De droom van het kennen van de toekomst

Anne Erdl (1992) is een stadsgeograaf met een passie voor steden en architectuurgeschiedenis. Oorspronkelijk uit Duitsland, woont ze nu al 3 jaar in het mooie Utrecht en heeft hier haar nieuwe thuis gevonden.

Sinds een maand presenteert het Centraal Museum de tentoonstelling Dromen in beton, die de geschiedenis van Hoog Catharijne en Kanaleneiland in ons Domstad belicht. Allebei, Hoog Catharijne en Kanaleneiland, waren twee vooruitstrevende projecten die door de tijd zijn ingehaald door de werkelijkheid. 

Samen met mijn vriendin Roos loop ik nieuwsgierig door de tentoonstelling tot we voor een groot uitbreidingsplan van Utrecht uit de jaren 1920 blijven staan. Het is een visionair plan van H.P. Berlage en N. Holsboer, voor de nabije toekomst om de snelle groei van de stad in goede banen te leiden. We zijn verbaasd. Hun stad moest 450.000 inwoners huisvesten, ruim 300.000 meer dan er op dit moment waren! Veel woonwijken, industrieterreinen, verkeerswegen en een vliegveld stonden ingetekend. We denken, eigenlijk heeft deze tekening veel met Utrecht van heden gemeen (behalve het vliegveld natuurlijk). 

Bijna 100 jaar later hebben we 350.000 inwoners, de stad heeft zich enorm uitgebreid zoals voorspeld in het plan, en weer werd nagedacht over de toekomst van Utrecht, want tot 2035 krijgt de stad ruim 20 procent meer inwoners. Daarmee is de Domstad van de vier grootste steden de snelste groeiende stad van Nederland en daarom komen er tot 2040 49.000 woningen bij. Nieuwe stadswijken ontstaan, het wordt verdicht en torengebouwen van ruim 90 meter vormen de skyline van Utrecht in de toekomst. 

Merwede, bij voorbeeld, is een van de nieuwe stadswijken. Met een ambitieuze visie ontstaat tussen het Merwedekanaal en Park Transwijk in de komende jaren een gebied met 6000 woningen en een dichtheid die Utrecht zo nog niet kent. Waar normaal 55 woningen per hectare worden gebouwd, wordt hier gerekend met 100 tot 150 per hectare. Verder draait het project om gezond stedelijk leven. Fietsers en voetgangers hebben voorrang, auto’s moeten buiten de wijk blijven en een heel nieuw concept van mobiliteitshubs en een app voor deelmobiliteit. Dit alles wordt onder de ster van het concept Mobility as a service (MaaS)  geïntroduceerd. 

Roos en ik lopen verder door de tentoonstelling en leren meer over de geschiedenis van Kanaleneiland en Hoog Catherijne. Hoe de baanbrekende projecten ooit als oplossingen voor het woningtekort en verkeersvraagstuk werden gezien en later door de jaren toch meer probleem dan oplossing worden. Kijkend naar een film over het oude Hoog Catherijne, realiseer ik me hoeveel er ondertussen is veranderd, hoeveel er daadwerkelijk is gesloopt, voor de bouw van de eerste Hoog Catharijne en nu de nieuwe versie. 

Ik vraag me af of we in 50 jaar weer in het Centraal museum zitten, voor een tentoonstelling over de Droom van Merwede, de Droom van Glas (omdat we heden alles met glas bouwen) of de Droom van een nieuwe Utrecht? Ik weet dat we al heel veel van ons verleden hebben geleerd en we inmiddels veel nieuwe nuttige methoden en technologieën ontwikkeld hebben. Maar naar dit museumbezoek vraag ik me toch meer dan ooit af of we echt voor de toekomst kunnen bouwen…