Fenna en een generatiegenoot vergelijken de Nationale Dodenherdenking van 4 mei met een mooie Mexicaanse traditie.
In mijn favoriete Disneyfilm Coco (2017) gaat het Mexicaanse jongetje Miguel op zoek naar zijn overgrootvader in het ‘Land der Doden’, een parallelle werkelijkheid waar de overledenen voortleven. Het avontuur speelt zich af op de ‘Dag van de Doden’ (Día de Muertos) een nationale feest- en herdenkingsdag waarop families samenkomen om te eten, drinken en muziek te maken ter ere van hun voorouders.
Onze Dodenherdenking gaat er soberder aan toe. Zoals alles in Nederland er soberder aan toe gaat dan in Mexico. Dit heb ik met eigen ogen gezien. Terwijl mijn toenmalige geliefde en ik in 2017 aan een Mexicaans strand zaten te dineren, zagen we het drukker en drukker worden; het hele stadje liep uit. Er parkeerden kraampjes op de boulevard waaruit algauw de geur van worst en churros opsteeg, een blaasorkest tetterde op het strand en jong en oud dansten over de trappen, op het plein en in het zand. We vroegen de ober what kind of fiesta het was. Hij keek verbaasd. ‘Friday night… normal.’
Ik zit aan de bar van Het Huis Utrecht waar ik graag kom om te schrijven, en vraag de barista Y. wat zij met 4 mei heeft. Weinig, zo blijkt. Ze is weleens vergeten om acht uur twee minuten stil te zijn en weet bovendien, net als ik, nooit echt waar ze aan moet denken. ‘Oorlogsslachtoffers’, ja, maar die blijven voor onze generatie in dit land erg abstract. ‘Het is niet dat ik niet aan ze wíl denken,’ zegt ze. ‘Maar op die manier is het lastig. Wist je trouwens dat de Dam alleen op 4 mei niet naar pis stinkt?’
Halverwege Coco ontmoet Miguel iemand die al heel lang dood is. De man knippert als een oude tl-buis om uiteindelijk in het niets op te lossen; nu in het rijk der levenden iedereen hem is vergeten, bestaat hij definitief niet meer. Ontroerend.
Al een paar jaar is er een debat gaande over de vorm die onze Dodenherdenking moet krijgen nu er steeds minder mensen zijn die zich de slachtoffers van de Holocaust herinneren. Y. en ik kennen deze overledenen niet, maar we willen niet dat ze ophouden te bestaan.
Daarom denken we hardop na. We willen herdenken, maar niet zwijgend en op een schoongeboende Dam. Als het aan ons ligt, maken we dat plein op 4 mei nog viezer en lawaaiiger dan het al is, met stomende grillwagentjes en een fanfare, met lichtjes, verhalen en gedichten, en eren we de doden op z’n Mexicaans: levendig. Opdat ze zo lang mogelijk niet worden vergeten.
Tja, je zou je natuurlijk ook kunnen verdiepen in de geschiedenis van deze herdenking. Zoals het mijn generatie dan weer wel geleerd is op school en met de verhalen van mijn grootouders en ouders. En zoals wij dit doorgeven aan de generatie na ons. Zodat ook zij weten want mijn en anderen daar verloren hebben. Niet alles is een feestje. En oorlog al helemaal niet. De door Fenna genoemde traditie komt voort uit religie. Net als hier ook op 2 november Allerzielen is.