Entropie, deel 1

Een van de meest opvallende toevoegingen aan het Utrechtse stadsbeeld vind ik de uit een dozijn rode en witte plastic rijbaanscheidingen opgebouwde constructie op de hoek van de Steenweg en de Mariastraat. Het lijkt wel moderne kunst, want zet dat ding in een grote museumruimte van bijvoorbeeld het Stedelijk, Boijmans of de Tate Modern, en het is meteen interessante conceptuele kunst waar iedereen naar wil komen kijken. Hier in Utrecht staat dat kunstwerk gewoon op straat. Vervolgens is dan de vraag: wat doet het ding daar?

Maar eerst moet ik even een zijweg bewandelen. Boer A heeft een kudde witte schapen. Boer B heeft een kudde zwarte schapen. Beide boeren hebben een weiland waar de beesten in staan te grazen, de twee weilanden keurig gescheiden door een hek. De witte schapen lopen aan de ene kant van het hek, de zwarte aan de andere kant. Dat is heel ordelijk. Maar dan waait tijdens een storm het hek omver, en voor je het weet lopen de witte en de zwarte schapen van de twee boeren door elkaar. De orde is overgegaan in chaos. Natuurkundigen hebben daarvoor een woord bedacht, entropie. De natuur streeft per definitie naar een zo groot mogelijke entropie, in het dagelijks spraakgebruik dus ook wel chaos genoemd. Wanneer je geen moeite doet om de chaos te beteugelen, blijft het een chaos. De beide boeren A en B doen die moeite, want ze plaatsen een hek tussen de twee kuddes schapen, reduceren op die manier de chaos en veranderen die in een zekere mate van orde. 

Liefst zwalken we als domme wezens in een onduidelijke beweging door de stad

Als je erop gaat letten, blijkt dat de hele maatschappij doordesemd is van al dan niet geslaagde pogingen om orde te bewerkstelligen. Witte belijningsstrepen op het wegdek, de middenberm van de snelweg, de simpele regel dat het verkeer rechts houdt (in Engeland doen ze dat uiteraard anders maar het principe is hetzelfde), op rood springende verkeerslichten, het verzoek om bij de balie achter de streep te wachten tot u aan de beurt ben, het trekken van een nummertje bij de slager: het zijn allemaal hulpmiddelen om de entropie te verminderen. Om het verkeer en de maatschappij niet in een volstrekte puinhoop te doen verkeren zijn wetten, regeltjes en afspraken nodig. Want mensen zijn net die witte en zwarte schapen, ze lopen bij voorkeur chaotisch door elkaar. Ga maar eens kijken op een drukke zaterdagmiddag in de stad. Liefst zwalken we als domme wezens in een onduidelijke beweging door de stad, van de ene etalage naar een andere aan de overkant, en weer terug, blijven plotseling stilstaan, botsen tegen iemand op, lopen weer een stukje verder en keren dan om omdat we plots bedenken dat we iets vergeten zijn. Kortom: chaos.

Loop rechts in de winkelstraat: ook heel moeilijk

Enter corona. Sinds corona in maart 2020 ons leven binnendrong is er nog meer orde en vooral veel minder chaos vereist. Houdt anderhalve meter afstand; de natuurwet die zegt dat de natuur streeft naar zo groot mogelijke entropie zorgt ervoor dat we dat heel moeilijk vinden. Loop rechts in de winkelstraat: ook heel moeilijk. En dus worden er strepen op het plaveisel geplakt in een poging een middenberm te imiteren, en stickers die aangeven waar u even op uw beurt moet wachten, en pijlen die een gewenste looprichting aangeven. Alles om ervoor te zorgen dat we met meer orde en minder entropie door de stad lopen. En toen was daar ineens dat fraaie rood-witte conceptuele kunstwerk midden in de Steenweg. Een voetgangersrotonde. Zodra corona voorbij is (dat moment breekt ooit aan!) is het wellicht een idee om het in het Centraal Museum neer te zetten. Met een bordje erbij. 

Coronarotonde. 

Gemengde techniek. 

Legaat Gemeente Utrecht. 

2020.