteerd omdat ze Joods waren. De kinderen van het jonge koppel waren pas 2 en 1 jaar oud toen ze vermoord werden. Toevallig is oudste dochter Cato op 11 februari jarig, net als mijn man. Nog toevalliger: Hun zoontje Nathan werd geboren op 20 januari, net als mijn jongste zoontje Roger. Nathan zou dit jaar 80 zijn geworden, mijn zoontje werd vorige week 2 jaar oud.
Het gezin bestond uit Isidor Stiefel, gestorven op 35 jarige leeftijd ergens in Midden-Europa op 30 april 1943. Zijn vrouw Antje Stiefel-Polak werd op 35 jarige leeftijd op 31 augustus 1942 vermoord in Auschwitz samen met haar zoontje Nathan Samuel Israël (1 jaar oud) en dochter Cato Bertha (2 jaar oud).
Ze woonden eerst op de Amsterdamsestraatweg 172, zo blijkt uit een geboortekaartje van Nathan. Oorspronkelijk kwam Isidor uit Duitsland, mogelijk was hij al gevlucht voor de Nazi’s naar Nederland. Waar Antje vandaan komt, heb ik niet kunnen achterhalen.
De moeder en zes broers en zussen van Isidor Stiefel emigreerden naar de Verenigde Staten in de jaren dertig (een van hen was daar al in de jaren twintig). Tien andere broers en zussen overleefden de oorlog niet.
De namen van de mensen die hen vermoord hebben, die weten wij niet. De namen van deze Utrechters destijds, weten we nog wel. En het leed wordt nog gevoeld, want het idee dat je een gezin met twee jonge kinderen op de trein naar de dood zet, dat is nog steeds onbegrijpelijk wreed.
Lief gezin Stiefel, waar jullie nu ook zijn, als ik voorbij jullie ouderlijk huis rijd, kijk ik even omhoog, dan zwaai ik en hoop ik dat waar jullie nu ook mogen zijn, het beter gaat dan in de laatste dagen van jullie bestaan. Jullie zijn voor altijd een onderdeel van de geschiedenis van onze stad.
–
Stolpersteine
Een aantal mensen suggereerden om Stolpersteine, oftewel struikelsteentjes, aan te vragen. Dat heb ik gedaan, de gemeente Utrecht verleende subsidie middels het initiatievenfonds voor de aanvraag. Daarna begon mijn zoektocht naar de overgebleven familie. Mijn oproep online werd bijna 800 keer gedeeld: https://tinyurl.com/n3ph5vwm
De Stolpersteine werden vorige week door burgemeester Sharon Dijksma geplaatst.
De ouders van Antje Polak overleefden de oorlog niet. Een broer van Antje, Hartog Polak, ook wel Harry genoemd, stierf al voor de oorlog in 1936. Hij was in 1933 met Margaretha Hendrika van Nimwegen getrouwd en ze hadden een kind, Hans die in het sterfjaar van zijn vader werd geboren. Hans heeft vanaf 1965 de achternaam van zijn stiefvader overgenomen en heette daarna Hans Cornelissen de Beer. Hij stierf in 2010. Het lijkt erop dat ze geen kinderen hebben. Wel heb ik de zoon van een nicht van Hendrika van Nimwegen gevonden, Jim van Nimwegen. Ook hij vindt het bijzonder om te horen dat er steentjes voor (verre) familie van hem gelegd worden Verhaal familie Stiefel: https://collections.ushmm.org/search/catalog/bib255060
Antje Polak – Geboren Voorstraat 5 in Utrecht 29 juli 1907 – Ouders hadden een meubelzaak. Deze ging waarschijnlijk failliet. Later woonden ze aan de Oudegracht. De zus van Antje, Rosette, woonde ongehuwd bij hen in.
Antje was een kind van Samuel Polak en Cato Sanders – Beide ouders ook in 1942 vermoord in Auschwitz. Hartog Polak (voor de oorlog overleden). Dochter Rosette Polak (1911) stierf op 32-jarige leeftijd in Sobibor op 9 juli 1943
De tijdlijn die ik tot nu toe heb achterhaald van de Joodse gemeenschap in Utrecht:
1940 – de oorlog breekt uit.
5 juni 1942
Volledig reisverbod voor joden.
30 juni
Instelling avondklok. Joden moeten tussen 20.00 en 06.00 uur thuis zijn.
4 juli
De eerste oproepen voor de deportaties naar Duitsland worden verstuurd.
14 juli
Eerste transport van Amsterdamse joden naar het doorgangskamp Westerbork.
15 juli
1.135 joden worden gedeporteerd vanuit Westerbork naar het vernietigingskamp Auschwitz in Polen. Tot 13 september 1944 rijdt er wekelijks een deportatietrein uit Westerbork naar de vernietigingskampen.
Augustus
Gedurende de hele maand vinden razzia’s plaats omdat te weinig joden zich melden voor deportatie. Ook worden joodse straatnamen gewijzigd.
De Opheffing van de Stichting Centraal Israëlitisch Weeshuis in Nederland vond plaats op 19 augustus 1942. De Duitse bezetter had een reorganisatie van niet-commerciële verenigingen en stichtingen afgekondigd. Meer dan 35 Joodse instellingen werden vanaf november 1942 samengevoegd in één vereniging: de Joodse Vereniging voor Verpleging en Verzorging (JVvVV). Daarmee verloren de instellingen al hun middelen.
Transport van Stiefel en Polak op 28-8-1942, samen met vele andere Joden uit de Breedstraatbuurt. Sommigen kwamen in werkkampen terecht, veel van hen stierven binnen een jaar. Vrijwel alle vrouwen en kinderen gingen door op transport naar Auschwitz en werden daar op 31 augustus 1942 vergast.
Mooi om te zien dat het geboortekaartje dat ik opduikelde uit een archief en waarvan ik deze foto maakte een plek krijgt in dit artikel.
Goed werk Tessa.
Mooi dat je dit hebt uitgezocht Tessa en goed dat hier ook struikelstenen komen. Ben je bij je uitzoekwerk nog meer tegengekomen over joodse bewoners van de Breedstraatbuurt? Je kent ook het boek van Peter Hein die in de Wijde Begijnestraat werd geboren en als 2 jarige moest onderduiken?