Ergens na 2010 besloot de gemeente Utrecht in overleg met het Rijk om een bus/trambaan aan te leggen naar de Uithof. De universiteit aldaar explodeerde en de bekende buslijn 12 zou op den duur onvoldoende capaciteit hebben. We schrijven nu 2019. De tramlijn zou in januari 2018 gaan rijden. Inmiddels is er circa € 200 miljoen overschrijding voor 8 kilometer trambaan en het einde is nog niet in zicht. Vorige week heeft de Inspectie Leefomgeving en Techniek de proeven met de tramlijn stopgezet, omdat de integrale verkeersveiligheid niet op orde was. De gemeente had allerlei verkeersbesluiten genomen, die volgens de ILT grote vraagtekens opwierpen. Dat wordt nu onderzocht. Wie is verantwoordelijk voor die bijna € 200 miljoen schade? Immers, er is begonnen met € 326 miljoen. Op dit moment staat de meter op € 500 miljoen en een nieuwe tegenvaller is dat er mogelijk nog tientallen miljoenen te verwachten zijn.
Naar deze tot heden onbekende schade vindt momenteel onderzoek plaats. Niet op initiatief van de gemeente Utrecht. Sterker nog, de gemeente Utrecht had – zoals bekend – een aantal petten in het Uithoflijnproject op. Enerzijds moest de gemeente de onderbouw voor de aanleg van de tramlijn in het stationsgebied opleveren aan het project Uithoflijn, daarnaast was ze – samen met de provincie – mede verantwoordelijk voor de aanleg. (wat de provincie eigenlijk bij dit project te zoeken had is me nooit duidelijk geworden)
De provincie is kritisch, maar de gemeente sust; het komt in orde
De gemeente had snel geregeld dat de provincie formeel opdrachtgever was. Al in 2016 wordt zichtbaar dat Utrecht het tracé in het stationsgebied niet op tijd kan opleveren. Zij heeft daar ook verplichtingen vanwege verbouwing station/Hoog Catharijne en besluit heimelijk die verbouwing voorrang te geven. De vertraging die daardoor ontstaat, gaat tientallen miljoenen kosten. Wat doet Utrecht? Er is een projectorganisatie, verantwoordelijk voor de aanleg, waarin enerzijds de provincie (gedeputeerde) en anderzijds de gemeente (wethouder Van Hooijdonk) de eindleiding hebben. De aannemer (BAM) is werkzaam in beide projecten. Als in 2016 de eerste signalen komen dat de gemeente niet op tijd kan gaan opleveren in het stationsgebied, is de provincie kritisch, maar de gemeente sust; het komt in orde.
Van Hooijdonk verzint twee listen om zich niet te hoeven verantwoorden
Begin 2017 regelt wethouder Van Hooijdonk dat de leiding in de projectorganisatie niet paritair, maar uitsluitend door twee gemeenteambtenaren overgenomen wordt; Coenen en Greve. Heel 2017 gebruikt Van Hooijdonk om te versluieren dat het Uithoflijn project door de vertraging in het stationsgebied tegen een enorme schade gaat aanlopen. Voortdurend wordt gesuggereerd dat er alternatieven zijn. Dat blijkt steeds niet het geval. Dan komt er een nieuw probleem. In februari/maart 2018 komen er gemeenteraadsverkiezingen. Van Hooijdonk verzint twee listen om zich niet te hoeven verantwoorden dat zij met haar bestuurlijk falen verantwoordelijk is voor de enorme schade. Hoe geraffineerd ze dit opgezet heeft (samen met D66) behoeft enige toelichting.
Van Hooijdonk is op iedere vergadering hierover afwezig
Voordat de provincie in 2015 partner in de Uithoflijn werd, was er de BRU, een samenwerkingsverband van 10 gemeenten, waaronder Utrecht (denk ook bijvoorbeeld aan Bunnik, Woerden, Houten, Zeist, De Bilt). De BRU had aanvankelijk een contract met de gemeente Utrecht gesloten op basis waarvan de tramlijn er zou komen. Dat contract was voor het BRU-gedeelte overgenomen door de provincie toen de BRU moest worden opgeheven. Er waren BRU-gelden. Er is toen keihard afgesproken dat tekorten op de tramlijn bouw uit de reserves van de BRU betaald zouden worden. De gedeputeerde voorziet in 2017 dat vertraging grote extra kosten met zich mee gaat brengen. Zij bespreekt dat een aantal keren met de 10 gemeenten en bereidt ze voor op het beroep van de provincie op deze BRU-gelden. Van Hooijdonk is op iedere vergadering hierover afwezig. Nog in januari 2018 bespreekt de gedeputeerde met de secretaris van de gemeenten dit gevolg en er wordt akkoord gegeven.
Dan moet nog een andere valkuil van Van Hooijdonk besproken worden. Parallel aan de aanleg van de tramlijn wordt een organisatie opgetuigd, die na oplevering van de tramlijn de exploitatie moet voorbereiden en het project moet beheren. Er moeten bijvoorbeeld proefritten gemaakt worden, personeel moet opgeleid worden, enz. Dat is een verantwoordelijkheid van de provincie, die de lijn gaat exploiteren. Omdat de gedeputeerde pro actief de ontwikkelingen wil volgen, geeft zij in de zomer van 2017 opdracht aan auditbureau Horvat om een tussenrapportage op te stellen van de stand van zaken na oplevering van de tram. Dit onderzoek vindt plaats onder toezegging van geheimhouding aan degenen die geïnterviewd worden. Een volstrekt gebruikelijke gang van zaken.
De eerste stap in de actie: sloop de gedeputeerde
Het rapport is in oktober/november 2017 klaar. Iedereen neemt er kennis van. Op basis van de bevindingen is inmiddels al in februari 2018 een aantal maatregelen getroffen. Niets aan de hand. En dan komt er opeens vlak voor de verkiezingen, in februari 2018, een publicatie in het AD, waarin melding gemaakt wordt van het rapport en als schuldige de gedeputeerde aangewezen wordt. En wie had het rapport naar buiten gebracht? D66 samen met de partij van Van Hooijdonk met totale ontkenning van de afgesproken geheimhouding. Gesuggereerd wordt dat de vertraging veroorzaakt is door slechte aansturing bij de provincie, die hoofdverantwoordelijk zou zijn voor het project. Een absurde conclusie, die geen enkele steun vindt in de feiten. Het rapport ging over de gang van zaken bij de realisatie van het project en de samenwerking tussen gemeente en provincie. Verder is er geen hoofdverantwoordelijkheid van de kant van de Provincie. Immers, haar gemeenteambtenaar was projectdirecteur. Er was dus vooral directe mede verantwoordelijkheid van Van Hooijdonk. De schade die er op dat moment was, was vooral veroorzaakt door de keuze van Van Hooijdonk om het bouwproject in het stationsgebied voorrang te geven. De toon is gezet. De eerste stap in de actie: sloop de gedeputeerde.
Een paar wethouders hebben nadien openlijk afstand genomen en geprotesteerd
Een paar dagen later komt er opeens een brief van de wethouders van de 10 gemeenten, die de gedeputeerde verwijten dat zij gelden van deze gemeenten (de BRU-gelden) onttrokken had om zelf veroorzaakte tekorten te dekken in de Uithoflijn. Een absurde beschuldiging, omdat nog eens kort daarvoor deze bestemming geaccordeerd was, maar de brief lag nog sneller bij de media, dan dat de gedeputeerde er kennis van droeg. Achteraf blijken Van Hooijdonk en haar team deze brief geschreven en verspreid te hebben zonder toestemming, zelfs kennis, van de respectievelijke wethouders namens wie zij de brief getekend had. Een paar wethouders hebben nadien openlijk afstand genomen en geprotesteerd. Het is nog steeds interessant om te onderzoeken of Van Hooijdonk zich hier niet schuldig gemaakt heeft aan het misdrijf van valsheid in geschrifte. Door deze twee valse aanvallen op haar reputatie, gecombineerd met mededelingen van D66 en GroenLinks in de provincie jegens de gedeputeerde, zag zij op dat moment geen andere oplossing dan af te treden. De aanval op de gedeputeerde was geslaagd, want Van Hooijdonk kocht tijd tot na de verkiezingen.
Het pluche was voor D66 en GroenLinks belangrijker. Van Hooijdonk mocht blijven
Het verhaal is bekend. Uiteindelijk kreeg wethouder Van Hooijdonk een aantal moties van wantrouwen van de gehele oppositie in de raad, maar het pluche was voor D66 en GroenLinks belangrijker. Van Hooijdonk mocht blijven. De oppositie wist wel voor elkaar te krijgen dat de respectievelijke rekenkamers ingeschakeld werden. Tot vandaag liggen er geen jaarrekeningen die goedgekeurd zijn, met alle gevolgen van dien.
Het boek is nog niet uit
De tram zou in januari 2018 rijden. De gemeente had alle macht in de projectorganisatie, omdat de provincie niet zorggedragen had dat zij voldoende in de top vertegenwoordigd was. Daarom maken de voornoemde Coenen en Greve, samen met topambtenaar René Groen, feitelijk de dienst uit. Zij regisseren wat wel en niet gebeurt. Zo hebben zij begrepen dat de oplevering van de tramlijn door de BAM een hele vervelend restpuntenlijst zou kunnen opleveren. Dat is de lijst die opgemaakt wordt bij oplevering en waarvan vastgesteld wordt dat de daargenoemde punten nog in orde moeten worden gemaakt.
Wat gebeurt er echter? In maart 2019 wordt opeens de oplevering met de BAM afgekocht. Let wel: BAM moet opleveren, daar wordt BAM niet op aangesproken, maar krijgt wel geld mee. Daar blijft het niet bij. Op dit moment vindt onderzoek plaats naar de kwaliteit van het opgeleverde product. Daarbij komen allerlei zaken naar boven, die voorzien dat de provincie nog tientallen miljoenen zal moeten betalen om een ondeugdelijk project te herstellen. Om een metafoor te maken, het huis is verzakt, het lekt en de aannemer wordt weggestuurd. Vanuit de gemeente bekeken, moet BAM natuurlijk niet te hard aangepakt worden, want zij zijn ook werkzaam in het stationsgebied.
Om een paar voorbeelden te noemen: aan het begin en het einde van de 8 kilometer lange tramlijn zijn tracés aangelegd voor zowel bussen, als trams. Er is geconstateerd dat de kwaliteit van deze tracés zo ondermaats is dat ze waarschijnlijk vanwege degeneratie versneld vervangen moeten worden.
Een ander voorbeeld: er is sprake van constructiefouten bij kabel-/waterafvoeren. Voorzienbaar is dat er een voortdurend probleem van storingen in de techniek en installaties zal plaatsvinden, waaronder het Bombardier systeem; het sturingssysteem, het hart van het tramsysteem. En zo zijn er nog vele honderden zaken die hersteld/afgemaakt moeten worden, omdat niet deugdelijk opgeleverd is. Hoe groot de macht van de gemeente in de projectorganisatie is, blijkt onder andere uit het feit dat na ‘oplevering’ de projectorganisatie eigenlijk geen grond van bestaan meer had. Toch blijft die organisatie in tact.
En nu ziet het er naar uit dat de provincie enorme bedragen moet gaan bijleggen
Evident is waarom; namelijk tot alle belangen van de gemeente zijn afgedekt en dat is onder andere dat onwelvoeglijke informatie niet boven tafel moet komen en de gemeente voor een dubbeltje op de eerste rij financieel kan afwikkelen. Dat lijkt voor de gemeente Utrecht een voordeel, maar dat is onzin. Het gaat hier namelijk om gemeenschapsgeld en de Utrechtse burger is ook de burger van de provincie Utrecht. En nu ziet het er naar uit dat de provincie enorme bedragen moet gaan bijleggen vanwege fouten die de gemeente Utrecht heeft gemaakt. Zij is aantoonbaar de enige die verantwoordelijk is voor de vertraging en de extra kosten die dit allemaal met zich meegebracht heeft. Immers, zij heeft het belang van de gemeente Utrecht laten prevaleren in het stationsgebied boven haar verplichting om deugdelijk de tramlijn op te leveren, dat wil zeggen op tijd, kwalitatief deugdelijk en binnen budget.
Zij bestuurt stelselmatig heimelijk, desnodig met leugens
Zij heeft op onverantwoordelijke wijze misbruik gemaakt van haar positie en dit ‘verzilverd’ door haar eigen directeur in de projectorganisatie te manoeuvreren in plaats van een onafhankelijke directeur, die zorggedragen zou hebben dat alle belangen correct en onafhankelijk vertegenwoordigd werden. En dat is precies het bezwaar van de handelwijze van deze wethouder. Zij bestuurt stelselmatig heimelijk, desnodig met leugens. En wie betaalt iedere keer de rekening van haar mislukte projecten? De burger. Dat wordt nu ook weer zichtbaar bij het doordrammen van windmolens in Rijnenburg en het gasloos maken van Overvecht. De lijst mislukte projecten van deze wethouder zijn bekend. En vergeet niet de ontwikkeling van het Lombokplein waar bomen belangrijker worden dan mobiliteit. Mobiliteit is geen missie, maar een evenwichtige afweging van belangen. Ik heb haar eens Poetin genoemd en wat schetst mijn verbazing: deze wethouder bestaat het zelfs om haar partner als koerier in de media in te schakelen. Die vriendin blijkt de aandeelhouder van dit koeriersbedrijf te zijn. Hoe lang gaat Utrecht hiermee door?
Utrecht, 16 juli 2019
Bernard Tomlow
(op persoonlijke titel)
Jammer dat het artikel zo lang is. Dat betekent dat het lezen voor onze gemeenteraadsleden zoveel tijd kost dat ze het -druk druk druk – overslaan. Wat verklaart waarom het in de raad geen rimpeling veroorzaken zal.
Tomlow schetst een ontluisterend beeld. Veel was natuurlijk al bekend maar het is goed dat het nog eens op een rij is gezet. Dat er nog een overschrijding van miljoenen komt lijkt me zo goed als zeker. Maar het zal de positie van van Hooijdonk niet schaden. De politiek heeft inmiddels zo veel gepikt dat dit er straks ook wel bij kan.
De Poetin van Utrecht? Ik vermoed dat veel ambtenaren zich wel kunnen vinden in deze omschrijving.
In dit hele traject sta ik nergens meer van te kijken. Dus ook niet dat van Hooijdonk dit allemaal overleeft. Inderdaad, D66 en GroenLinks kiezen voor het pluche. Je kan daar je schouders over ophalen, maar het gaat hier dus gewoon om gemeenschapsgeld. Volgende keer weer naar de stembus? Ik niet.
@Edwin.Ook ik vind het veel te lang. Maar als ik een bestuurder beschuldig van niet integer gedrag en valsheid in geschrifte moet ik die ernstige beschuldigingen gemotiveerd onderbouwen. Daar heeft zij recht op. Aan haar om ze te weerspreken of om af te treden.
Bernard Tomlow
U begrijpt me niet goed. Ik vond uw artikel wel lang, maar tegelijkertijd ook erg zorgvuldig. Ik vermoed echter dat door die lengte mevrouw van Hooijdonk en de gemeenteraadsleden de tijd niet vinden kunnen het te lezen. En te verwerken. Anders dan u verwacht ik dan ook geen verweer en tot aftreden zal ze zeker niet gedwongen worden.
Het valt niet mee om zo’n complex project, wat al lang in de steigers stond ver voor haar ambtstermijn van LvH, te realiseren. Destijds was de BRU een van de partijen die onder druk van oa de eigenaar van HoogCarharijne en CityPlaza besluiten moesten nemen. De wethouder van Nieuwegein die ook verantwoordelijk was voor uitbreiding van Cityplaza en daarvoor een woonwijk en het stadhuis van nog geen 20 jaar oud liet slopen, zat ook in BRU en had (niet door hem verzonnen) plannen om de Olympische Spelen bovenop Oudenrijn te bouwen en de bruggen in het A’dmrijnkanaal te verhogen omdat er grote schepen naar Lage Weide (biomassa centrale) door moesten en ja daar komt ie, de tramlijn moest door naar de Uithof. Na het besluit werd de BRU snel ontbonden.
Mijn mening (aanname) is dat de wethouders en verantwoordelijke ambtenaren onder druk van hele grote bedrijven met veel gewicht niet onafhankelijk hun taak niet kunnen doen.
Als je iemand kent die in zijn eentje sterk genoeg in zijn schoenen staat om tegen de Goliats (multinationals, beleggers, banken en vastgoedboeven) weerstand te bieden en hen kan laten doen waarvoor zij betaald worden dan moet deze vandaag nog het heft in handen nemen (ook landelijk).
Maar jammer genoeg werkt deze waarschijnlijk voor de verkeerde partij en wordt daar heel riant betaald om er voor te zorgen dat er carte blanche is voor de projecten.
PS de NoordZuidlijn in Amsterdam rijdt eindelijk en de mensen zijn er blij mee à somma ?
Naar aanleiding van dit gedetailleerde artikel neem ik aan dat de gemeenteraad de betreffende wethouder(s) kritisch aan de tand gaat voelen. En dat Van Hooijdonk niet wegkomt met de belofte dat ze voortaan wat meer zal communiceren want het is wel erg laat in het project om daarmee te komen (en het is ook al eerder toegezegd, dus geloofwaardig is dat niet meer). Als inwoner van Utrecht die tot nu toe hardnekkig is blijven stemmen wordt de teleurstelling in de slappe houding van de gekozen volksvertegenwoordigers bijna nog groter dan de teleurstelling in het gedrag van de lokale bestuurders. Het lijkt bijna wel of bepaalde bestuurders het heel bont kunnen maken maar niet mogen vallen om politieke redenen. Het mag duidelijk zijn dat het om een heel complex project gaat, de klus van Van Hooijdonk is niet makkelijk en er mag af en toe een fout gemaakt worden. Maar de grens zou wel moeten liggen bij ethisch handelen. Als er zaken worden verdraaid en er collega’s worden geslachtofferd etc dan is die grens ver overschreden en is het de taak van de volksvertegenwoordigers om drastisch in te grijpen.
De wethouder is eind verantwoordelijk maar zou het niet goed zijn om wat verder te kijken? Alle aandacht is gericht op wethouder Van Hooijdonk maar moet er niet ook naar de in Utrecht regeerende vierde macht gekeken worden? Ongeacht de verkiezingsuitslagen komen beslissingen en het beleid al decennia lang tot stand middels dezelfde honkvaste raadgevende en adviserende top ambtenaren. U heeft het over mevrouw Poetin, de onzichtbare alles bepalende vierde macht heeft ook veel weg van de heimelijke alliantie tussen Donald Trump en Vladimir Poetin. We zouden haar Vladimir Trump kunnen noemen, in tegenstelling Donald en Vladimir onzichtbaar maar de vierde macht topambtenaren zijn de eigenlijke ongenaakbare bestuurders in Utrecht middels de verdeling van geld en de macht als raadgevend adviseurs aan wedhouders die zelf de afdelingshoofden, portefeuillehouders en daardoor uiteindelijk het hele ambtenaren apparaat direct aansturen. Dit alles achter gesloten deuren. Een enorm mandaat en vele verschillende functies en petten gemeente breed vraagt om problemen. Wie zijn er verantwoordelijk voor de overschrijding van 25.000 euro per meter trambaan? Alleen wethouder Hooidonk? Dit is te groot om in de boeken van de Vastgoed of grondzaken afdelingen weg te moffelen dus wellicht zal zij als enige geslachtofferd worden door onze Utrechtse Vladimir Trump. Zonder goede onderzoek journalastiek en kritische buitenstaanders die geen belang hebben om in toekomst nog uitgenodigd te worden zal het de door de decennia heen opgebouwde ambtelijke keizerrijk blijven bestaan binnen het stadskantoor en blijft de controle van de eigenlijke macht volledig afgeschermd door de Utrechtse top ambtenaren met hun eigen agenda. Maar wie er dan nog meer en echt verantwoordelijk? Wellicht heeft wethouder Van Hooijdonk de gemeenteraad te laat, onvolledig of eenzijdig geïnformeerd, maar wie heeft haar geadviseerd en geïnformeerd en zijn medeverantwoordelijk voor genomen beslissingen en het gevoerde beleid? Ik ben benieuwd naar de conclusies van het onderzoek, mede afhankelijk wie het onderzoek doet, hopelijk deze keer niet weer door Vladimir Trump zelf.