Het mooiste meisje van de stad/Margriet Jansen (59): Visueel antropoloog

Vrouwen die ouder worden maar zich jong blijven voelen. Hoe doen ze dat? En is oud worden een straf of een zegen? Margriet Jansen:”Je kunt elkaar oud maken maar de kunst is om met elkaar jong te blijven. Ga ook nieuwe kansen en uitdagingen niet uit de weg!”

Margriet Jansen geboren in Scheveningen, groeide op als de jongste in een gezin met twee zussen en een broer. ” Wij waren bleke, verlegen en rustige kinderen. Als je uit Scheveningen komt denken mensen dat wij altijd op het strand te vinden waren. Dat is niet zo. De enkele keren dat wij naar het strand gingen was dat een hele happening. Parasols, windschermen, stoeltjes, alles ging mee een complete verhuizing. Toen ik later in Utrecht ging wonen realiseerde ik mij dat ik een ding miste en dat was toch de zee.” Margriet deed de Havo en ging in Baarn naar de Sociale Academie de Jelburg. Ze koos de richting club en buurthuiswerk maar op de opleiding kwam zij in aanraking met film. Film, zou de rest van haar leven en haar carrière bepalen. Margriet woonde bij een nichtje in Amersfoort en verhuisde al snel naar Utrecht. “In Amersfoort werd de stad beheerst door de in Soesterberg gelegerde militairen en ik vond het daar verschrikkelijk.” Met een aantal mensen kraakte zij in de Andreasstraat de Banketbakkersvakschool, een succesvolle kraak want uiteindelijk heeft de SSH het pand verbouwd tot woningen. Vervolgens kreeg zij met een vriendin van de gemeente een huis op de Springweg, naast café de Rat en daarna kocht zij met een groep een huis in de J.P.Coenstraat in Lombok. ”Ik woonde dus altijd in een woongroep en op een gegeven moment heb je toch wel behoefte aan een eigen plekje.” Ik werd “kraakwacht” in een huis aan de Springweg en later een officiële huurder in de Vaartsestraat. Ik had mij ingeschreven voor een woning van het Utrechts Monumenten Fonds, maar het kon wel twaalf jaar duren voordat ik in aanmerking zou komen voor een woning.

“Toch fascineert het me wel wat religie in wat voor vorm dan ook voor je kan betekenen”

Na drie jaar kreeg ik een brief: er was een woning voor mij in de Jerusalemstraat, een prachtig pand gebouwd in het jaar 1528. Een geweldige tijd, ik ben nog steeds bevriend met de “meiden” die ik daar heb ontmoet.” Inmiddels studeerde Margriet Communicatie Wetenschap aan de UvA in Amsterdam en deed een vrij-doctoraal Filmkunde. Zij studeerde af op een film: Hekserij als religie. “De moderne heksen, de wicca’s, zijn niet de traditionele heksen zoals wij die kennen uit sprookjes: rondvliegend op bezemstelen en een dikke wrat naast hun grote gebogen neus. De Wicca is meer een neo–heidense natuurreligie, een ecologisch en feministisch geïnspireerde filosofie. Mijn moeder was zeer gelovig en ik had daar niet zoveel mee. Toch fascineert het me wel wat religie in wat voor vorm dan ook voor je kan betekenen. 

Bij filmkunde had ik kennisgemaakt met visuele antropologie. De eerste antropologen leefden jaren bij een Afrikaanse stam en wilden alles van A tot Z vastleggen, zo authentiek mogelijk. In Amsterdam werd dit idee losgelaten en werd er meer de nadruk gelegd op het interessante aspect van andere culturen en probeerde men recht te doen aan die culturen. We wilden dat mensen blij zouden zijn met en trots op het verhaal dat de film over hen vertelde. Zo ben ik ook blijven werken. Ik maakte een documentaire voor basisscholen over de schoen- en leerindustrie in Waalwijk. Daarin vertelden oude werknemers over hun ambacht toen en nu. Ze waren blij met het resultaat en hun verhaal, zonder effectbejag. Ik maakte steeds meer onderwijsmateriaal, ik werkte toen bij Alice O, voor Amnesty International en voor PLAN Nederland. Vaak met dezelfde invalshoek: hoe zijn culturen verweven en hoe kunnen ze elkaar beïnvloeden. Daarna maakte ik de stap naar de cultuureducatie en werkte ik bij Tropentheater van het Tropenmuseum in Amsterdam.

“De viering werd een requiem”

Ik maakte lesmateriaal bij de voorstellingen. We bestonden dankzij de subsidie van Buitenlandse Zaken. De insteek was om muzikanten in het kader van ontwikkelingssamenwerking een Europees podium te bieden. Zo heeft bijvoorbeeld Youssou n’dour door kunnen breken met zijn muziek. In “subsidie-land” was de toon al gezet door Geert Wilders met zijn uitspraken over diversiteit en het financieren van linkse hobby’s. Toen Halbe Zijlstra zijn bezuinigingen op cultuur aankondigde, dachten wij dat ons niets kon gebeuren, wij vielen niet onder Cultuur maar onder BuZa. Toch gingen wij in Amsterdam als eerste dicht. BuZa wilde geen theater meer op de begroting. We werkten nauw samen met RASA, het podium voor wereldmuziek in de Pauwstraat. Helaas hebben zij het ook niet gered, na de cultuurnota. Ik was net bezig met een documentaire voor Rasa om het 45-jarig bestaan te vieren: “Het ene bijzondere concert dat je altijd is bijgebleven”. Mensen konden vertellen over het concert dat hun leven veranderde of waar ze speciale herinneringen aan hadden. De viering werd een requiem. 

Educatie en film zijn altijd de pijlers geweest waarlangs mijn werk zich bewoog. Ik vond dat ik moest kiezen, maar dat kon ik bijna niet. Uiteindelijk koos ik toch voor het film maken. Ik maakte documentaires over de Birmese vluchtelingen in Thailand, ik filmde de Sherpa’s in Nepal en trok door Mali en Ghana. Ik maak nu een film over een Nederlands vrouw in Mongolië zij houdt zich bezig met het duurzaam looien van paardenhuiden, een eeuwenoude traditie maar met hedendaagse inzichten. Toch keerde het onderwijs weer terug in mijn leven. Ik geef nu bijvoorbeeld filmlessen voor The Video Bakery op de Internationale Schakelklas, de taalschool voor nieuwkomers in Nederland. Uit alle groepen die films hebben gemaakt mogen de vijf beste nu een film maken die vertoond zal worden op het NFF in oktober. Toen een leerling in Groningen hoorde dat zijn groep uitgekozen was om een nieuwe film te maken, zat hij als verstijfd in zijn bank, vervolgens kroop hij onder zijn tafeltje en kon niet ophouden met lachen. Toen hij uit gelachen was riep hij: ”Dus wij zijn belangrijk.” Een moment om nooit te vergeten. Waarom andere culturen mij zo boeien? Ik heb een diep gevoel dat de wereld van iedereen is! Alle grenzen moet open zodat je nergens illegaal kunt zijn. Iedereen is wel ergens goed in en je kunt allemaal van elkaar leren. Muren, hekken en slagbomen ontnemen mensen mogelijkheden.” 

Hoe is het om ouder te worden? 

“Heel confronterend, weer een rimpel en een vlekje erbij waarvan je weet dat ze nooit meer weggaan. Ik heb wel eens stiekem aan botox gedacht, maar dat mag, gelukkig, niet van mijn man. Ik ben wel minder onzeker: ik was een verlegen meisje vol ambitie dat heel veel wilde. Ik twijfelde over alles en vooral aan mijzelf. Ik ben dan ook een echte Weegschaal.” 

Wat is je geheim? 

“Veel bewegen, goed tegen de stress en goed voor je lijf! Ik doe yoga, ik spin en ik fiets. Vóór de fietsvakantie, die wij laatst gemaakt hebben had ik erg veel last van mijn knieën. Ik wist niet of ik het zou kunnen volhouden, maar ik heb doorgezet en juist door het fietsen had ik bij thuiskomst nergens meer last van. Ik heb leuke vriendinnen om mij heen. Je kunt elkaar oud maken maar de kunst is om met elkaar jong te blijven. Ga ook nieuwe kansen en uitdagingen niet uit de weg! Wie zou er ooit gedacht hebben dat ik filmlessen zou gaan geven?” 

Wat vind je van de Utrechtse vrouw? 

“Ik vind de Utrechtse vrouw prima. Ik kom veel in Amsterdam en ik vind de vrouwen daar kleurrijker en excentrieker dan in Utrecht. In vergelijking met Amsterdam blijft Utrecht dan toch een provinciestad. Zelf vind ik kleding leuk, maar ik neem er de tijd niet voor. Ik vind dat ik mijzelf te gewoontjes kleed, gewoner dan ik eigenlijk zou willen.” 

Aan wie geef je het stokje door? 

Ik kies er twee: Ineke Heijliger, zij is Jazz-muzikant en één en al Jazz! En Denise Janah, een prachtmens en een fantastische zangeres.