Wethouder Dennis de Vries over Wooncrisis, de dikke middelvinger van de corporaties en zijn ‘frisse blik’  

Dennis de Vries is sinds juni 2022 wethouder Wonen. In het Utrechtse stadsbestuur heeft hij het meest explosieve dossier, dat door De Nuk al jaren intensief gevolgd wordt. Vorig jaar hielden De Vries en zijn communicatiemedewerkers een ontmoeting met ons af. Nu gaat hij een gesprek niet uit de weg. 

Dennis de Vries kwam op zijn 20^e van Alphen aan de Rijn naar Utrecht en werd er een actief SP-er. Hij werd opgeleid tot leerkracht en ging aan het werk op basisschool Obs Overvecht. De laatste jaren werkte hij voor de Stichting Vreedzaam. Daar leerde hij kinderen wat het opgroeien in een democratische samenleving betekent. 

Na de gemeenteraadsverkiezing van maart 2022 vroeg PvdA-raadslid Rick van der Zweth Dennis de Vries te solliciteren als wethouder.  

Maakt De Vries in het hardnekkige woondossier -waar de linkse partijen PvdA, GroenLinks en SP het afgelopen decennium faalden- het verschil? 

We ontmoeten de 39-jarige ‘wethouderdennis’ -zijn socials-naam- in zijn werkkamer op de 20^e verdieping in het Stadskantoor. Hij laat zich met ‘je’ aanspreken. Dennis is een toegankelijke en enthousiaste spraakwaterval. Gedreven door het hoge doel ‘het grondrecht Wonen’ te beschermen. Hij woont met vrouw en twee zoons op Lageweide. 

Je werd recent genomineerd als ‘meest talentvolle jonge bestuurder van het land’. Hoe is het om als onderwijsman in het bestuurlijke door ijdelheid gedreven prijzencircuit terecht te komen? 

‘Leuk dat ik genomineerd was. Maar niet echt belangrijk. Fijn dat ik met mijn vrouw die avond een lekker happie kon eten. Ze zeggen dat dit een hondenbaan is. Het was voor ons gezin een grote verandering. Ik zie mijn vrouw en twee zoons minder vaak dan ik zou willen. ‘Je bent ván de stad en vóór de stad’, zeg ik altijd. Ook in het weekend moet ik stukken lezen, voor vergaderingen op maandag en college-overleg op dinsdag. Ik probeer in de reces-periodes thuis te zijn en met mijn vrouw en zoons iets moois te doen. ‘Quality-time’ met het gezin.’ 

Dennis, zit je rustig? We zoeken een wethouder 

Hoe kwam de Partij van de Arbeid bij jou terecht? 

‘De PvdA en ik trokken altijd al samen op. Bijvoorbeeld over schoolgeld. Voorheen werd op veel scholen de ouderbijdrage gevraagd. Ouders in Overvecht kunnen vaak geen ouderbijdrage betalen. We hebben toen als school gezegd: we stoppen er gewoon mee. De PvdA dacht daar over mee.   

Ik weet nog dat Rick van der Zweth van de PvdA mij belde. Ik zat in de trein van Maastricht naar Utrecht. Hij zei: Dennis, zit je rustig? We zoeken een wethouder. Zo gek kan het soms lopen… Ik heb toen gesolliciteerd en uitgesproken dat ik iets in het ‘Sociale Domein’ zou willen doen.  

In die periode heb ik gezegd: als je me voor Wonen wilt hebben, moet je maar een ander zoeken. Omdat wonen in mijn beleving ver van mij af stond. Vooral omdat het erg ingewikkeld is.’  

Waarom zei je uiteindelijk ‘ja’ tegen deze functie? 

‘Ik kan slecht tegen onrechtvaardigheid. In het Woondossier komt gelijkwaardigheid in de knel. Dat maakt me strijdbaar. Ik kan me er heel boos om maken. Dat heb ik altijd gehad. In mijn studententijd, toen ik net in Utrecht was, was ik al tegen huisjesmelkers bezig. Dat was voor Rood, de jongerenclub van SP. We verstoorden ooit de gemeenteraad met spandoeken tegen huisjesmelkers.’ 

Voelde je jezelf voldoende ingevoerd in het mega Woondossier, toen je in juni 2022 begon? 

‘Nee. Dat is gewoon het eerlijke antwoord.’ 

Een Nuk-lezer suggereerde de volgende vraag. Dennis, heb je al die onvoorstelbare verhalen uit de afgelopen jaren op De Nuk over de Utrechtse Wooncrisis gelezen? 

‘Ik ga jou en die lezer teleurstellen. Nee, die heb ik niet gelezen. Het verhaal dat je me vooraf toestuurde heb ik ook niet gelezen. Ik heb wel enkele verhalen van jou over de Qatarflats gelezen. Om eerlijk te zijn: in het hier en nu ben ik zó druk met allerlei stukken dat ik daar geen tijd voor had.’ 

Veel ‘benen op tafel’-sessies 

Waar haal je nu de kennis over het krankzinnige Woondossier vandaan? 

‘Ik ben de hele week met wonen en volkshuisvesting bezig. Dan bouw je kennis op. In het begin kreeg ik van de ambtelijke collega’s hier een stoomcursus. Zo hadden we veel ‘benen op tafel’-sessies.’ 

Is het probleem bij het Woondossier niet juist dat ambtenaren tot de bubbel van volkshuisvestingsspecialisten horen? En geen kritische afstand hebben? Neem de ambtenaren die Qatar en Crédit Suisse een splitsingsvergunning voor de flatgebouwen op Kanaleneiland gaven, waardoor de waarde van die voormalige sociale huurwoningen enorm steeg. Kassa voor beleggers. 

‘Ik vind het moeilijk om op specifieke voorbeelden in te gaan. Maar ik snap wat je bedoelt. Het spreekwoord: waar je mee om gaat, raak je mee besmet. Innige samenwerking met elkaar vereist dat je ook soms ‘uitzoomt’. Dan kan juist een vrije jongen als ik, met een frisse blik van buiten, helpen met vragen als ‘vinden we dit oké?’’   

Groot onderwerp in de stad is de rol van de woningcorporaties. Ze drijven de huurprijzen op, liberaliseren sluipend sociale huurwoningen, verkopen op grote schaal betaalbare huurwoningen, werken in publiek-private constructies samen met beleggers en komen hun prestatie-afspraken al jaren niet na. Hoe hoog is het eigen vermogen van de corporaties? 

‘Dat moet ik voor je uitzoeken. Ze hebben een behoorlijk eigen vermogen. Ik hoorde Henk Peter een keer over miljarden praten.’ 

Gemeente-ambtenaren schreven al in 2019 dat Mitros toen al probleemloos 1,3 miljard euro zou kunnen investeren. Wij hebben dat ambtelijk stuk. 

‘Ik ga niet reageren op zo’n stuk.’   

‘Ik word hier ondervraagd, terwijl jij het weet’ 

Je noemt ‘Henk Peter’. Hij is directeur van Woonin, tot een jaar geleden Mitros geheten. Woonin heeft een eigen vermogen van, inmiddels, bijna 5 miljard euro. Hun financiële gezondheid drukken corporaties onder andere in het accountantsbegrip ‘solvabiliteit’ uit. Weet je hoe hoog die bij Woonin is? 

‘Ik ben benieuwd naar de doelstelling van je vraag. Ik word hier ondervraagd, terwijl jij het weet.’ 

Ik zou willen weten of je deze kennis hebt. Zou het 10 of 90 procent zijn?  

‘Ik kan ja of nee zeggen. Je ondervraagt me nu.’ 

Het is rond de 80 procent. Er is geen corporatie in Nederland zo rijk als Woonin. Wat vind je daar van?  

‘Het is kapitaal dat je uiteindelijk moet inzetten voor de samenleving. Dat was ooit het doel van woningcorporaties. Doen ze dat op dit moment voldoende? Dat hebben we laten uitrekenen. Ik ben met alle corporaties, niet alleen met Woonin, in gesprek gegaan. Hoe gaat het met de samenwerking? Wat doen jullie voor betaalbare huur, wat doen jullie aan verduurzaming? Wat voor zin hebben jullie sloop-nieuwbouwplannen? En dan natuurlijk ons punt: Stop de verkoop van Sociale huurwoningen. 

De corporaties zeiden toen: ‘We horen wat je zegt. Stop de verkoop. Maar dat is niet gratis, hè.’ Ze willen als compensatie 10,6 miljoen euro van de gemeente ontvangen.’ 

Geen gemeente zo scherp als Utrecht 

Is dat niet brutaal? Dat de corporaties van de gemeente geld eisen voor het voldoen aan hun kerntaak. Terwijl ze schatrijk zijn. Die kerntaak -betaalbare woningen verhuren- voeren ze alleen uit als de samenleving 10,6 miljoen euro betaalt. 

‘Ik zou het zo niet willen zeggen. Het is een botsend belang. Zij hebben hun belang, ik het mijne. Ik ben principieel voor een Stop op de verkoop van sociale huurwoningen. Het is een punt in het Collegeakkoord. Ik sta daar voor. Doe geen betaalbare huurwoningen in de uitverkoop. Zeker niet in de Wooncrisis waarin we zitten. Er is geen gemeente die hier zo scherp in zit als Utrecht. Veel mensen hebben behoefte aan een woning. En ik zie hoeveel woningen er nodig zijn voor de speciale aandachtsgroepen: psychiatrische patiënten, daklozen, statushouders, mensen uit zorginstellingen als vrouwenopvang en maatschappelijke opvang. Dan zeg ik principieel: verkoop geen huurwoningen.’  

Die miljoenen-eis is geen dikke middelvinger van rijke corporaties richting de samenleving? 

‘Ik zou het niet in die woorden zeggen. In ons coalitie-akkoord staat ‘Stop de verkoop’. Ook zijn we kritisch op het feit dat de corporaties hun sloop-nieuwbouw doelen niet halen. Voor één gesloopte woning zouden twee nieuwe sociale huurwoningen terug komen. Dat hebben ze niet waar gemaakt. Ik bots daar met de corporaties over. We staan soms met de koppen tegenover elkaar. En voeren hier strijd over. Strijd mag er zijn. 

Toen heb ik gezegd: dan wil ik een onafhankelijk onderzoek. Het consultancybureau Ortec Finance is gaan uitrekenen wat het gevolg van een stop op de verkoop van sociale huurwoningen is. Uit dat rapport wordt duidelijk dat je, wanneer je alleen de extra rentelasten van de corporaties vergoedt, tot een veel lagere compensatie zou kunnen komen dan de door hen geëiste 10,6 miljoen.’ 

Dat rapport gaat voorbij aan de hoofdvraag. Die is: bestaan corporaties voor hun eigen financiële gezondheid en rendement? Of bestaan ze om betaalbare huisvesting voor zo veel mogelijk mensen te bieden? 

‘Voor ons was dát niet de hoofdvraag. Corporaties zijn er voor de gemeenschap. Natuurlijk. Wat ik goed vind aan dit rapport is dat er goedkopere oplossingen mogelijk zijn dan 10,6 miljoen euro aan hen over te maken.’ 

25.000 euro ex BTW voor zestien pagina’s 

Corporaties kunnen nog vele miljarden investeren voor ze, volgens toezichthouders, tegen hun grenzen aan zitten. De onderzoekers van Ortec Finance houden in het rapport de precieze rijkdom van de corporaties stil. Hoeveel betalen jullie voor dit onderzoek? 

‘Dat ga ik even voor je uitzoeken. Dat hoor je nog van ons.’ 

(Later informeert De Vries ons over het bedrag: 25.000 euro, ex BTW. Daarvoor levert Ortec Finance zestien pagina’s grafieken en technische begrippen, gedeeltelijk uit openbare bronnen)   

Jullie zijn dus in nog in onderhandeling met de corporaties over hun 10,6 miljoen-eis. Verkopen Woonin, Portaal en de andere corporaties in de tussentijd nog sociale huurwoningen?  

‘Er is nu een totale stop op de uitverkoop. Als ze nog een woning willen verkopen, gaat dat eerst langs mij.’ 

Woonin en Portaal verkopen nu buiten de stad Utrecht op grote schaal sociale huurwoningen. Woonin in Nieuwegein, Houten, Soesterberg en Langbroek. Portaal in Nieuwegein, Maarssen en Vleuten. Wat ga je daar aan doen? 

(voor het eerst in het gesprek schrikt de wethouder, hij hakkelt en herstelt zich daarna) ‘Als mijn macht groot was, wist ik het wel. Nogmaals, ik vind dat je deze huizen niet in de uitverkoop moet doen.’ 

Portaal noemt sociale huurwoning ‘exoot’ 

Corporatie Portaal biedt op dit moment binnen de stad een sociale huurwoning te koop aan. Dat is tegen de afspraak met jou. Een woning in de Kneppelhoutstraat (NieuwEngeland). 

‘Dat is een zogenoemde ‘exoot’, zegt Portaal. Daarmee bedoelen ze uitzonderlijke woningen. Die mogen ze wel verkopen.’ 

Als ze met ‘exoot’ een uitzonderlijke woning bedoelen, speelt dat hier niet. Dit is een reguliere sociale huurwoning met twee kamers, 37 vierkante meter. Daar is niets ‘exotisch’ aan. Portaal gaat voor de hoofdprijs: 259.000 euro (7000 euro per vierkante meter) 

‘Als dat een gewone sociale huurwoning is, mag die woning niet op de lijst van toegestane verkopen staan.’ 

Tot zo ver deel 1 van het interview met de wethouder. Vrijdag deel 2. Onder andere over de huurprijzenwet van Hugo de Jonge, de gemeente Utrecht als grondspeculant en  Wenen als rolmodel. 

Afgelopen maandag publiceerden we dit verhaal.