Lessen van de holocaust

Gelukkig dat de Holocaustlezingen in Utrecht toch doorgaan. Goed dat de Hogeschool Utrecht terug kwam op het besluit om de reeks uit te stellen. Jammer dat daar eerst landelijke heisa voor nodig was. Pijnlijk dat het bestuur van de onderwijsinstelling eerst wilde zwichten. Moedig om door te zetten, want de Holocaust kan juist nu niet genoeg worden onderwezen. 

Niet dat het een fijne les is. De jodenvernietiging vervulde mij op de lagere school met afgrijzen. Een stuk ouder zag ik in 1985 Shoah, de negen uur durende Holocaust-doucumentaire van de Franse filosoof en journalist Claude Lanzmann. Andermaal werd ik bevangen door grote beklemming. Het was een nieuwe fase in de bewustwording.  

Het zwijgen van dertig jaar was voorbij, er kwamen harde getuigenissen uit de hel. Meer dan ooit kreeg ik besef van het onvoorstelbare dat ik eerder aanschouwde bij het kijken naar de boeken van Lou de Jong. 

Er is geen ontkennen aan. Toch is de Holocaust onderdeel geworden van het stelsel van complottheoriën die het beoordelen als fakenews, historische verzinsels. Niet lang geleden kwam het bericht dat een hele generatie jongeren nauwelijks sjoege heeft van de Holocaust en de neiging heeft om er niet in te geloven. Deze jeugd zou in een klaslokaal moeten worden gezet met de deur op slot om de hele dag naar Shoah te kijken. Nazorg is sterk aan te bevelen. 

Kennelijk bestaat in Utrecht de actiegroep NewNeighbours, een factie vol pro-Palestijnse gedachten. Zij begonnen met de bezwaren tegen de lezingen. Genoeg voor de hogeschoolbestuurders om bevreesd te raken over de veiligheid – de funeste behoedzaamheid van deze onheilstijden. Het was duidelijk dat het hier ontbrak aan academische nuchterheid. 

De Holocaust is de afgrijselijke kathalisator tot de definitieve vorming van de staat Israël, een idee dat als zionistisch ideaal al veel langer bestond. In de lezingen wordt daar uiteraard dieper op ingegaan. Het is niet te ontkennen dat de Holocaust ook de Palestijnse problematiek ernstig heeft verergerd. Dat heeft geleid tot de vreselijke herhalingsoefening die het huidige conflict tussen Israël en Hamas is.  

Goede les: het Hebreeuwse Shoah heeft dezelfde betekenis als het Arabische Nakba: catastrofe. Het is wat ze elkaar sinds 1948 blijven aandoen in een voortdurend ongelijke strijd. 

NewNeighbours heeft zich zwaar gestoord aan de betrokkenheid van het CIDI bij de Utrechste lezingenreeks. Dit Centrum Informatie en Documentatie Israël heeft de kwade reuk een propagandaorganisatie te zijn. De lezingen zijn een initiatief van het Archimedes instituut, verantwoordelijk voor de Utrechtse lerarenopleidingen. Ze zijn er ongerust over het toenemende antisemitisme in Nederland.  

Namens het Centraal Joods Overleg beweerde voorzitter Chanan Hertzberger dat het Holcocaustonderwijs niets met Israël te maken heeft. Hij zei:’Het draait om Nederlandse burgers die zijn opgepakt, op de trein gezet en vermoord.’ Ook een krasse vorm van ontkenning. Alsof voetballen niets met een bal te maken heeft. 

Om de waarheid gaat het, niets dan de waarheid. Steeds intenser wordt het protest tegen de massale Israëlische moordpartij in Gaza, als reactie op de brute terreur van Hamas, 7 oktober. NewNeighbours ageert niet voor niets. Het is de docenten van de lezingenreeks aan te raden om die actualiteit erin te betrekken. Wellicht met beelden van het geweld aan beide kanten, maar met duiding van het buitenproportionele geweld van Israël in een nieuwe, gazapocalyptische botsing van Shoah en Nakba.  

Het past Utrecht, stad van kennis en cultuur. Het kan helpen om begripvolle buren te worden.