Herinneringen aan magische Utrechtse jaren: ‘De ziel van Flight to Lowlands Paradise lag in Drinkwinkel De Tregter en De Kargadoor’

De schrijver/historicus Patrick Bakkenes kijkt in zijn nieuwe boek Van Flight naar Lowlands terug op twee baanbrekende popfestivals in de Utrechtse Jaarbeurs, eind jaren zestig. Dat doet hij aan de hand van interviews met betrokkenen en veel archiefmateriaal.

Binnenkort gaat Lowlands weer van start, het driedaagse muziekfestival in Biddinghuizen. Wat veel bezoekers niet zullen weten, is dat de kiem van het festival ligt in Utrecht. In 1967 en 1968 werden in de Jaarbeurs twee popfestivals georganiseerd onder de naam Flight to Lowlands Paradise. De eerste editie was aanzienlijk succesvoller dan de tweede. 

Als Utrechter Bunk Bessels in april 1967 samen met een vriend in het Alexandra Palace in Londen het undergroundfestival The 14 Hour Technicolor Dream bezoekt (met optredens van o.a. Pink Floyd, The Soft Machine én Simon Vinkenoog), raakt hij dermate enthousiast dat hij een dergelijk festival met muziek, kunst en poëzie ook in Utrecht van de grond wil krijgen. Met de hulp van de anarchistische Utrechtse provobeweging Volte, waar Bessels ook aan deelneemt, en een welwillende gemeente, slaagt hij in zijn opzet.   

Best verrassend dat een keurige stad als Utrecht instemde met het plan …

‘Ja, de toenmalige burgemeester De Ranitz ging er vrijwel meteen achter staan. Hij stond wel open voor nieuwe initiatieven in de stad. Er ontstond al snel een gevoel van: ‘Dit moeten we doen.’ Heel belangrijk is de steun van de Kargadoor geweest. Als je plekken in Utrecht zou moeten noemen waar de ziel ligt van het festival, dan zijn dat Drinkwinkel De Tregter, waar de organisatie vaak samenkwam onder het genot van een joint, én de Kargadoor. Eind jaren 60 was de Kargadoor in Utrecht dé plek voor oppositionele bewegingen. Je kunt het beschouwen als het centrum van de tegencultuur. Er werden acties georganiseerd, groeperingen kwamen er samen, etc..’ 

Hoe is de naam Flight to Lowlands Paradise tot stand gekomen?

‘Vaak wordt gezegd dat een song van Bob Dylan de inspiratiebron is geweest, maar de naam is bedacht op de studentenkamer van medeorganisator Dolf Hartsuiker. Flight to Lowlands Paradise is een combi van een concreet en een magisch element: een vlucht naar het paradijs van de lage landen. Dat klinkt misschien een beetje vaag, maar voor de precieze uitleg verwijs ik graag naar mijn boek.’

Had Utrecht helemaal geen ervaring met het organiseren van dit soort grote events? 

‘Een jaar eerder had de PvdA een evenement georganiseerd in de Jaarbeurs, maar wel op veel kleinere schaal. Het riekte naar een popfestival, maar dat was het niet. Wel traden er bands op als The Motions en The Kinks, die op dat moment een wereldhit had met Dedicated Follower of Fashion. Het evenement werd een enorme chaos. De jeugd was los aan het komen en erg opstandig. Ze werden helemaal wild van de muziek. Er werd met bierflessen gegooid, wc’s werden overlopen, etc. De Jaarbeurs heeft zich een jaar later wel achter de oren gekrabd. ‘Moeten we dat nog een keer doen?’ Maar het festival kwam er wel.’

En het werd een groot succes …

‘Zeker. In totaal stonden er ongeveer vijftig bands op drie podia. Ook traden dichters op en waren er activiteiten van allerlei kunstenaars. Het publiek kon ook deelnemen, en dat was best bijzonder in die tijd, want het publiek was toen nog best passief en had zoiets nog nooit meegemaakt. Ook liepen er vreemde figuren rond die met papieren bloemen en kaarsen in de weer gingen, er waren sjamanistische dingen, etc. Voor meer details verwijs ik wederom naar mijn boek. En ja, er was ook een kraampje waar je hasj kon kopen. Dat gebeurde overigens op veel kleinere schaal dan bij het tweede festival een jaar later: toen hing er een grote walm van wiet in de zaal.’

Er was dus geen wanklank te horen tijdens die eerste Flight to Lowlands Paradise?  

‘Nee, iedereen was positief na afloop: de bezoekers, de organisatoren, de burgemeester, de politie, de binnen- en buitenlandse kranten. Utrecht had zichzelf op de kaart gezet. En alle acts die waren uitgenodigd, waren ook daadwerkelijk aanwezig, met uitzondering van Cuby + Blizzards. Daar was net iemand uit de band gestapt, volgens mij Eelco Gelling. De Golden Earrings waren een prima vervanger. Leuk detail: bassist Rinus Gerritsen speelt ook op The Flight Revisited aanstaande 30 augustus. Eén ding echter was niet goed georganiseerd die eerste keer. Er waren drie podia waarop tegelijkertijd bands stonden te spelen. Achteraf werd geklaagd over een kakafonie van geluid.’

En dan de tweede keer, een jaar later. Dat festival was een stuk minder geslaagd.

‘Klopt. Het concept was veranderd. Het moest grootser, met internationaal bekende bands. En daar ging het een en ander mis. Jeff Beck zou komen optreden, maar kreeg vlak voor het festival een zenuwinzinking en moest afzeggen. Een buslading met fans hoorde dit pas bij het uitstappen en was uiteraard woedend. Ook Jethro Tull kwam niet opdagen, vanwege het opstappen van een bandlid. Maar het grootste fiasco was de afmelding van Jimi Hendrix. Hij zou een gebroken been hebben, later bleek het te gaan om een injured leg. Een week daarna echter stond Hendrix te dansen op een podium. De mensen waren woest en eisten hun geld terug. Zo werd het tweede festival een grote deceptie en was de lol er wel af voor de organisatie. Al heb ik ook nog een paar positieve verhalen gehoord. Zo heeft iemand twee uur onder een podium geslapen en werd wakker in een volkomen stille zaal. Hij zag alleen een lichtshow en dacht dat hij in het paradijs was.’

Haha, de oorspronkelijke bedoeling van het festival. Is er nog een link met het huidige Lowlands?

‘Het festival in de Jaarbeurs is zeker een inspiratiebron geweest voor het latere Lowlands. De geest van popfestivals loopt door decennia heen. Die begint in de VS, slaat over naar Engeland en Nederland. Vanaf 1967 is de geest wel uit de fles. Dan krijg je Hai in de Rai, de Flight en later het Lochems Popfestival. En Holland Pop Festival in Kralingen natuurlijk. Maar eind jaren 80 is een popfestival verworden tot één podium met bands en een patatkraam. In 1993 komt Berry Visser, de oprichter van Mojo Concerts, met het plan voor een creatief, driedaags festival in Biddinghuizen. Met een fijne vibe en een knipoog naar de begintijd van de festivals. Wel met een groot verschil: nu is het commercieel en toen was het idealistisch.’ 

In TivoliVredenburg is vanaf vrijdag 22 augustus een tentoonstelling te zien ter gelegenheid van de verschijning van dit boek. Aan de hand van beeldmateriaal en interviews brengt Patrick Bakkenes dit bijzondere hoofdstuk uit de Nederlandse popgeschiedenis tot leven. 22 augustus is de opening van deze tentoonstelling, gevolgd door een optreden van The Op-Sound, een band die er in 1967 ook al bij was. Op diezelfde vrijdagavond vindt de boekpresentatie plaats in de Karagdoor.

Op 30 augustus is er in de Jaarbeurs The Flight Revisited, met een mix van muziek, kunst, platenmarkt, vintage visuals en een sfeer die je terugvoert naar de jaren ’60 met een moderne twist. Met optredens van onder anderen de Haagse psychedelische rockband Supersister, Doctor Velvet en The Caverns brengt het festival de vrije geest van toen opnieuw tot leven.

A trip down memory lane