Vertel mij Utrecht:  religie –   Janskerkhof  – wetenschap (1)  

De binnenstad van Utrecht heeft alleen aan de noordkant een doorgaande west – oost verbinding, vice versa. De eeuwenoude stedenbouw is niet berekend op het hedendaagse verkeer. Janskerkhof is een schakel in het fiets- en snelverkeer van Leidseveer naar Biltstraat/Uithof. Gaat de nieuwe tramlijn naar de Uithof deze verkeersstroom ontlasten? De enige die op het Janskerkhof altijd voorrang geeft, is het paard met zijn berijder Sint Willibrordus. Het kerkje in zijn hand symboliseert de bisschoppelijke waardigheid.  Willibrord, geboren in Engeland kreeg een opleiding tot missionaris in een klooster in Ierland.  

In 695 werd hij in Rome tot bisschop van de Friezen benoemd om de ‘heidense’ Friezen te ‘kerstenen’ In Utrecht stichtte hij daartoe een kerkelijk centrum om missionarissen op te leiden. Albert Termote, beeldhouwer, gevlucht voor de Eerste Wereldoorlog uit België via Londen naar Utrecht, vervaardigde kort voor 1940 dit ruiterstandbeeld. Tijdens WO II werd het verborgen en in 1947 geplaatst.  De Janskerk werd omgeven door een immuniteit, een gesloten gebied, alleen bestemd voor de geestelijken (kapittel) verbonden aan de kerk. Deze woonden in grote huizen er om heen, de ingang naar de kerk toe. De kapittels werden in 1811 opgeheven en ontsloten. 

ODE van Leo Vroman (fragment) 

Het zoölogische lab 

dat vijfhonderd jaar geleden 

een steenhard klooster was 

waar men zelfs niet voor de grap 

de grafruimte dorst te betreden 

vanwege die zerk in het gras, 

de fiere Vergaderzaal 

van weet ik het, de Raad van State, 

toen al een eeuw helemaal 

met microscopische preparaten gevuld 

en nu met ik weet niet wat. 

Halverwege de dertiende eeuw zochten de Minrebroeders (Franciscanen) een plek om een klooster te bouwen.  Zij kochten grond van de proost (zakelijk) leider van het kapittel van de Janskerk. Tijdens de reformatie moesten ook de Franciscanen het klooster verlaten, mede omdat zij op de hand van de Spaanse bezetter waren, de vijand. De Minrebroederkerk werd al snel afgebroken. Nadat in 1579 de Unie van Utrecht (in huidige aula Academiegebouw) was gesloten, werd de refter van het  klooster ruim een jaar gebruikt als vergaderzaal van de Unieraad van de Republiek der Verenigde Nederlanden, de Statenzaal. De eerste Nederlandse regering die kort daarop naar Den Haag verhuisde. Daarna kregen de Staten van Utrecht deze ruimte toegewezen. Dit college is de voorloper van de huidige Provinciale Staten. 

Begin 19^e eeuw kreeg de universiteit van het stadsbestuur in het voormalige klooster ruimte toegewezen voor het vestigen van een anatomisch en zoölogisch instituut, nu op de Uithof. 

F.C. Donders deed als hoogleraar fysiologisch onderzoek aan ‘t Hoogt/Janskerkhof. Zijn wetenschappelijk werk, met specialisatie oogheelkunde, kreeg grote bekendheid in binnen- en buitenland. De ‘huisartsenpost binnenstad’ is gehuisvest in het in 1866 nieuw gebouwde laboratorium voor deze belangrijke wetenschapper.