Waarom serveert D66 haar succesvolle wethouder Anke Klein af?

Ze vinkt alle vakjes moeiteloos aan: Geliefd bij het veld en het ambtelijk apparaat en aantoonbaar succesvol als wethouder. Het leek dan ook een vanzelfsprekendheid dat de raadsfractie van D66 Anke Klein een tweede termijn zou gunnen toen zij had aangegeven door te willen gaan als wethouder. Tot verbazing van vele politiek betrokkenen liep het anders. Anke Klein werd af geserveerd door haar eigen fractie ten faveure van iemand uit de eigen fractiegelederen, Susanne Schilderman, 29 jaar en al 7 jaar in de gemeenteraad actief.

De talloze reacties op Linkedin en de Utrechtse media tonen een mengeling van verbazing over haar gedwongen vertrek en lof over haar resultaten. Utrecht verliest een buitengewoon kundig wethouder. Dat is bijzonder in deze tijd waarin het vertrouwen in politici historisch laag is. Hoe kan het dat nota bene de eigen fractie van Anke Klein vindt dat iemand uit eigen kring geschikter is als wethouder? 

Raadslid is slechts een bijbaan. Weliswaar eentje die aardig betaald –In Utrecht bedraagt de vergoeding voor het raadslidmaatschap 2.716,- euro per maand exclusief onkosten- maar het blijft een functie aan de bestuurlijke zijlijn. Dat verenigt zich soms lastig met de bovenmatige ego’s die zich opwerpen als raadslid. Dikwijls professionals met hoge persoonlijke ambities. Het ‘we run this city’ gevoel is nooit ver weg, zeker niet bij de grotere fracties. De Haagse verruwing van het politieke debat daalt inmiddels ook neer in de gemeenteraden. In 2020 moesten 265 wethouders terugtreden, een recordaantal deed dat om gezondheidsredenen en verstoorde verhoudingen. Die wethouders staan niet aan de zijlijn maar vormen het hart van het gemeentelijke bestuur. Wethouders in grote steden hebben extreem volle agenda’s. In het geval van Anke Klein een loodzware portefeuille met de posten Financiën, Onderwijs en Cultuur. Het is algemeen bekend dat wethouders geacht worden veelvuldig hun gezicht te laten zien bij hun fracties, duaal stelsel of niet. Daar worden ze geconfronteerd met de wensenlijstjes van individuele raadsleden. Wethouders komen vaak in de spagaat tussen responsief en effectief besturen. Laten ze het hoofd hangen naar iedere wens vanuit de fractie of proberen ze min of meer onverstoorbaar te werken aan doelen uit het coalitieakkoord en de problemen die ze tegenkomen in hun contacten met het veld? Anke Klein is ontegenzeggelijk meer van de laatste invalshoek. Waarbij niet onvermeld mag blijven dat juist de portefeuille cultuur nog eens extra druk zet op de agenda door de vele avondverplichtingen en een veeleisende cultuursector.

Een wethouder die te weinig aandacht besteed aan de fractie-ego’s neemt een risico. Je zou denken dat succesvolle resultaten uiteindelijk voldoende krediet moeten opleveren. En meestal werkt dat ook zo. Niet bij D66. Daar stuurt de fractie in haar onmetelijke wijsheid liever iemand uit de eigen gelederen die haar vinger op stak naar voren. Een verklaring waarom de D66 fractie haar succesvolle wethouder af serveert kwam er niet. Eén ding is duidelijk: persoonlijke ambities worden boven het belang van de stad geplaatst. Misschien niets nieuws voor de politiek en al helemaal niet voor D66 anno nu. In ieder geval weten beide D66 wethouders dat enkel de stad goed besturen niet genoeg is. Ze zullen dikwijls te vinden zijn in en rond de fractiekamer.

Paul Adriaanse

Verbonden aan de Universiteit Utrecht als directeur onderwijs voor professionals voor de faculteit Recht, Economie, Bestuur & Organisatie en de faculteit Geesteswetenschappen.