Het Mooiste meisje van de stad/Sandra van Doorn: Van muurbloem tot grande dame van de boekhandel

Een serie over inspirerende Utrechtse vrouwen die een jaartje ouder worden. Sandra van Doorn: “Dat niet alles in mijn leven sprankelend is geweest, dat draag je wel met je mee.”

Sandra van Doorn (59) is geboren in Den Haag. “Mijn vader was het jongste kind uit een groot Rooms-Katholiek Limburgs gezin. Voor het werk van mijn grootvader, hij had een administratieve functie bij de mijnen, verhuisden mijn grootouders naar Den Haag. Mijn moeder kwam uit de Achterhoek uit een boerenfamilie. Haar vader was slager. Mijn moeder mocht verder leren en bezocht de kweekschool. Mijn ouders kenden elkaar sinds die tijd, mijn moeder was bevriend met de zus van mijn vader.” 

“Mijn moeder kreeg mij, haar tweede kind, toen zij zesendertig jaar oud was. Ze overleefde de bevalling amper. Toen de pastoor kwam vragen of het niet tijd werd voor een derde kind heeft mijn vader de man eigenhandig het huis uitgezet. We verhuisden van Den Haag naar Lochem op de Molenbelt. Het wonen daar gaf “buitengemeenschapsgevoel”. Met de kinderen uit de buurt speelde ik in de bossen achter ons huis en op de deel van een grote boerderij. Toen ik negen was verhuisden we naar Malden en in het laatste jaar van mijn lagere schooltijd vertrokken we naar Zeist. Mijn moeder was een “lezer” en had een abonnement op de bieb. Al snel ging ik met haar mee en in mijn jonge jaren was ik een “veel lezer”. Ik verslond de boeken van Simenon en Agatha Christie. Later kwamen daar Simone de Beauvoir en Kafka bij. Vooral in de boeken van Kafka kon ik iets van mijzelf herkennen. In zijn “Brief aan Vader” schrijft Kafka hoe hij zich niet gezien voelde en hoe hij door zijn vader was afgewezen. Kafka was een ziekelijk kind met groot creatief talent maar zijn vader had liever een stoere “knaap” gehad. Ik vond daar een moment van herkenning: kwaliteiten die niet werden gezien. Ik was mijzelf er ook naar gaan gedragen en dan roep je ook het handelen van anderen over jezelf af. Ik zat veel thuis en op school hoorde ik niet bij de populaire meisjes. Altijd maar hopen niet de laatste te zijn die gekozen werd tijdens de gymlessen. “At Seventeen”, van Janis Ian had op mijn leven van toen geschreven kunnen zijn.”

“Ik ontwikkelde een eigen smaak in de boeken die ik las: Andreas Burnier, Germaine Greer en Anja Meulenbelt”

“Ik was opgegroeid in de schaduw van mijn twee jaar oudere zus. Ik was een meisje met donker haar en een bril, sterkte min negen, met dikke glazen. Mijn zus daarentegen was een blonde knappe meid met grijs groene ogen. Een veel gemaakte grap was dat een van ons wel van de melkboer moest zijn. Zij was heel aantrekkelijk en naast haar voelde ik mij lelijk en afgewezen. Door de aandacht die mijn zus kreeg van jongens en oudere mannen lette mijn ouders meer op haar doen en laten en kon ik ongemerkt mijn gang gaan. Om met Cruijff te spreken: ”Elk nadeel, heb zijn voordeel.”  Ik ging naar de Breul, een Katholieke scholengemeenschap. De school had toen een progressieve uitstraling: voor leerlingen door leerlingen. Eindelijk kreeg ik lenzen en daardoor meer zelfvertrouwen. Ik ontwikkelde een eigen smaak in de boeken die ik las: Andreas Burnier, Germaine Greer en Anja Meulenbelt. Ik  hield van boeken waar een discussie in zat. In de vierde klas besprak ik het boek “De Zwembadmentaliteit” van Andreas Burnier en werd daardoor in het hokje lesbisch feminisme gestopt. Dat doen mensen graag, iemand in een bepaald hokje stoppen. Maar lesbisch feminisme had een negatieve connotatie. In een noodgebouw zat ”de Info”, daar werd informatie verstrekt over de meest uiteenlopende onderwerpen. Een sfeertje waarin ik mij thuis voelde en waar mijn zelfvertrouwen kon groeien. Ik herinner mij de avonden over psychiatrie in samenwerking met Stichting Pandora: “Ooit een normaal mens ontmoet? En beviel het?” Demonstreren in Amsterdam tegen de kernwapens en filmavonden bezoeken in ‘t Hoogt. Er heerste een alternatief, maatschappelijk betrokken sfeertje. Ik had de aansluiting gevonden bij gelijkgestemden.”

“Ik werkte negen weken in de boekhandel en daarna trok ik in bij Erik in Utrecht”

“In 1980 deed ik eindexamen en wilde eigenlijk psychologie gaan studeren, maar in de tachtiger jaren was er weinig werk voor “-gogen”. Het werd Rechten in Utrecht. Tijdens mijn studie zocht ik een vakantiebaantje, ik solliciteerde bij boekhandel F.van Broek bij ons in Zeist. De bedrijfsleider vertelde Erik van Doorn dat hij twee sollicitanten had: een blonde en een donkere. Waarop Erik antwoordde: “Neem die donkere maar.” Ik werkte negen weken in de boekhandel en daarna trok ik in bij Erik in Utrecht. Zijn keuze voor de “donkere” heeft de rest van ons leven bepaald. Ik bleef parttime in de boekhandel werken. Romans trokken meer dan mijn studieboeken en ik besloot met “Rechten” te stoppen. Boekhandel F.van Broek moest sluiten, er kwam een Bruna winkel voor in de plaats. Erik maakte zich samen met mevrouw Kramer los van het Bruna-concern en hun vaste formule. Ze begonnen de zelfstandige Boekhandel Kramer & van Doorn. Mevrouw Kramer had een kapperszaak gehad en wist hoe ze een eigen zaak moest leiden. Erik had zijn boekhandels diploma en kende het klappen van de zweep op dat specifieke terrein. Nadat mevrouw Kramer uit de zaak was gestapt werd de boekhandel van Erik en van mij.”

“Omdat je al zolang samen bent heb je aan één blik genoeg wanneer er grote beslissingen genomen moeten worden”

“Van parttime ging ik fulltime in de zaak werken, we kregen twee jongens en we richtten ons leven in op de zaak. De maandag na de Herfstvakantie, wanneer de jongens weer naar school gingen, begon ik met de cadeautjes voor Sinterklaas en de lijst met eten met de Kerst. Ik maakte alvast de stoof- en ovenschotels en de soepen, zodat ik alles onder controle had en alleen de diepvries maar open hoefde te trekken. Omdat je al zolang samen bent heb je aan één blik genoeg wanneer er grote beslissingen genomen moeten worden. In 2014 werd ons gevraagd om boekhandel Broese, toen Polare, over te nemen na hun faillissement. We keken elkaar aan en we dachten dat gaan we doen. We zien wel hoe ver we komen, er biedt zich vast wel een grotere partij aan. Er kwam geen andere partij maar wij kregen van de gemeente geen langdurig contract voor het pand op de Stadhuisbrug. Even leken de onderhandelingen spaak te lopen maar door de actie van personeel en publiek gaf de gemeente een langlopend contract onder bepaalde voorwaarden. Toen daaraan werd voldaan weigerde de gemeente als verhuurder van het pand zijn medewerking. Wij moesten door middel van een rechtszaak de afspraken afdwingen. De rechter bepaalde een termijn van maximaal tien jaar.”

“Inmiddels kan ik razend snel inpakken en vragen klanten soms of ik de “inpakkracht” ben voor de Decembermaand”

“We hadden nu een winkel in het dorp en in de stad. Iedere zaak heeft zijn eigen publiek, vooral in een dorp ken je de mensen. In Utrecht is het publiek weer anders, we hebben een heel breed assortiment met veel non-fictie. In Zeist hebben we het assortiment ook breed gehouden, de top tien kun je overal vandaan halen. Door extra zorg te besteden aan het inpakken, met een gelukspoppetje, een Sinterklaas of Kerst accessoire op het pakje, geef je net wat meer aandacht. Inmiddels kan ik razend snel inpakken en vragen klanten soms of ik de “inpakkracht” ben voor de Decembermaand. Als iemand anders dan zegt dat ik mede-eigenaar ben wordt er raar gekeken. Dat is een vraag die mensen nooit aan Erik zullen stellen. In Zeist zaten we tegenover V&D en toen die zaak sloot werd voor ons duidelijk dat wij de loop zouden gaan missen. Het pand van de “Schoenenreus” op de Slotlaan kwam leeg en weer hadden we aan één blik genoeg om te beslissen dat gaan we doen. Wij beslissen alles direct, waar andere mensen misschien wel een weekje over na moeten denken. We hebben wel veranderingen doorgevoerd: waar het personeel vroeger niet uit hun hoekje op een bepaalde afdeling kwam, kunnen ze nu op twee of drie verschillende afdelingen werken. Ook vindt de klant het prettig wanneer het personeel met je mee kan lopen naar de kassa. In beide winkels verkopen we ook muziek, CD’s, vinyl maar ook muziek boeken. Muziek is de hobby van Erik, hij is de echte muziekliefhebber. Als boekhandel moet je in beweging blijven en met je tijd mee blijven gaan. Het stoffige imago van je afschudden.”

“Er was niemand in de stad, ik liep van ons voormalige pand naar onze nieuwe behuizing door een leeg centrum.”

“We zijn blijven uitkijken naar een andere locatie. Die kwam in het oude Postkantoor op de Neude. We gingen van 1100m2 naar 1800m2,   verhuisden en gingen open in diepe Coronatijd. Er was niemand in de stad, ik liep van ons voormalige pand naar onze nieuwe behuizing door een leeg centrum. Dan loopt alles toch wel anders dan je het had begroot. We hebben veel buikpijn gehad over Broese en Kramer, maar we besloten toch open te blijven. Het personeel werd veel getest en heeft ook altijd doorgewerkt. De maandag voor de tweede lockdown was het een gekkenhuis. Het leek wel alsof iedereen nog snel een kalender, kerstkaarten of een boek wilde hebben. Dan merk je hoe fantastisch je personeel is: “Ik heb nog wel een paar uurtjes ik kom eraan”. We bezorgen nu aan huis met de fiets en Erik en ik samen met de auto. We missen de omzet rond Kerst en Oud en Nieuw, juist de mensen die even rond willen snuffelen.” 

“Ik ben zo’n ander mens dan ik was “at seventeen”, ik voel me nu vrij en blij. Ik heb van mijn hobby mijn werk kunnen maken.”

`Wij zijn dag en nacht samen en hebben alles al besproken en afgehandeld wat mensen normaal onder het eten doen. De zaken zijn ons leven en ook van de jongens toen ze klein waren. Zij stonden al te stickeren voor Sinterklaas en de Kerst. Ik ben zo’n ander mens dan ik was “at seventeen”, ik voel me nu vrij en blij. Ik heb van mijn hobby mijn werk kunnen maken”

Hoe is het om ouder te worden? 

“Het gebeurt vanzelf, ik sta er niet bij stil. Ik zie wel dat ik ouder word wanneer ik in de spiegel kijk en daar word ik niet gelukkig van. Moet ik er iets aan laten doen? Ach, laten we het maar zo houden als het is, het is normaal voor je leeftijd. Ooit zei een bevriende chirurg tegen mij: “Een gezicht is als een ballon waar de lucht langzaam uit ontsnapt. Wanneer je de ene kant probeert te vullen, veroorzaak je aan de andere kant meer vouwen.” Dat niet alles in mijn leven sprankelend is geweest dat draag je wel met je mee. Mijn prachtige zus heeft zich nooit laten voorstaan op haar uiterlijk en is een ontzettend lief en prettig mens gebleven. Eigenlijk doet het uiterlijk er niet meer toe wanneer je iemand goed kent.” 

Wat is je geheim? 

“Schoonheidsspecialiste en kapper, maar dat is niet de essentie. Onze fantastische zonen, opgegroeid tot mooie mensen, maken mij gelukkig. Twee mooie zaken waar ik trots op ben met topteams in beide zaken. We hebben op het juiste moment de juiste keuzes gemaakt, dat kan blijkbaar niet iedereen, maar daar kan ik geen recept voor geven. Erik en ik zijn altijd samen, doen alles samen en maken alles samen mee. Het is een Godsgeschenk dat ik op mijn plekje ben terechtgekomen, we hebben het goed.” 

Bridge, tennis of yoga? 

“ In 2019 zijn Erik en ik begonnen met “bokszaktraining” op Sportschool Slimani in Zeist, we zijn veruit de oudste deelnemers. Het is ontzettend moeilijk en heel intensief, maar je traint je hele lijf. Op de sportschool heerst een ontzettend goede sfeer, mensen gaan heel erg zorgzaam met elkaar om. Het was voor ons een eyeopener om de andere, positieve, kant van het verhaal te leren kennen. Helaas zijn we nu gestopt door Corona, maar we hopen in 2021 weer te kunnen beginnen.” 

Hoe zie jij jezelf over twintig jaar? 

“Moeilijke vraag, elke dag kan het afgelopen zijn. In 2016 had Erik een raar kuchje: dokter, MRI, uitslag. De diagnose was uitgezaaide longkanker met de prognose van een tot anderhalf jaar. Dan stort je leven in. De longarts wilde toch nog even verder onderzoeken en het bleek sarcoïdose te zijn. Een zeldzame stoornis in het afweersysteem waarbij ontstekingen kunnen ontstaan, die vaak vanzelf weer verdwijnen. Dat was voor ons een moment om bij stil te staan. We hebben vier weken vrij genomen en zijn een droomreis gaan maken met als uitgangspunt Peru en Machu Picchu. Nu hebben we als motto: stel niet uit.” 

Is je stijl veranderd? 

“Ik had vroeger altijd kort haar en nu wat langer. In mijn jonge jaren waren patchwork spijkerbroeken in de mode. Dat was voor mijn moeder een verschrikking. Het deed haar denken aan de verstelde kleren die zij moest dragen, de hongerwinter en tulpenbollen. Die broeken zou ik nu niet meer dragen.” 

Wat vind je van de Utrechtse vrouw? 

“ Utrecht is zo’n bruisende stad, met een dorps karakter, er heerst een sfeer van gemoedelijkheid. Maar het is ook een stad met een internationaal karakter door alle verschillende nationaliteiten en de talen die men spreekt. Wat mij vrolijk stemt is dat ook veel jonge mensen lezen, ze kopen vaak stapels boeken. Je kunt niet de hele dag achter de computer zitten. We werken in het boekenvak en dat is een klein wereldje. Veel van onze van onze collega’s zijn vrouw, ook op topposities in het boekenvak. We merken geen afgunst, maar werken juist samen en dat is uniek.” 

Aan wie geef jij het stokje door? 

“Aan Doreen Boonekamp, zij is de inspirerende directeur van het Nederlands Filmfonds. Zij is momenteel ook voorzitter van een werkgroep die een Corona protocol ontwikkelt voor de audiovisuele sector.”

Het Fotoalbum.