Kinderopvang in Utrecht: ‘Het wordt je bijna onmogelijk gemaakt om te werken’

In Utrecht zijn in het afgelopen jaar weer lange wachtlijsten ontstaan voor kinderopvang, vooral op de populaire maandag, dinsdag en donderdag. Ouders moeten zoeken naar alternatieven, zoals schuiven met werkdagen. Anders moeten ze een jaar wachten. 

“Het wordt je in de Randstad bijna onmogelijk gemaakt om te werken als ouders, zelfs als je parttime wilt werken. Het is niet alleen ontzettend duur om opvang te vinden, maar een nog grotere uitdaging om überhaupt een plek te vinden voor je kind?” Een noodkreet van een moeder die na haar zwangerschapsverlof weer wil gaan werken. De economie trekt aan, vaders en moeders van jonge kinderen kunnen en willen meer gaan werken. Maar voor sommigen lijkt dat onmogelijk, want hun kinderen staan op een wachtlijst voor een plek in de kinderopvang.

Raadslid Mohammed Saiah (D66) geeft aan niet direct signalen te hebben ontvangen van ouders en kinderdagverblijven. “Het is lastig omdat kinderopvang in Nederland is overgelaten aan de markt. Als het zo is dat er tekorten zijn, is het aan ondernemers om dat op te vangen. De gemeente speelt geen rol.” Saiah zegt wel dat hij er naar wil gaan kijken, en het ambtelijk wil laten checken. “Als ouders echt in de knel komen, kunnen ze contact opnemen met de raad of met de gemeente. We willen voorkomen dat mensen de stad uit vluchten vanwege deze problematiek.” Saiah geeft aan dat de gemeente in gesprek kan gaan met opvangcentra over de knelpunten.

Een woordvoerder van de gemeente geeft aan dat ze ‘inderdaad signalen hebben ontvangen van ondernemers in de kinderopvang dat wachtlijsten aan het ontstaan zijn op de populaire dagen maandag, dinsdag en donderdag’. Op basis van deze signalen heeft de gemeente onderzoek gedaan. Hieruit bleek dat hun partners GGD, GHOR en VNG dit niet herkennen. Ze blijven het in de gaten houden.

Groei van vraag en te weinig capaciteit
In de gemeente Utrecht zijn 203 geregistreerde kinderdagverblijven. De gemeente kent daarnaast ook nog 399 gastouderopvangen, acht gastouderbureaus en 159 buitenschoolse opvangen (BSO’s). Stichting Ludens en Partou Kinderopvang zijn de grootste kinderopvangorganisaties van Utrecht: Ludens heeft hier ongeveer 16 kinderdagverblijven en 39 BSO’s, Partou 23 kinderdagverblijven. Beide organisaties zien dat de vraag aantrekt. Een woordvoerder van Partou ziet dat in zowel de stad als de regio gebeuren sinds de zomervakantie: “Er zijn weinig plekken vrij, en er zijn ook wachtlijsten. We zien ook dat mensen meer dagen opvang willen voor hun kind.”

Hanneke Roelofsen, mede-eigenaar van Kinderdagverblijf Willemijn, moet ook regelmatig nee zeggen tegen ouders. “We moeten aan de eisen voldoen, dus de groepsgrootte in de gaten houden. Het is moeilijk om aan personeel te komen.”
Ouders kunnen zich altijd inschrijven. “Als ik geen plek heb op de gewenste dagen, bied ik eventueel een tussenoplossing aan. Ik ga dan bijvoorbeeld kijken of we andere dagen en/of tijden kunnen aanbieden.” Op die manier probeert Roelofsen ouders aan haar kinderdagverblijf te binden, zonder valse beloftes te doen.
Zo erg als tien jaar geleden is het gelukkig nog niet. Hanneke Roelofsen vertelt dat ze toen inschrijfgeld vroegen aan ouders omdat er zo’n grote wachtlijst was. “Een probleem is dat sommige mensen zich dubbel inschrijven, en zich vergeten af te melden”, zegt ze. Roelofsen kent enkele kinderdagverblijven die nu ook al maatregelen hebben getroffen. Zij sluiten een plek bij voorbaat uit, en geven niet eens een rondleiding. Ze vinden dat dit te veel energie kost als er toch geen plek is.

Gjalt Jellesma, voorzitter van BOinK, de belangenvereniging van Ouders in de Kinderopvang, bevestigt dat er in Utrecht al een jaar wachtlijsten zijn voor maandagen, dinsdagen en donderdagen. Er is volgens hem niet alleen groei van de vraag sinds 2016, maar ook weinig aanwas. “Op ROC’s wordt verteld dat leerlingen  niet voor kinderopvang moeten kiezen, omdat er een tijd geleden minder werk in was. Dat is niet meer het geval. Dat tekort in de opvang komt nu slecht uit.”

Hogere eisen, hogere prijzen

In 2019 is kinderopvang duurder geworden. Dat hangt samen met de hogere eisen die aan de opvang worden gesteld. Een kinderopvang moet vanaf 1 januari een pedagogisch beleidsmedewerker in dienst hebben. Daarnaast is sinds 1 januari de beroepskracht-kindratio veranderd: er moet nu één medewerker aanwezig zijn per drie baby’s in plaats van vier. Daar staat tegenover dat het maximaal aantal kinderen van 7 jaar en ouder per pedagogisch medewerker omhoog gaat: een medewerker mag nu 12 kinderen onder zijn of haar hoede nemen in plaats van tien.

Er is de afgelopen jaren met ruim 30% op de toeslag bezuinigd. Jellesma vindt het idee dat kinderopvang een luxe is ‘achterlijk’. “Kinderopvang dient een groter maatschappelijk belang. Het is goed voor kinderen, het is een voorbereiding op de basisschool. Eventuele achterstanden kunnen worden ingehaald: het is belangrijk om dat zo vroeg mogelijk te doen. Goede, betaalbare en bereikbare kinderopvang moet een recht zijn in Nederland”, vindt Jellesma. Hij meent dat het probleem in feite wordt veroorzaakt door de bezuinigingen.

Kinderopvang Door Ouders

Een alternatief voor reguliere kinderopvang is Kinderopvang Door Ouders (KDO’s). Deze vorm van kinderopvang draait volledig op ouders. In de nieuwe regels van de Rijksoverheid die begin dit jaar werden gepubliceerd, blijkt dat KDO’s een aparte plek krijgen in het kinderopvangstelsel. Met de regels hoeven KDO’s (ook wel ouderparticipatiecrèches, OPC’s, genoemd) niet meer te voldoen aan de opleidingseis voor pedagogisch medewerkers. Ook krijgen ouders formeel recht op kinderopvangtoeslag. De organisaties moeten wel voldoen aan de kwaliteitseisen voor kinderopvang.

Het concept van KDO’s bestaat al 40 jaar en blijkt succesvol. In Utrecht zijn nu vijf vestigingen. Het kind van Jeroen gaat naar de opvang ‘Kinderopvang Samen Opvoeden’, waar hij zelf dus ook een dagdeel aanwezig is. Hij heeft nog niet meegemaakt dat er mensen bij een KDO terecht kwamen omdat reguliere kinderdagverblijven vol zaten. “Mensen komen bij ons vanuit een overtuiging.” Hij geeft wel aan dat veel mensen het concept niet kennen. En je moet als ouder wel bereid zijn om een dagdeel in de week op maximaal vijftien kinderen te passen, of in een commissie te zitten.

Alternatieven

Het blijkt dus in de praktijk knap lastig te zijn om bij een kinderopvang ‘binnen’ te komen. Als de kinderopvang naar keuze vol zit, kunnen gezinnen uitwijken kinderopvang in een andere wijk. Maar wat als het daar ook vol zit? Dan is het mogelijk je kind naar een gastouder te brengen, maar ook daar is niet altijd plek. Er gelden relatief strenge regels, want het gaat per slot van rekening over (jonge) kinderen. Een ander alternatief is het regelen van opvang met familie en/of vrienden, maar ook dat is niet voor iedereen mogelijk. Dat wordt voorlopig dus nog opvang regelen met kunst- en vliegwerk.