Mij bereikte mij het plotselinge overlijden van de Utrechtse schilder Jan Hartzema, een zeer charismatisch mens en authentieke schilder. In het boek 50 Utrechtse kunstenaars in beeld schetste ik (in een notendop) zijn leven. Een markante Utrechter is niet meer. Rust zacht Jan.
Jan Pieter Hartzema wordt in 1954 geboren in het Friese dorp Sint Annaparochie. Dat Nederlands beroemdste schilder Rembrandt van Rijn in 1634 uitgerekend in dit dorp trouwde met zijn Saskia berust natuurlijk op louter toeval. Dit feit heeft natuurlijk geen invloed gehad bij de beroepskeuze die Hartzema maakt. Een gegeven is wel dat Jan Pieter al op jonge leeftijd wist dat hij kunstenaar wilde worden. In tegenstelling tot zijn beroemde voorganger is Hartzema geen schilder die de aandacht zoekt. Hij schildert in de luwte en treedt maar mondjesmaat met zijn schilderijen naar buiten.
Op zestienjarige leeftijd gaat Hartzema in Utrecht aan de School voor Grafische Vakken studeren. Na het behalen van zijn diploma stapt hij over naar de Academie Artibus (nu HKU) waar hij autonome kunst studeert. Tijdens zijn studie focust hij zich vooral op tekenen en grafiek. Hij studeert in 1979 af en besluit ter inspiratie een rondreis door Amerika te maken. Hij bezoekt onder andere de steden New York en Los Angeles. Nu Jan Pieter toch ‘in de buurt’ is bezoekt hij ook Mexico. Onderweg tekent Hartzema reisimpressies die hij later in olieverf uitwerkt.
Als hij terug komt van deze imponerende reis wacht het serieuze leven, het kunstenaarsleven. Het viel wel mee! In het begin van de jaren tachtig van de vorige eeuw hoefden kunstenaars niet op een koude zolderkamer weg te kwijnen. Beeldende kunstenaars kunnen dan gebruikmaken van de Beeldende Kunstenaars Regeling (BKR). Deze kunstenaarsregeling werd in 1956 in het leven geroepen, bedoeld om de maatschappelijke onafhankelijkheid van kunstenaars te garanderen. De regeling stelde kunstenaars in staat hun kunstwerken te verkopen aan het rijk en zodoende een inkomen te genereren. Hartzema (en veel kunstenaars met hem) maken dankbaar gebruik van deze regeling. De jaren waarin deze regeling van kracht is en Hartzema is verzekerd van een inkomen, reist hij veel door Europa waar hij zich laat inspireren door de verscheidenheid van de landen die hij bezoekt.
In de tachtiger jaren schildert Jan Pieter figuratief. Zijn schilderijen verdeelt hij in fraaie grote kleurvlakken waarin hij vaak een mensfiguur centraal neerzet. Later zoekt de schilder meer en meer de abstractie. Hartzema houdt van kleur, door de jaren en stijlen heen gebruikt hij kleur als een sterk wapen die zijn schilderijen dynamisch maken.
Als de BKR in 1987 ophoudt te bestaan en er een ingewikkelde overgangsregeling voor in de plaats komt, moet Hartzema zijn eigen zaakjes gaan regelen. Omdat enige zakelijkheid hem vreemd is en hij weinig exposeert en daardoor weinig verkoopt beseft hij dat een parttime baan onvermijdelijk is. Hij vindt een baan bij de HKU. Op de school waar hij ooit zelf werd opgeleid verricht hij tot op heden ondersteunend werk op de faculteit beeldende kunst en vormgeving.
Exposeert Hartzema dan nooit? Jawel hoor, als lid van de kunstenaarsvereniging Arti et Amicitiae in Amsterdam neemt Jan Pieter twee keer per jaar deel aan de ledententoonstelling van die vereniging die wordt gehouden in het prachtige verenigingsgebouw aan het Rokin 112. Hij is (gast)exposant geweest bij Genootschap Kunstliefde, bij kunsthandel Juffermans krijgt hij een solotentoonstelling. Meerdere malen exposeerde hij zijn werk bij kunsthandel Meijer. Verder toont Hartzema zijn schilderijen permanent in zijn atelier aan de Pelmolenweg 9 in Utrecht waar iedereen welkom is om zijn werk te bekijken. Op dit karakteristieke plekje in Utrecht, gelegen achter de Geertekerk, werkt hij aan een indrukwekkend en groot (in aantal) oeuvre. Hij schildert, vrijwel altijd in olieverf, in een moeilijk te benoemen stijl die door de jaren is veranderd. Zoals gezegd verlaat hij de figuratie en zoekt hij de abstractie. In zijn meest recente schilderijen herken ik florale motieven. Hij schildert tuinen, sterk uitvergroot door het ingenomen standpunt. Dit is goed te zien op de foto die is bijgevoegd, het onderwerp is hier de tuin van de Amerikaanse ambassade in Gambia.
Jan Pieter Hartzema is een man van de wereld. Zijn parttime baan stelt hem in staat te reizen, de laatste jaren samen met vriend en collega Mark Raven. Azië en Afrika zijn geliefde reisdoelen van de twee schilders. Toch blijft Jan Pieter als schilder maatschappelijk in de schaduw staan. Hij exposeert weinig en heeft (hoe bestaat het?) nog geen website, geen etalage naar de grote wereld. Voor een breed publiek blijven zijn schilderijen onzichtbaar. Is het verlegenheid of bescheidenheid? Laat Hartzema het zelf maar zeggen.
Dank voor dit bericht. Ik was erg gesteld op Jan en ben blij dat ik twee mooie schilderijen heb. Ik hoor graag wanneer een expositie wordt georganiseerd.