Over vissen en over leven

Op haar vijftigste gooide Annie de Laat het roer radicaal om. Ze nam afscheid van het luxe leven en begon een school in Zanzibar. Duurzaamheid staat in de lessen centraal. Op De Nuk deelt Annie regelmatig haar ervaringen.

Het aardige van een eiland is, dat er water omheen ligt. En water betekent vis. Vis is erg belangrijk op Zanzibar, als voedsel en bron van inkomsten. Vis zorgt voor 98% van het dierlijk voedsel voor de inwoners. Iedereen in de kustdorpen heeft wel vissers in de familie. In mijn dorp bijvoorbeeld Zahoro, die als kok werkt in een hotel, en in de nacht gaat vissen. Met een speer. Op mijn stoepje ligt dan later de opbrengst: een verzameling oranje, gele, blauwe en groene en gele dode vissen. Te mooi om op te eten, denk ik dan. Maar ja. Ik vind goudvissen ook niet om te eten.  

De vanzelfsprekendheid van vis is ook hier niet meer. Door vervuiling, overbevissing en vernietiging van voedselbronnen voor vissen, merken vissers dat de opbrengsten steeds minder worden. Er zijn soorten verdwenen en bedreigd (bijvoorbeeld om aan de behoefte van toeristen voor bepaalde soorten vis te voldoen). Toeristen houden van tonijn en octopus, dus worden die graag en veel opgevist. Bedreigde soorten zoals dolfijnen en haaien komen nogal eens (als bijvangst) op de markt terecht. Initiatieven om duurzamer te vissen, door kleine vissen, bepaalde soorten en plaatsen met rust te laten, en geen destructieve methodes te gebruiken, zijn lastig van de grond te krijgen. Omdat het al tijden zonder problemen de gewoonte was. Het betekent iets voor wat je vandaag doet. En eten vandaag is belangrijker dan eten van morgen. Maar de tijden zijn veranderd. Ook op Zanzibar.  

Toen vorig jaar door de coronatoestand werk & inkomen voor veel mensen wegviel, ging iedereen weer vissen.  Want met vis, wat groenten, fruit en met familie als vangnet, kan je altijd overleven.  

Verhalen onder een boom

In jouw dorp willen mensen gewoon niet vooruitkomen, zei de taxichauffeur die me naar Stone Town bracht. Hij heeft jaren in Europa gewoond en heeft wat ideeën mee terug genomen. Vorige week moest hij een poos wachten op gasten die naar het vliegveld moesten. Hij ging bij een groep vissers zitten onder een palmboom. Na een tijdje liepen de vissers weg om te vissen omdat het vloed werd. Ze kwamen al terug na een uur, nu al? Ja, ik heb genoeg, zei een van de vissers. Ik heb vijf vissen gevangen. Twee grote en drie kleine. Een grote heb ik verkocht, de andere heb ik aan mijn moeder gegeven, en de drie kleine aan mijn vrouw. Maar waarom ben je niet langer gebleven om meer te vangen? Vroeg de taxichauffeur. Het is genoeg voor vandaag zei de visser. Maar voor morgen dan, als je misschien niks vangt? Geen probleem, zei de visser. Als ik morgen niks vang, dan ga ik wel naar mijn moeder. Of naar mijn broer.  

Dit doet me denken aan de parabel ‘The fisherman and the businessman’ van Paolo Coehlo. In het kort verteld: een geslaagde zakenman zag op zijn vakantie op een tropisch eiland elke dag een visser. De visser kwam, viste even en liep dan met een paar vissen weer weg. De zakenman kon het niet laten. Dat kan beter legde hij uit: je kan langer vissen, meer lijnen gebruiken, meer netten, een boot, meer boten gebruiken. Dan kan je winst maken. En waarom zou ik dat doen? Vroeg de visser. Nou, dan heb je meer vis, en dus meer geld. Dan kan je na een jaar of twintig stoppen met werken. Je kan dan elke dag uitslapen, een vis vangen als je daar zin in hebt, op het strand liggen en ‘s avonds lang met je vrienden zitten.  

De visser zei toen: Wat denk je dat ik nu elke dag doe? Waarom zou ik twintig jaar van mijn leven verspillen?  

Heinrich Boll heeft ongeveer hetzelfde verhaal beschreven in zijn Anekdote zur Senkung der Arbeitsmoral.  

Hier ga ik de volgende week maar eens over nadenken. Dat kan bij elke boom. Het is er een goede tijd voor.