In de Twijnstraat en Watersteeg (nu volksbuurtmuseum) werden in 1748 de eerste Diaconiescholen opgericht. ‘Om de kinderen der bedoelde ledematen buyten lasten deser stad voor niet in Leezen, Schrijven, Cijferen en Zingen mitsgaders in de gronden der Christelijke Gereformeerde Religie te kunnen onderwijzen’. Volgens de vroedschap verloopt het onderwijs hier beter dan op de 4 parochiescholen.
Nieuwe diaconiescholen volgen aan de Jutfaseweg (nu ‘Van de Hulstschool’), Klein Geertekerkhof, Pieterskerkhof. Burgers in de ‘bedeling’, zijn verplicht de kinderen naar een Diaconieschool te sturen op straffe van verlies van ondersteuning.
In de Franse tijd 1795-1813 werd onderwijsbeleid de verantwoording van de staat. De ‘vrijheid van Godsdienst werd hersteld. Kerk en Staat worden bij wet gescheiden. Onderwijs verzorgen, was niet langer voorbehouden aan de geestelijkheid. De verschillende genootschappen kregen gelijke rechten. De katholieken bevonden zich ten aanzien van hun protestantse stadsgenoten in een zwakkere maatschappelijke positie.
In de 19e eeuw was er grote tegenstelling (verzuiling) tussen orthodox protestanten (53%) en katholieken, bron van politieke conflicten. Er was een uitzondering: beide deelden de afkeer van het liberale openbare onderwijs Er ontwikkelde zich een strijd tégen openbaar onderwijs en vóór confessionele (bijzondere) scholen.
In 1848 (Thorbecke) kwam een nieuwe grondwet tot stand: het geven van onderwijs was vrij; de overheid zou voorzien in openbare ‘neutrale’ scholen. In de 19e eeuw telde Utrecht 45 scholen waarvan 2 openbaar.
De in 1846 opgerichtte Havelozenschool, werd in 1859 ondergebracht in het huis (Achter Sint Pieter 140) dat was gebouwd in opdracht van Jacob van Asch van Wijck, kanunnik, later deken van het kapittel van Sint Pieter. Voor de school introk, werd in het gebouw gratis soepuitdelingen verzorgd nadat de Heilig Kruiskapel op het Domplein (soepkapel) afgebroken was.
Met Sint en Kerst doneerden burgers een bijdrage in het zogenaamde ‘klompenpotje’ dat in de school stond. Daarmee werden de kinderen voorzien van klompjes en wat er nog extra kon aan kleding en sokken.
Het programma op TV ‘Van Onschatbare Waarde’ werd een paar seizoenen opgenomen in de voormalige Havelozenschool. Waar ooit gratis onderwijs voor de allerarmsten gegeven werd, die op andere scholen niet welkom (bijv. luizen) waren, werden de mooiste antieke voorwerpen getoond waar aanbieder en geïnteresseerde koper ‘het spel van onderhandelen speelden’ om al dan niet tot overeenstemming in waardebepaling te komen. In dit pand is nu hotel Beijers gevestigd.
Hooge school
Die niet uit alles leeren wil Gij niet! Let op, zie af, onthoud,
Wil in ‘t geheel niet leeren. En vorder ‘t allen tijde!
De Hoge school staat nimmer stil Zorg dat de Leerzucht niet verflauwt,
Waarin wij saam verkeeren;
‘t Is alles les, wenk, voorbeeld, vraag – Schoon de Eerzucht schipbreuk lijde!
Maar menig leerling valt wat traag. Het is om prijs noch lauwergroen,
Maar om het leeren-zelf te doen.
Nicolaas Beets (1814 – 1903)
Laat uw reactie achter
Reactie