Legt wethouder Klein een bom onder subsidie van De Machinerie?

Het was een werkbezoek waarbij de gemeenteraad zou worden bijgepraat over de stand van zaken van De Machinerie, het beoogde centrum voor beeldcultuur in de Werkspoorkathedraal. Locatie: het bioscoopzaaltje van ’t Hoogt in de bibliotheek op De Neude. Aanwezig namens de Machinerie kwartiermaker Frans Vreke (voormalig directeur van TivoliVredenburg) en ’t Hoogt-directeur Rianne Brouwers. Hun update bleek een opmerkelijke verrassing te hebben voor de raadsleden. De Machinerie wordt niet zoals toegezegd een coöperatieve vereniging maar een stichting. Waarom deze koerswijziging? Niemand kon het uitleggen.

Even terug in de tijd. 19 december vorig jaar besloot de gemeenteraad akkoord te gaan met een subsidie van 3,5 miljoen euro voor De Machinerie. Een bedrag dat met de al bestaande subsidie voor ’t Hoogt in de praktijk op een kleine 4 miljoen euro uitkomt.

Deelnemende partijen in het project zijn ’t Hoogt, Het Nederlands Filmfestival en Fotodok. Het voorstel was begeleid door een second opinion van externe juristen. Zij stelden dat de subsidie op gespannen voet stond met Europese wetgeving: er zou sprake zijn van ongeoorloofde staatsteun. In de onderliggende businesscase werd de keuze voor een coöperatieve vereniging als noodzakelijk gezien. Bij deze vorm kunnen meerdere partijen zich aansluiten en invloed hebben op het beleid. Bij een stichting wordt het beleid bepaald door een bestuur, zonder invloed van derden. Met de al bestaande subsidie voor ’t Hoogt

Hoewel wethouder Anke Klein niet direct een oplossing had voor het probleem van de staatsteun stemde de raad in met de subsidie.

Vanwege corona liggen belangrijke ontwikkelingen stil en ontwikkelaar Bob Scherrenberg lijkt de hand op de knip te houden

De bijpraatsessie schetste een weinig opwekkend beeld van de Machinerie op dit moment. Vanwege corona liggen belangrijke ontwikkelingen stil en ontwikkelaar Bob Scherrenberg lijkt de hand op de knip te houden. Geen reden tot grote zorg, verzekerde Rianne Brouwers. “Dat gaat goedkomen.”

Marijn de Pagter.

De raadsleden namen het voor kennisgeving aan. Toen kwam de verrassing. VVD-raadslid Marijn de Pagter: “Terloops werd ons verteld dat De Machinerie een nieuwe rechtsvorm kreeg. De coöperatieve vereniging werd een stichting. Die mededeling overviel ons omdat de coöperatieve vereniging voor de raad voorwaarde was om in te stemmen met de subsidie. Ik wilde ter plekke uitleg maar meer dan “dit was gedaan na advies van juristen” kreeg ik niet te horen. Er zou later nog een brief komen. Dat was voor ons niet acceptabel en we hebben onmiddellijk vragen aan de wethouder gesteld. Deze wijziging legt een bom onder het raadsbesluit. De VVD was al tegen de subsidie en dat standpunt is onveranderd. Maar ook de partijen die voor waren kunnen nu niet akkoord gaan. Het subsidievoorstel waar zij voor stemden is principieel anders geworden. Dat kan natuurlijk niet.”

Sander van Waveren (CDA) deelt deze mening. “De keuze voor een coöperatieve vereniging is niet voor niets gemaakt. Dat was nadrukkelijk onderdeel van de businesscase. Bij deze rechtsvorm zouden derden zich ook kunnen aansluiten bij de Machinerie. In deze nieuwe situatie is dat niet het geval. Dan wordt het opeens een ander verhaal. Kan de gemeenteraad instemmen met een constructie die niets te maken heeft met het oorspronkelijke subsidievoorstel? Ik zou niet weten hoe?”

Sander van Waveren.

“Want je kan wel iets op voorhand bestempelen als culturele hotspot, dat wil nog niet zeggen dat het dat ook wordt”

Betekent dit de coalitiepartijen hun steun gaan intrekken? Van Waveren is daar niet van overtuigd. “Zij willen graag bijdragen aan de ontwikkeling van dit gebied. Wat hen betreft kan er niet genoeg geld naar dit soort culturele hotspots. Die drang heb ik niet. Want je kan wel iets op voorhand bestempelen als culturele hotspot, dat wil nog niet zeggen dat het dat ook wordt. Misschien dat een of twee raadsleden gaan twijfelen.”

Toch vindt Assen ook dat nieuwe partijen zich zouden moeten kunnen aansluiten bij De Machinerie

Hester Assen.

Hester Assen (PvdA) was ook verbaasd over de nieuwe rechtsvorm van De Machinerie maar haar naam stond niet onder de vragen. “Natuurlijk wil ik ook uitleg. Het is mij niet duidelijk waarom hier nu voor gekozen is en wat de consequenties zijn. Dat mijn naam niet bij de ondertekenaars staat, komt omdat zij in de vraagstelling duidelijk laten zien sowieso tegen De Machinerie te zijn. En dat is de PvdA niet. Wij vinden zo’n centrum belangrijk voor de ontwikkeling van de wijk.”

Toch vindt Assen ook dat nieuwe partijen zich zouden moeten kunnen aansluiten bij De Machinerie. “Dat is steeds de bedoeling geweest. Of dat nu niet mogelijk is, hoor ik graag van de wethouder.”

Het woord is nu aan de wethouder. Onduidelijk is of de keuze voor de stichtingsvorm verband houdt met de kwestie van de geoorloofde staatsteun. Formeel heeft zij nog niet bekend gemaakt welke oplossing ze voor dit probleem heeft bedacht. Maar mocht dit inderdaad haar oplossing zijn dan heeft ze daarmee mogelijk een bom onder De Machinerie gelegd. Want het buitensluiten van partijen die zich willen aansluiten bij De Machinerie is nooit de bedoeling van coalitiepartijen Groenlinks en D66 geweest.

Jos Stelling.

“De Machinerie is geen project van de makers maar van de gemeente. En daardoor is het gedoemd te mislukken”

Jos Stelling, eigenaar van het Louis Hartlooper Complex, Springhaver en Filmtheater Slachtstraat, is niet verbaasd over de laatste ontwikkelingen. “De deelnemende partijen stonden van te voren vast. In inbreng van anderen was men niet geïnteresseerd. Waarom is er geen aanbesteding geweest, zodat anderen eventueel konden participeren?

Ik had graag mijn visie op dit project willen geven. Niet omdat ik tegen ben maar omdat ik vanuit mijn ervaring misschien iets had kunnen toevoegen. Ik werk graag samen. Met ’t Hoogt heb ik ook gepraat over samenwerking. Dat werkte helaas niet omdat de belangstelling in de praktijk niet wederzijds was.

Een uitnodiging om mee te denken over De Machinerie heeft mij nooit bereikt. De fundamentele fout is dat dit geen project van de makers is maar van de gemeente. Het is een typisch voorbeeld van top-down denken en daardoor gedoemd te mislukken. Het geld dat nu over de balk wordt gegooid kan beter gaan naar de zzp-ers in de culturele sector die door de coronacrisis in enorme problemen zijn gekomen.”

Enige maanden geleden heeft Stelling aangeboden met wethouder Klein in openbaar debat te gaan over de Utrechtse filmcultuur in het algemeen en De Machinerie in het bijzonder. “Goed voor de democratie en de publieke betrokkenheid bij de gemeentelijke politiek die zo ongeveer tot het nulpunt is gezakt, stelde hij in een brief aan ambtenaar Hans van Soelen. Op de uitnodiging kwam geen reactie.