Een lastig verhaal over impact en kiezen

Op haar vijftigste gooide Annie de Laat het roer radicaal om. Ze nam afscheid van het luxe leven en begon een school in Zanzibar. Duurzaamheid staat in de lessen centraal. Op De Nuk deelt Annie regelmatig haar ervaringen.

Tijdens de les over impact vroeg leraar Enock mij: hoe ben je hier eigenlijk gekomen? Met het vliegtuig natuurlijk. Oh, en weet je hoeveel impact dat precies heeft? Nou veel geloof ik (ik googelde en vond een aantal calculators met de uitkomst enkele reis 2454.82 kg CO 2 uitstoot). En wat voor reis had je? De goedkoopste zeker? En dan vlieg je ongeveer 2 x de afstand? Dus 2 x zoveel impact? Ja, eerlijk gezegd wel. En ik moet ook nog terug.

Onze impact

In de lessen over impact gaat het over ons. Want alles wat we doen heeft impact. Je gebruikt iets, daarvoor wordt ergens een boom omgehakt, een koe geslacht, een jurk gemaakt of een vis gevangen. Het komt na een reis in jouw winkel en zit in een zak of een pot of een plastic fles. Als je het niet meer gebruikt komt het ergens terecht. Je gaat ergens heen. Je loopt, of neemt de fiets, de bus. Of het vliegtuig. Nou ja, niet iedereen. Meer dan 80% van de mensen op de wereld heeft nog nooit gevlogen.

Impact hangt af van geld

De grootte van je impact hangt er vanaf waar je woont, of je geld hebt of niet, hoe je leeft. Feit is, dat rijke landen veel meer impact hebben dan de zogenaamde ontwikkelingslanden. De rijkste helft van de wereld zorgt bijvoorbeeld voor 86% van de CO2 uitstoot. De andere helft voor 14%, en de armste mensen (9%) voor 0,5%. De carbon footprint van de gemiddelde inwoner van de VS is 17 keer zo hoog als van de gemiddelde Afrikaan. Terwijl juist de arme gebieden lees mensen wel direct last hebben van de klimaatverandering, en geen middelen om de effecten tegen te gaan.

Bananenlanden

We bespreken waarom het eten van een banaan nauwelijks impact heeft als je op Zanzibar woont, maar veel als je in Nederland woont.

Eten jullie vaak een bananen? Ja natuurlijk, elke dag. Zoete en gekookte. Bananen groeien er volop en zijn goedkoop. In Nederland eten we ook bananen. Als kind kreeg ik een banaan als ik ziek was en met kerst. Nu liggen de winkels altijd vol met bananen en andere tropische vruchten. Bananen groeien ver weg, worden vervoerd (per vliegtuig) en in plastic verpakt, zodat wij ze eetrijp kunnen kopen.

Leuke dingetjes

De klas houdt een een paar weken dagboek bij, van wat ze kopen, gebruiken en doen. Op de lijsten staan: eten en drinken en vervoer. Eten wordt gegeten en nooit weggegooid. Drinken is bijna altijd water. Transport is lopen, op de fiets of met de daladala (bus).

Kleding wordt meestal 2e hands gekocht en eindeloos gedragen totdat het echt op is. In huizen staan alleen functionele dingen. Geen ‘leuke dingetjes’. Als iets stuk is wordt het gerepareerd tot het niet meer kan.

Niet uit principe, maar omdat er geen geld is voor iets anders. Er valt dan niet zoveel te kiezen.

Kiezen

Iedereen in de klas poetst zijn tanden elke dag, met een plastic tandenborstel. Tandpasta uit een plastic tube. Kan dat duurzamer? In Nederland zijn er allerlei alternatieven te koop, van bamboe borstels met wisselbare kop tot poetstabletten i.p.v. pasta. Dit soort dingen zijn op Zanzibar niet te koop. En als het wel te koop is, dan alleen voor mensen met geld: een dagloon voor een verantwoorde borstel ongeveer.

We hebben het over de stokjes die vroeger werden gebruikt en door sommige traditionele mensen nog steeds. Deze stokjes zijn eigenlijk prima voor tanden. Maar ja. Vooruitgang is een echte tandenborstel met pasta uit een tube. En wie wil nu terug naar vroeger.

Voor wie wat te kiezen hebben

Ik ben weer terug, en hoor over de klimaatcrisis, die nu eindelijk ook hier binnen is gekomen. Omdat we er zelf ook last van krijgen. De eindeloze discussies over wie het moeten oplossen en betalen.

Het zou misschien ook kunnen gaan over de vraag of het echt nodig is dat je hier elke dag een banaan kan kopen. Of dat er 30 soorten rijst in de supermarkt staan. Misschien zouden we wat minder moeten willen.

Kunnen kiezen is een luxe, en is ook lastig. Keuzestress: de moeilijkheid van het nemen van een beslissing bij veel opties. Nou dat hebben onze leerlingen op Zanzibar dan weer niet. Je hebt namelijk elke dag bananen en twee soorten rijst: een goedkope (met veel steentjes) of een dure (met minder steentjes).

Ook ik

Het is niet anders, ik maak keuzes die niet helemaal goed zijn voor het milieu. Ik ben terug in Nederland, met een vliegtuig.

Ik heb wel een mooi Tanzaniaans gezegde meegenomen:

Nilikuonyesha nyota na uliangalia kidole tu.

Ik wijs je de sterren, en alles wat je ziet is mijn vinger.

I pointed out to you the stars and all you saw was the tip of my finger.