Het verleden van Utrecht

Vertel mij Utrecht: Poptempel Tivoli was ooit het Sint Elisabeth Gasthuis/Burgerweeshuis 

Everard Zoudenbalch (1423 – 1503) kanunnik van het Sint Maartens kapittel van de Dom bestemde een groot deel van zijn vermogen voor het stichten van het Sint Elisabeth gasthuis in 1491, het eerste weeshuis in de noordelijke Nederlanden.  

— ‘alle ellendighe weeskynderen knechtkens ende maechdekens, die van allen menschenlicken troos verlaten zijn, oick van waer sij comen’ —.  

Weeskinderen van vermogende ouders werden door familie opgenomen. In het gasthuis woonden kinderen die niet konden worden ondergebracht bij familie of in een pleeggezin.  

De inkomsten van het weeshuis bestonden in het begin deels uit bedelarij waartoe de jongens de straat op gingen en baden voor ‘broot ende aelmissen’. Zij werden ‘uitbesteed’ bij een ambachtsman, de meisjes leerden naaien, handwerken en andere vaardigheden zodat zij later als dienstmeid ondergebracht konden worden. De dagelijkse leiding berustte bij de inwonende vader en moeder. 

Het weeshuis, aan de zuidkant van het Catharijneveld, raakte in 1576/77 zwaar beschadigd door ‘het beleg’ van ‘Vredenburg’, de Dwangburght. Deze was gebouwd als versterking van de stad maar diende vooral om opstandige bewoners ‘onder de knoet’ te houden. In 1583 werd het weeshuis verplaatst naar een veiliger onderkomen in het opgeheven Regulierenklooster gelegen tussen de Oudegracht/Springweg. Als gevolg van de reformatie veranderde de naam in ‘Gereformeerd Burgerweeshuis’. De ‘laat gotische’ toegangspoort van het gasthuis werd in 1612 aan de Springweg 139 ‘herbouwd’.  In de timpaan zijn 2 kinderen in blauwwitte weeshuiskleding afgebeeld, die het wapenschild van hun weldoener vasthouden. 

 Onder het wapenschild de volgende tekst: 

— Beatys homo qvi intelligit syper egenvm et pavperum,  psl. 40. 

Welzalig is hij die acht slaat op de arme en geringe’. 

De meisjes gebruikten deze ingang, de jongens die aan de Oudegracht. Zij werden strikt gescheiden gehouden, daarvoor werd het klooster verbouwd. Tot 1800 was de kerk die bij het Regulieren klooster hoorde door de wezen in gebruik en kreeg de naam ‘Weeshuiskerk’. In 1927 verhuisde het Burgerweeshuis naar de Nieuwegracht 98. Op de gevel daar prijkt de gevelsteen van de Oudegracht.  

Inmiddels werden steeds minder weeskinderen opgenomen. Door de langere levensverwachting nam het aantal wezen af. Het ‘schone water’ uit de inmiddels aangelegde waterleiding speelde daarbij een grote rol. In 1963 werd het weeshuis gesloten, de naam veranderde in stichting ‘Evert Zoudenbalch.’ Deze verleent tot op de dag van vandaag hulp aan jongeren in nood in en om Utrecht. 

Het kloostergebouw van ‘de Regulieren’ heeft o.a. poptempel Tivoli gehuisvest. Velen zullen daar met weemoed aan terug denken. Wie heeft er ooit bij stil gestaan dat het voormalige koor van de Weeshuiskerk toen diende als concertzaal?  Achter de toegangsdeur van het pand bevindt zich nu nog de gang van wat eens het klooster was. Zal deze in de huidige bestemmingsplannen gehandhaafd blijven? 

 

 

 

 

 

 

Laat uw reactie achter

Reactie

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *