Projectie van betrokkenheid

 Helikopter boven de stad, maandagavond. We hoorden het geronk boven ons aan de gezellige tafel waar we waren uitgenodigd. Geen idee waar het mee te maken had. Even memoreerde ik de Utrechtse serieverkrachter waarnaar in de late jaren negentig ook met helikopters werd gezocht boven de Uithof. Het geluid van de heli hield aan. 

Eerder deze maandag was ik op de snelweg ter hoogte van Breda getroffen door een billboard met een ongebruikelijke foto en tekst. Er stond een jongen afgebeeld met het bijschrift: Ontvoerd door Hamas, Eitan. Mijn eerste gedachte: ‘Ah, langs deze weg komt het nu ook in Nederland binnen.’ Het bleek een uiting te zijn van het Centrum Informatie en Documentatie Israël. Ze wilden met dit soort billboards een propagandaslag maken tegen de naar hun oordeel te grote aanhang voor de Palestijnse zaak. Het was daags na de pro-Palestijnse demonstratie in Amsterdam die 15.000 mensen trok, terwijl pro-Israëlische demonstraties minder volk bijeen brachten.  

Achter het stuur bedacht ik me eerst nog wat het antwoord zou zijn van Palestijnse zijde op de boodschap met Eitan. Het kwam ’s avonds, in Utrecht, al was het geen directe reactie. Een projectie van de Palestijnse vlag op de Domtoren. De helikopter was opgestegen om daar namens de gemeente een eind aan te maken.  

Vlagvertoon inzake Israël en Palestina is ook in Nederland een kwestie van het laten wapperen van gevoelig textiel. De regering haastte zich om Israëlisch dundoek te hijsen. In Utrecht besloot burgemeester Sharon Dijksma het rood-wit van de stad halfstok te hangen. Op X legde ze het uit: ‘Dit is voor alle burgerslachtoffers die zijn gevallen bij het hevige geweld afgelopen weekend.’ Ze doelde daarmee op de doden aan beide kanten. Het was een nadrukkelijk blijk van humanitaire zorg, zonder politiek partij te kiezen. Onvermijdelijk kreeg Dijksma te maken met hoon uit de kring van aanhangers van Israël. 

Utrecht is een laffe stad, schreef Jerry Goossens. De burgemeester zweeg er verder over. Ze was wel aanwezig bij het optreden in TivoliVredenburg van de oude politieke rockster Bernie Sanders, maar daar werd geen woord gezegd over de nieuwe uitbarsting van haat tussen Israël en de Palestijnen. Alsof het niet paste in het antikapitalistische referaat.   

Nu straalde de Domtoren ineens de Palestijnse vlag uit, maandag 16 oktober. Zwart-wit-groen met een rode driehoek. Het was niet de vlag van Hamas. Duidelijke keuze, er was over nagedacht. De projectie was een actie van Justice Now!, een factie van Extinction Rebellion. Blijkbaar vonden ze het efficiënter dan een enorm Palestijns banier aan de toren vast te plakken. Ze deden wat de burgemeester in hun ogen had nagelaten. 

Volgens de initiatiefnemers ging het om een uiting van solidariteit met het Palestijnse volk, als reactie op het hijsen van de Israëlische vlag op het Binnenhof en elders. Ze vertelden dat de actie een blijk van solidariteit met het Palestijnse volk was. De actiegroep reageerde daarmee op het hijsen van de Israëlische vlag op het Binnenhof en in verschillende steden: ‘De vlag staat symbool voor het recht op vrijheid, wederkeer en zelfbeschikking van het Palestijnse volk.’  

De projectie drukte ook de immense shock uit over de geweldsspiraal en mensenrechtenschendingen aan beide zijden. Hierbij kozen ze wel duidelijk een kant: ‘Palestijnen leven al decennia lang onder een apartheidsregime en krijgen regelmatig te maken met grove oorlogsmisdaden. De aanstaande invasie van Gaza is hier slechts het meest recente voorbeeld van. Dit een halt toe roepen is de enige manier om het geweld te stoppen.’ De Nederlandse overheid werd opgeroepen om te ijveren voor de-escalatie en vrede. Het was niet gericht aan burgemeester Dijksma.  

Zo was het ook een projectie van betrokkenheid, zonder enige geweld, brekend glas, fakkels. De Domtoren als kalme zuil voor een pop-up-signaal dat nog niet te zien was in Utrecht. Niet racistisch, niet antisemitisch.  

Een kalme helikopterview is in deze sfeer hoogst wenselijk. In een verhitting van laaglandse opiniefronten blijft het urgent onderscheid te maken tussen haviken die vernietiging nastreven en de velen die er dodelijk de dupe van worden, in Palestina en in Israël.  

Als radioverslaggever heb ik in de late jaren negentig de situatie in Gaza aanschouwd toen er nog sprake was van een vredesproces. Al werd dat ontkend door de hoge Palestijnse bestuurder die ik sprak: Mahmoud al-Zahar, een van de oprichters van Hamas. Hij vond het een kongsi van Amerika en Israël. Het straatbeeld in Gazastad destijds: deplorabel. Zo was het ook in het vluchtelingenkamp Jabalia waar de Nederlandse UNWRA-functionaris Lex Takkenberg me mee naartoe nam. Hier waren tienduizenden Palestijnen bijeen gepakt. Het was duidelijk in welke noodtoestand terroristen geboren werden. Israël liet dat bestaan. Het is heel goed mogelijk dat onder de kinderen die ik destijds zag de brute slachters van 7 oktober 2023 rondliepen. De Israëlische regering leefde in een waan van onkwetsbaarheid. Het werd het noodlot van onschuldige Israëlische burgers, jong en oud, vrouwen, mannen, kinderen.  

Ook in Utrecht zijn we niet veel meer dan machteloze toeschouwers bij het aanzien van de humanitaire catastrofe. Een vlagprojectie op de Domtoren is in Tel Aviv geen gespreksonderwerp voor Bibi Netanyahu en Joe Biden. Eitan is nog niet vrij gelaten.