Election Night, nachtmerrie in TivoliVredenburg

In Het Gegeven Paard kwam een duister einde aan een vol euforie begonnen, hopeloos doorwaakte verkiezingsnacht in TivoliVredenburg. Bij een Amerikaans ontbijt met keuze uit pancakes, bacon met ahornsiroop, hash brown met gebakken eieren, yoghurt met cornflakes, of een donut, werd wreed gehakt gemaakt van de Democratische droom over een nieuw begin voor Amerika. Ook Harris-stad Utrecht moest eraan geloven.

Het stond niet op de to-do-list van Kamala Harris dat Donald Trump de battleground states Pennsylvania, Michigan en Wisconsin binnen ging halen voor de benodigde 270 kiesmannen. Om kwart voor zeven Nederlandse tijd, even na middernacht in Amerika, kwam een woordvoerder vertellen dat de Democratische presidentskandidaat niet zou spreken. Het was toegeven aan een nederlaag die nog niet met exacte cijfers vast stond.

Zelf had ik net als iedereen een campagnejaar vol permanent wisselende emoties beleefd. Bij aanvang van de campagne begon het met persoonlijke weerzin tegen de herhaling van het duel Biden-Trump. De hoopvolle gedachte dat Trump als opruier veroordeeld zou worden, kwam niet uit. Na het hopeloze debat met de falende Joe Biden namen de kansen van Trump verontrustend toe. Het aantreden van Kamala Harris bracht de gewenste verandering. Het kon nog. Verder stond vast dat we in Nederland en Utrecht geen enkele keuze hadden dan hopen op het beste, een overwinning van Harris.

De Election Night was georganiseerd door TivoliVredenburg, NRC en Studium Generale van de Universiteit Utrecht. Er kwam een groot en gemengd publiek af op een blokkenschema vol gevarieerde onderdelen. Er kon flink gelachen worden, maar ook aandachtig geluisterd.

In de Pandora was de openingsshow van De Kiesmannen met hun Grote Amerikashow: ‘De aanklager versus de crimineel’ of ‘The establishment versus de billionaire’. Er werd een geinig quizje opgevoerd over verkiezingsuitspraken uit de afgelopen campagne.

Onder het publiek was Agnes Jongerius, blij om klaar te zijn bij het Europees Parlement. Haar kandidaat? ‘Ik hoop op Harris, net als iedereen. Ja, het is een stem tegen Trump én voor een vrouw, dat ik ook wel leuk. Maar vooral tegen Trump.’

In de hal begon ik aan een eigen verkiezingsonderzoek, waar al snel het verwachte resultaat bleek. Harris was de grote Utrechtse favoriet. Hier een aanhanger van Trump vinden was ongeveer hetzelfde als olie willen aanboren in Amelisweerd. Een jongeman zei met beschaamde oogopslag: ‘Trump, helaas.’ Een oudere meneer liet een overwogen keuze blijken: ‘Ik kies voor Trump, omdat hij Europa weer wakker kan schudden.’

Er liep een oudere dame rond met het t-shirt van de Amerikaanse Democraten en een volunteer-badge om haar hals. Samen met haar man was ze uit Almere naar de States gereisd om de conventies van beide partijen mee te maken. Bij Trump hielden ze het al na tien minuten voor gezien: ‘Wat een leugenaar. En zo negatief!’

Kijk, daar was ook Ad van Liempt. De journalist en schrijver zei: ‘Als we het volgende week maandag weten, mogen we blij zijn. Het wordt een langdurige aangelegenheid.’

Om ons heen liepen de bezoekers naar de bar voor een glas, of naar een stalletje met hotdogs, hamburgers en patat. Daarnaast stond een tafel vol politieke non-fictie.

In de Pandora begon Het Nieuw Utrechts Toneel met een speciale uitvoering van de Orde van de Dag, een snelle opeenvolging van scènes en teksten over wat de spelers op de verkiezingsdag was opgevallen. Natuurlijk was er een persiflage over Trump bij. Een van de makers vroeg zich af: ‘In wat voor land leven wij dat we ons meer druk maken over overzees fascisme, dan over ons eigen huis-tuin en keuken-racisme?’

Het was interessant om tegen middernacht naar de Hertz te gaan voor de bespreking van het thema Religie in de Amerikaanse politiek. De uit Amerika afkomstige historicus James Kennedy van de Universiteit Utrecht citeerde daarbij een krasse quote: ‘Donald Trump is ernstiger gekruisigd dan Jezus Christus.’

De uitslagennacht kon beginnen, vol geloof over de kansen van Kamala Harris. De banken en de stoelen voor de grote schermen met CNN zaten vol. Het werd gespannen kijken, vooral naar de duetten van presentator Jake Tapper en de gelouterde county-duider John King. Tegen tweeën was wel duidelijk dat Trump een redelijke voorsprong had, maar, zei King: ‘It’s to early to call.’

Steeds volgde een nieuw Key Race Alert. Het zag ernaar uit dat Harris op voorsprong kwam in belangrijke swingstates als Georgia, Pennsylvania, Michigan en Wisconsin, verrassend ook in Ohio en Nebraska. King bewoog zijn handen omstandig langs democratisch blauw kleurende steden als Atlanta, Georgia en Philadelpia, Pennsylvania.

Hier openbaarde zich het essentiële probleem. Harris pakte haar winst in de Utrechts van Amerika. John King wees steeds weer naar de gebieden die rood zouden kleuren, de rural counties, of te wel het laagland van boeren en arbeiders, precies het electoraat dat zo aan Trump hangt. Zo kleurde Wisconsin dan weer blauw en dan weer rood.

Rond vijf uur ging Californië volgens de verwachting naar Harris, ineens 54 kiesmannen rijker. Nóg bleef Trump op voorsprong. Op de banken en stoelen voor de schermen werd het steeds leger. De Amerikaanse commentatoren begonnen met analyses over de tegenwind waarmee Harris te maken had gekregen. Het ging er niet om dat ze vrouw en zwart was, maar over de economie, de inflatie, de alledaagse prijzen van de eieren. Om tien over half zes was North Carolina voor Trump.

Rond zessen werden de schaarse overgebleven kijkers uitgenodigd voor het ontbijt in het Gegeven Paard. Nog even en de muil van Trump zou weer opengaan. Ik dronk mijn thee, at mijn eieren. Dit was het dus. De Amerikaanse democratie leverde de terugkeer van het monster in het Witte Huis.

Ik heb zijn speech niet afgewacht, pakte mijn fiets en voegde in bij het ochtendverkeer op Vredenburg. Utrecht ging aan het werk, alsof er niets ernstigs gaande was, zoals een catastrofe voor de democratie, de vrijheid, het optimisme – alles waarom Utrecht zo gepassioneerd voor Harris koos.

TivoliVredenburg, NRC en de Universiteit Utrecht moeten spoedig een nieuwe bijeenkomst organiseren. De Nacht van het Avondland, een collectieve sessie over de ontsnapping aan de autocratische apocalyps.