Lou Vos: “Een kunstcentrum in de Oude Bieb zou de stad kleuren”

In deze rubriek vragen we Utrechters keuzes te maken in hun vakgebied. Maar ook daarbuiten.

Voor de keuzes van Lou Vos hebben we afgesproken in haar atelier ”Doe wel een dikke trui aan want het is koud.” Wanneer ik voor de deur sta van “De Vlampijpateliers”, in het oude Werkspoorgebied , valt mij de slechte staat van onderhoud op. De grote ramen zitten in metalen sponningen, die wel een kwastje verf kunnen gebruiken. Dit is het gebouw waar de afgelopen weken zoveel over te doen was. De vijfentachtig kunstenaars die hier hun werkplekken hebben, vonden plots een ander slot op de voordeur. Ze mochten niet meer naar binnen, omdat het pand onveilig bleek. Vervolgens kregen ze een dag om hun atelier leeg te halen. Een week later waren de veiligheidsproblemen opgelost en kon iedereen weer aan het werk.  

Lou Vos doet de deur voor mij open en terwijl we monteurs die elektriciteitskabels door het gebouw trekken ontwijken, vertelt ze mij het verhaal van het gebouw. “Ooit was dit het kloppend hart van Werkspoor met de directiekamers, de tekenaars en de typistes. Hier werd alles bedacht en getekend om verderop gerealiseerd te worden. Het is industrieel erfgoed met een heel bijzondere geschiedenis. Nu werken we hier met vijfentachtig collega-kunstenaars, iedereen heeft zijn eigen plek. Wanneer je bij een willekeurig iemand binnenloopt dan stap je steeds in een andere wereld,” Lou opent de deur van haar atelier, een hoge ruimte met gigantische ramen die een zee van licht binnenlaten. “Wat een licht”, roep ik uit.  Terwijl Lou koffie staat te maken, vliegt een pimpelmeesje door een kier van het raam, zo snel als het beestje binnenvloog is het ook weer verdwenen. Het is een mooi begin van Lou’s verhaal, waarin de natuur zo’n grote rol speelt.

Of is dit toch haar moeder? “Zij is allang overleden, maar ik heb altijd het idee dat ze ergens mij toch in de gaten houdt.” 

“Ik realiseer mij nu dat alle stukjes van de legpuzzel die mijn jeugd vormden in mijn werk zijn samengekomen”

Lou Vos (1968) is geboren in Eindhoven. “De mooiste herinneringen uit mijn jeugd zijn toch wel het kamperen in de natuur. Mijn vader was een kampeerfanaat en als het even kon werd de tent ingepakt en kampeerden we. De liefde voor de natuur is mijn zusje en mij al jong bijgebracht. Mijn moeder was de creatieve geest. Zij schilderde niet onverdienstelijk, vooral landschappen. Zij nam ons ook mee naar buiten om creatieve dingen te maken met wat wij daar vonden: hoeden en maskers van bladeren, takken en mos. Toen ik zes was verhuisden we naar Hoevelaken, het was wennen.  Wij zeiden “houdoe” en daar was “doei” gebruikelijk. Maar ik was een taalgevoelig kind en was zo van mijn zachte g af. Behalve natuurmens was mijn vader ook een techneut, hij had een doka en leerde mij fotograferen en ontwikkelen. Ik realiseer mij nu dat alle stukjes van de legpuzzel die mijn jeugd vormden in mijn werk zijn samengekomen. Op de middelbare school in Amersfoort trof ik een leraar Nederlands die ons examen liet doen met onze eigen “schrijfsels”. Ik schreef gedichten en hij zei mij: “Mooi sfeertje, Juffie.” Hij gaf ons vertrouwen in ons eigen kunnen en er ging bij mij een luikje open: misschien zou ik van schrijven of tekenen wel mijn beroep kunnen maken. Mijn vader was er geen voorstander van, “Hoe kan je daar nou je brood mee verdienen”. Nu vindt hij het fantastisch dat ik het toch heb doorgezet.”

“Ik had een reis gemaakt, het zaadje was ontkiemd en het kon groeien”

“Het laatste jaar van de academie had de school een dependance in wat nu de Vlampijpateliers zijn. Ik weet dat ik toen ook werd getroffen door het licht en ik werkte het laatste jaar van mijn opleiding hier, waar ik nu ook al zo lang werk. Er zijn veel cirkels in mijn leven die samenkomen. Ook in mijn afstudeerproject waar ik over geschilderde abstracte doeken, negatieven van boomstammen projecteerde en voor mijn scriptie mijn eigen teksten gebruikte. Eigenlijk alles wat ik in mijn jeugd had meegekregen. Ik was nog niet klaar of ik kwam in aanraking met die andere keuze die ik aanvankelijk niet had gemaakt: theater maken en zingen. Bij het Counterparts Theatre Company en daarna nog bij Opera Tralala, waar we voorstellingen maakten voor kinderen. Ze maakten op die manier kennis met opera. Ik had een reis gemaakt, het zaadje was ontkiemd en het kon groeien. Vooral het proces van het maken is leuk en interessant. Ik blijf nieuwsgierig naar wat de uitkomst zal zijn. Ik werd actief in de kunstsector als (mede)organisator van kunstprojecten voor o.a. Kunstliefde (UtrechtDownUnder) en als bestuurslid en mede-oprichter van Art Utrecht. Sinds 2004 huur ik een atelier in de Vlampijpateliers, notabene op de plek waar ik afgestudeerd ben. Vanaf dat moment ben ik mij in gaan zetten voor het behoud van dit bijzondere pand voor kunstenaars. Dat lijkt nu dus gelukt.” 

De keuzes van Lou 

Kunstwerk 

“Dat kan niet anders dan Rosy-Fingered Dawn at Louse Point van Willem de Kooning zijn. Ik zag dit doek in het Stedelijk Museum, dat grote doek met roze en gele vlakken. Het voelde zo goed. Ik wist niets over het schilderij met die raadselachtige, poëtische titel. Later las ik dat de Kooning altijd op zijn fiets op weg naar zijn atelier langs dit punt op Long Island kwam en het water observeerde. De meeste landschapsschilders schilderen ter plekke, maar de Kooning maakte dit werk naar hoe hij zich de beelden herinnerde. Zo werk ik deels nu ook, het zijn vaak abstracte weergaven van mijn herinneringen. Het één worden en zijn met de natuur is voor mij van belang, eigenlijk zoals ik ben opgegroeid met veel buiten zijn. Mijn natuurlijke habitat.”

Kunstenaar 

“De Deense schilder Per Kirkeby. Hij maakte enorme abstracte schilderijen van de overweldigende natuur. Van oorsprong was hij geoloog en dat zie je terug in de verschillende kleurlagen en kleurvlakken. Niet het onderwerp maar de schilderkunst staat bij hem centraal. Hij creëert nieuwe landschappen en de oerkracht van de natuur brengt hij tot uitdrukking in schilderijen van gletsjers, grotten, fossielen en rotsformaties. Zij werk zit tussen abstract en figuratief in.” 

Theaterstuk 

“Iemand, niemand en honderdduizend”, een boek van de Italiaanse schrijver Luigi Pirandello. Ik maakte er in 2010 een theatervoorstelling van met twee collega-acteurs.

Centraal thema in dit werk is de identiteitscrisis van het hoofdpersonage, die op zoek is naar wie hij is doordat hij ontdekt verschillende ‘ikken’ te hebben. Een intrigerend verhaal. Het begint met een man die voor de spiegel staat. Wanneer zijn vrouw zegt dat zijn neus een beetje scheef staat, vraagt hij verongelijkt iedereen die hij tegenkomt of zij iets aan hem zien. Maar de volgende ziet eerder dat zijn been wat krom is. Hij realiseert zich dat hij niet iemand is maar honderdduizend verschillende ‘iemanden’, al naar gelang het beeld dat anderen van hem hebben. Het drijft hem tot waanzin. Uiteindelijk besluit hij ‘niemand’ meer te willen zijn, en trekt zich terug in de natuur. 

Jarenlang hebben we voorwerk gedaan door het verhaal verschillende keren samen te lezen en op de werkvloer via improvisatie tot leven te brengen. Ik schreef het script. 

Dan kom ik weer uit op het maakproces waar ik zo van houd. Dat was misschien wel belangrijker dan het resultaat. Uiteindelijk hebben we het maar drie keer gespeeld. Toch zouden we het weer op moeten pakken, het is een parel.”

Dansvoorstelling 

“Ik hou van moderne dans. De door choreografe Krisztina de Châtel gemaakte voorstellingen waarin dans, muziek en beeldende kunst worden samen gebracht. In de dansfilm ‘Stalen Neuzen’ (1996) beweegt een groep dansers zich vanuit de drukke stad naar het platte land op zoek naar rust en stilte. Ze zwoegen en stampen door het landschap. Je hoort alleen het geluid van hun ademhaling en het stampen in de aarde van hun zware schoenen.”

Muziek 

“Jazz en dan Brad Mehldau, een geweldige pianist. Ik zag hem met zijn trio op het North Sea Jazz Festival. Het is geen experimentele Jazz, er zit nog wel een melodie in maar geen tekst. Het is abstract, heeft sfeer en spreekt tot je verbeelding. Ik draai het veel als ik aan het werk ben. Maar ik kan ook goed werken bij Klassiek: Bach, Fauré en Händel.” 

Boek 

“De Edda. Ik wandel graag in Zweden en Noorwegen om de rust en de stilte van de natuur te beleven. In de mythologische verhalen uit het Noorden die beschreven worden in de Edda, begint het leven vanuit een oerboom. Een boom die alle werelden in zich draagt, ik kan dat beter begrijpen dan een God die mensen naar zijn evenbeeld heeft geschapen. Het landschap dat beschreven wordt is gehuld in nevel en de verhalen over Thor, Odin en Freya zijn prachtig. Maar ook Walden van Thoreau, hij beschrijft een poging om een tijdlang eenvoudig te leven in een zelfgebouwd hutje in een bos. Zijn natuurfilosofie is zo actueel, dat je hem een visionair zou kunnen noemen. Mensen zijn vervreemd geraakt van en hebben ook geen respect meer voor de natuur.“  

Film 

“Fanny en Alexander, de laatste bioscoopfilm van Bergman, is mijn ultieme kerstfilm. Ik hou van het Noorden. Je moet je voorstellen, een prachtig huis in Zweden, sneeuw en een gigantische kerstboom. Vader, moeder, opa, oma, en een lekker gekke oom die Alexander en zijn zusje stiekem ‘s nachts door een toverlantaarn laat kijken. Dan overlijdt de vader en hertrouwt de moeder met een dominee en alles wordt anders. De kinderen wordt alles ontzegt, wat dat doet met een mens? Afgesneden en afgenomen van alle verbeelding, dan ga je dood. Je bent niets meer en hebt geen identiteit meer. Ik vergelijk het een beetje met het regime van de Taliban.”

“

Stad 

“Ik ben niet zo van steden, maar als het dan moet dan zeg ik Vancouver en Stockholm. Beide steden liggen midden in de natuur: de zee, de bergen, eeuwen oude bossen. In beide steden vind je parken met oude bomen. In Vancouver staat een prachtig antropologisch museum met veel aandacht voor de kunst van de oorspronkelijke bewoners van de Noordwestkust, de ‘First Nations’–De inheemse bevolking die beroofd werd van hun land. Zo intrigeren mij ook de Inuit in Canada en de Sami in Lapland, het laatste natuurvolk van Europa.”

Restaurant 

“Mijn favoriete restaurant bestaat niet meer, dat was het Portugese restaurant Algarve in de Biltstraat. Eenvoudig, eerlijk eten, kleinschalig en gezellig. Nog zie ik het hoofd van Paulo, de eigenaar, door het doorgeefluik steken om te kijken of alles naar wens verliep. Gelukkig staat hij op zaterdag nog op de markt met zijn Pastéis de Nata, de romige taartjes bestrooid met poedersuiker.” 

Utrechter 

“Charles Donker, een begenadigd kunstenaar en graficus. Hij is nu denk ik bijna tachtig jaar maar nog altijd gaat hij, vanuit de stad naar zijn atelier in Rhijnauwen. Zijn werk is heel natuurgetrouw, veel dode dieren en prachtige bomen.” 

Als ik burgemeester van Utrecht zou zijn. 

“Natuurlijk “De Vlampijpateliers” behouden. Maar ik zou ook van “de oude bieb” en het voormalige pand van Broese een kunstcentrum in de binnenstad maken. Tussen de winkels en de horeca een plek die aanzet tot denken en verwonderen. Gratis toegankelijk, waar je even naar binnen loopt en kunst kan ervaren, even een rondje maakt met de kinderen. Een museum voor hedendaagse kunst met veel ruimte voor Utrechtse kunstenaars en wellicht de Kunstuitleen, Kunstliefde, Art Utrecht… Het zou de stad kleur geven en veel doen voor het imago van Utrecht. Een kloppend hart in het centrum.”