Vertel mij Utrecht: Huize Loenersloot

Huize Loenersloot aan de Nieuwegracht 20 stamt uit de vroege 16^e eeuw.  De gevelsteen boven de ingang toont Sint Maarten die zijn mantel deelt met een arme naakte bedelaar. Via deze ingang is er  toegang tot het binnenterrein.  

De Jezuïet Pater de Weere vestigde in 1623 in de linkervleugel de tweede ‘statie’ van de Jezuïeten.  Daar werd in het geheim de mis opgedragen wat sinds de Reformatie verboden was. In 1661 werd het pand door de Jezuïeten aangekocht. Op het binnenterrein werd de schuilkerk gewijd aan Sint Maarten gebouwd. Door het verbod op uitoefening van de R.K. Godsdienst in het openbaar was Utrecht missiegebied. Een ‘statie’ was daarbinnen een voorlopige standplaats, later werden de staties vervangen door parochies. Loenersloot kende 3 vluchtwegen: de werf, via de tuin een huis aan de Kromme Nieuwegracht. rechts naast Herenstraat 24 is een poortje met daarachter een gang die ook als vluchtweg diende.  

 Uit: ‘een paradijs voor weelde’ Geschiedenis van de stad Utrecht. 

‘Na het verbod op de katholieke eredienst in 1580 waren de kerkgebouwen onteigend en kloosters opgeheven. Er was opgetreden tegen het houden van missen, maar individuele katholieken kon niet om hun overtuiging vervolgd worden. Tegen samenkomsten (‘geheime conventiculen’) waar de mis werd opgedragen nam de overheid echter justitiële stappen, meestal na een klacht of tip. 

Het verbod was van toepassing op Katholieken, Oud Katholieken en ook op Protestanten die geen Calvinisten waren: Doopsgezinden, Lutherse en Remonstranten. Eerder, in 1546 verbood Karel V de Joden om in het bisdom Utrecht te verblijven.Rond 1600 lijkt naar schatting nog een meerderheid van de bevolking katholiek gebleven. In de 17^e eeuw telde de stad 14 staties. Het heeft de katholieken nooit geheel aan zielzorg ontbroken. Zij kwamen in het geheim bij elkaar in een huiskamer, schuur, later schuilkerken; in de loop van de tijd kwam er enige tolerantie. 

Schuilkerken werden gebouwd of een aangekocht gebouw werd daarvoor bestemd en verbouwd, wel onder voorwaarden. Het was niet toegestaan dat de deur zichtbaar was aan de openbare weg. Naar binnen kijkend mocht niet gezien worden dat het om een kerk ging. Een toren was verboden.  

In 1795 brachten de Fransen herstel van Godsdienstvrijheid. De schuilkerk van Sint Maarten werd in 1874 afgebroken. Op het binnenterrein werd de, nu tot woning verbouwde, kapel (1922) van ‘de fraters van Utrecht’ gebouwd die tot 2005 in het Gregoriushuis woonden, een klooster in de Herenstraat, waar Loenersloot deel van uitmaakte. In de jaren zestig van de 19^e eeuw begon de geestelijke G.W. van Heukelom middeleeuwse kunst bij elkaar te brengen in de leeggekomen pastorie van de schuilkerk om overbodig geworden kunstschatten van de ondergang te redden. Daarmee werd de basis gelegd van het huidige Rijksmuseum: Het Catharijneconvent. 

Willem van Oranje (1533 – 1584) ‘Vader des Vaderlands’ werd door zijn ouders Luthers en later aan het hof van Karel V katholiek opgevoed. Hij was voorstander van ‘gewetensvrijheid’ en samengaan van Katholieken en Calvinisten.