Vandaag deel 2 van ons drieluik over Qatargate, het huurwoningschandaal in de stad Utrecht. Het kwam begin 2018 aan het licht. Wat kan Utrecht er in 2023 van leren? Hoe moeten we de enthousiaste toon en de mooie beloften zien? Toen en nu.
We tonen een recent promotiefilmpje van de gemeente Utrecht en Ballast Nedam: ‘welcome to Cartesius’. De koopprijzen van de eerste huizen in de Cartesiusdriehoek werden kort geleden bekend gemaakt. Voor een 4-kamerappartement (131 vierkante meter) ga je tussen de 970.000 en 1.070.000 betalen. Voor kleinere appartementen tussen de 520.000 en 700.000 euro.
Ook tonen we een oud fragment uit Het Nuk-archief. Het komt uit het Amsterdamse debatcentrum De Balie in 2015. Daarin vertelt een hoofdrolspeler hoe de grote renovatie van de Qatarflats in vier flatgebouwen op Kanaleneiland tot stand kwam.
Feike Siewertsz van Reesema was van 2014 tot 2018 de Nederlandse vertegenwoordiger van Aventicum, de investeerder die op Kanaleneiland optrad namens Qatar en Crédit Suisse. Uit de berichtgeving van januari 2018 bleek: hij was -met vindingrijkheid, charme en verbale behendigheid- de gemeente Utrecht, Mitros en Portaal verre de baas.
‘We zetten in op een huur van 750 euro’
Het beeldfragment hieronder is afkomstig uit een bijeenkomst in het Amsterdamse debatcentrum De Balie, op 30 november 2015. Daarin vertelt Feike Siewertsz van Reesema over de aanstaande megadeal van Aventicum op Kanaleneiland. De vastgoedman zegt meerdere keren dat de huur van de 252 flats gematigd zal zijn:
‘We zetten in op een huur van 750 euro.’
‘Hier gaan we voor 750, maximaal 800 euro per maand verhuren.’
De huur van deze flats in 2023? Na een verhuizing gaat een nieuwe huurder inmiddels 1495 euro per maand betalen.
Siewertsz van Reesema werpt zich in de Balie op als een voorvechter van sociale woningbouw. Hij wil de woningcorporaties helpen: ‘Wat heel leuk is? Dat we politiek de handen op elkaar hebben gekregen. De corporaties hebben hun liquiditeitspositie sterk kunnen verbeteren door de verkoop van dit gebied.’
Koper Aventicum is dus een samenwerking van Crédit Suisse en de Qatar Investment Authority, het staatsfonds van Qatar.
Siewertsz van Reesema zegt er in de Balie over: ‘Dat is een staatsfonds dat de opbrengst van gasverkoop belegt in infrastructuur en vastgoed.’
Wat zo veel betekent als: wanneer alle fossiele bronnen op zijn, hopen de Qatarezen met het geld in het staatsfonds hun levensstandaard te handhaven.
Hij profileert zichzelf als vastgoedman die afstand neemt van de harde, cynische vastgoedcultuur. Toont zijn sociale gezicht. ‘Er is een groot onderscheid tussen de private Angelsaksische bloedhonden (…) die simpelweg op heel korte termijn op een heel hoog rendement zitten te wachten. Maar die zijn dan ook weer snel weg als ze hun slag hebben geslagen.’
‘Als je niet betrokken bent, kun je geen waarde-creatie toevoegen’
Hij geeft zijn Amsterdamse publiek een inkijkje in het bedrijf Aventicum: ‘Het is een private equity-fonds waar McKinsey-getrainde jongens de hele dag bezig zijn dat vermogen te alloceren. Er zitten Europese vastgoedmensen in met een enorme financiële achtergrond.’
En in een mengeling van welzijnsjargon en beleggerstaal voegt hij er aan toe: ‘Als je niet betrokken bent, kun je geen waarde-creatie toevoegen. Je maakt rendement door de portefeuille die je koopt te optimaliseren.’
Nog geen twee jaar na het Balie-verhaal bleek de rap pratende Gooise vastgoedman -die in Amsterdam ooit samenwerkte met prins Bernard jr.- bij ‘de Angelsaksische bloedhonden’ te horen. Siewertsz van Reesema investeerde van Qatar en Crédit Suisse 28 miljoen euro. Hij verkocht de woningen binnen elf maanden voor 51 miljoen euro. De opknapbeurt van de flats met achterstallig onderhoud was nog niet afgerond. Hoe kijkt hij terug op zijn uitspraken en zijn optreden in de Balie? Telefonisch meldt hij mij geen interview te willen. Wel nodigt Feike Siewertsz van Reesema me hartelijk uit eens koffie te komen drinken. Uit die ontmoeting mag dan niet geciteerd worden.
Na het telefoontje krijg ik nog kort mailcontact met hem. Zo reageert hij op de uitspraak uit 2015 over de meedogenloze Angelsaksische vastgoedcultuur: ‘Achter die tekst sta ik nog steeds, maar wordt zo uit zijn verband getrokken, ruim zeven jaar later.’
Die woorden in de Balie leken over hemzelf te gaan. ‘Op heel korte termijn’ bedroeg het ‘heel hoog rendement’ voor Aventicum 23 miljoen euro. Daarna was hij ‘ook weer snel weg’, zoals ‘de private Angelsaksische bloedhonden’, ‘als ze hun slag hebben geslagen’.
U sprak over een huur van 750, maximaal 800 euro per maand. Wat vindt u er van dat de flats inmiddels verhuurd worden voor 1495 euro? Ook deze vraag leg ik per mail voor.
Het antwoord van Feike Siewertsz van Reesema is kort: ‘Mij niet bekend. Ik ben na de verkoop niet meer betrokken.’
Bekijk hier een korte impressie van het Balie-debat in 2015…
Wat kan Utrecht van dit vastgoed-verhaal leren? Dat mooie woorden niet betekenen dat het belang van Utrechtse burgers gediend wordt.
Het gebied op Kanaleneiland werd, in de sfeer van het enthousiaste vastgoedverhaal van Feike Siewertsz van Reesema hierboven, aangeprezen. De hippe benaming was ‘My Urban Space’. Je kon er ‘verticaal tuinieren’ (op het balkonnetje) en het appartement werd ‘turn key’ opgeleverd (je kon er zo intrekken). Geen woord over forse huurverhogingen, gebrekkige huurbescherming, doorverkopen aan Canadese beleggers en, vooral in de eerste jaren, gebreken die niet verholpen werden. Reclame is prima, maar van een internationale belegger mag de burger ook eerlijkheid verwachten.
‘Welcome to Cartesius, an urban oasis’
Gelikte verhalen van steeds weer andere projectontwikkelaars over prachtvolle woongebieden in onze stad worden nu opnieuw aan de man gebracht. Waarbij de realiteit van hoge huur- en koopprijzen, kleine woonoppervlaktes en onvoorzien hoge servicekosten niet wordt benoemd.
In die zin leerden wij in Utrecht weinig van Qatargate.
Neem nou het prachtfilmpje waarin gemeente Utrecht en Ballast Nedam sinds enige tijd het woongebied Cartesiusdriehoek aanprijzen. ‘Imagine our earth, a wonderful blue planet we call home’, luidt de eerste zin onder prachtige dronebeelden. Waarna de beschaafd intense Engelse commentaarstem meldt: ‘Welcome to Cartesius, an urban oasis right in the heart of health, the city of Utrecht.’ Het gaat over natuur, biodiversiteit, een lang en gezond bestaan, betekenisvol leven in de toekomstige stadswijk langs de Cartesiusweg. Het is een gebied waar nu onder anderen het poppodium Db’s en de Sligro gevestigd zijn. En waar in het verleden werkplaatsen en een rangeerterrein van de NS lagen.
Bekijk hier het filmpje.
Waarom zou de commentaarstem bij dit filmpje een Engelse zijn? Wellicht om kapitaalkrachtige expats te informeren over deze stadswijk? De eerste prijzen die bekend werden, duiden niet op betaalbare huisvesting. Waar Utrecht zo om zit te springen. Daar verandert een prachtfilmpje weinig aan.
In het aanbod in ‘Cartesius’ tref je koophuizen voor gezinnen van 160 tot 170 meter, met een tuin van zo’n 40 vierkante meter. Prijs: rond de 1 miljoen euro. Voor een 4-kamerappartement (131 vierkante meter) ga je tussen de 970.000 en 1.070.000 betalen. Voor kleinere appartementen (80 à 90 vierkante meter) betaal je tussen de 520.000 en 700.000 euro.
Van alle 2840 woningen in de Cartesiusdriehoek tussen de sporen naar Amsterdam en Den Haag/Rotterdam moet een vierde sociale huurwoning worden. Onduidelijk is nog of dit gezinswoningen worden. In de Merwedekanaalzone werden recent sociale huurwoningen opgeleverd van 50 vierkante meter en minder. Oud-PvdA-raadslid Bülent Isik noemde deze woningen ‘kippenhokken’. Aan de overkant van het kanaal, bij het oude UVV-veld en de Rode Doos liggen sociale huurwoningen van 21 vierkante meter in het project Place2BU.
Zo bezien zijn de Qatarflats op Kanaleneiland van 60 tot 70 vierkante meter paleisjes. Waar dan weer 1495 euro per maand voor betaald moet worden.
Betaalbare duurzame leefomgevingen voor de toekomst
Terug naar de vertegenwoordiger van Aventicum in Utrecht, Feike Siewertz van Reesema. Zijn huidige bedrijf heet Waterland Real Estate. Het zorgt voor ‘betaalbare duurzame leefomgevingen voor de toekomst.’ Ik lees het op de website. Zijn succes op Kanaleneiland wordt er niet gemeld. Wel komen de nevenfuncties van Siewertsz van Reesema in de vastgoedwereld aan bod. Zo is hij ambassadeur van het Professioneel Platform Vastgoedbelang, bestuurslid van de Nederlandse afdeling van het Urban Land Institute en voorzitter van de Werkgroep Wonen van het Royal Institute of Chartered Surveyors.
Ook is hij lid van de NEPROM, een internationale club van projectontwikkelaars. Hij is lid van de FIABCI, de internationaal samenwerkende vastgoedprofessionals. En hij neemt deel aan het Watertorenberaad.
Wie zich in die informele club verdiept, komt ambtenaren (van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en gemeenten) tegen. Er zitten bouwbedrijven als Heijmans en Ballast Nedam in. Projectontwikkelaars als het Utrechtse Synchroon, dat aan Merwedekanaalzone-deelgebied 4 werkt, woningcorporaties als het Utrechtse Portaal. Maar ook een steenrijke belegger als Bouwinvest praat mee in het Watertorenberaad. Bouwinvest heeft 16 miljard aan beleggingen van Nederlandse pensioenfondsen. Het geld gaat in vastgoed, vooral kantoren en bedrijfsterreinen. De website van Bouwinvest ademt een vergelijkbaar enthousiaste toonzetting als die van Feike Siewertsz van Reesema en andere vermogensbeheerders. Ze hebben het beste met ons voor. Ik lees: ‘Ons vermogensbeheer draagt bij aan een duurzame, leefbare, toegankelijke stedelijke omgeving en het verbeteren van pensioenuitkeringen. Zo creëren wij maatschappelijk en financieel rendement. Kortom: wij creëren real value for life.’
De mooie praatjes uit 2015-2017 op Kanaleneiland bestaan nog steeds. In die zin veranderde er weinig. De financiële wereld bezwijkt bijna onder de goede bedoelingen. Ieder zegt het beste voor te hebben met mens en milieu, duurzaamheid en een eerlijke wereld. De praktijk? Een nog steeds niet getemde vrije markt die gekenmerkt wordt door schaarste. Die markt toont een andere werkelijkheid dan ‘real value for life’.
(Morgen deel 3. Hoe Aventicum de Utrechtse volkshuisvesting ook eind 2017 nog een warm hart toedraagt. Wat leerde Aventicum in Londen van de flatsdeal?
Hoe kijkt Peter van der Gugten van Heijmans terug op zijn werkzaamheden op Kanaleneiland? En Aventicum heeft een idee! Het steenrijke Mitros moet vlug een miljard van het eigen vermogen in goede sociale huurwoningen stoppen. Dan houden ze nog vier miljard euro over)
Het verbaast me niet meer sinds ik gisteren de eerste verhuiswagen van ‘Expat Moving Specialists’ onze Vrouwjuttenhof in zag rijden… Hier gaan nog heel wat artikelen overheen, eer er iets van normalisering zal plaatsvinden. Utrecht is een merk, geen stad meer voor en door. Dank u GL, D66 en pluche meelopers.
Voor dit filmpje over de Cartesius driehoek heb ik maar een woord: pervers! Het is ronduit walgelijk hoe de gemeente een schijnwereld creëert in Utrecht. Zou er een Utrechter zijn die hier intrapt?
Gemeenteraad, leest u even mee hoe u permanent in de maling wordt genomen?
Wonen in de cartesiusdriehoek? Wie geld heeft, leeft langer.
Ik denk dat we vooral de gemeenteraad als de primaire schuldige moeten zien.
Immers, de raad dient de Publieke Waarde te waarborgen door het speelveld, de spelregels en straffen te bepalen en te handhaven. Daar ligt het ware vraagstuk.
Dit vraagstuk is complex, maar het heeft o.a. te maken met de ijzeren hand van de coalitiedemocratie (dus geen democratie in de goede zin van het woord), de Hesteriaanse leegheid bij een deel van de raad, het niet willen gebruiken van kennis van kritische leden van politieke partijen (falende politieke partijen) en de totale afwezige controle op het uitvoerende werk van ambtenaren (civil servants).
Lees ik nou goed Siewertsz of Sywert. What’s in the name?Beiden zich zonder enige scrupules verrijken, of het nu is aan een pandemie of aan de woningnood. En ze komen er ook nog mee weg.
Is dit onverschilligheid, naïviteit of niet opgewassen zijn tegen mooie praatjes? Wat is dit voor beleid? Wie verkwanselt hier ons mooie Utrecht?
Dank voor dit verhelderend stuk. Een gewaarschuwde gemeente telt voor twee!
De gelegenheid maakt de dief.
‘De corporaties hebben hun liquiditeitspositie sterk kunnen verbeteren door de verkoop van dit gebied.’ En wat schiet Utrecht daarmee op?
Kan je het investeerders kwalijk nemen dat ze geld willen verdienen? Het probleem zit hem in de gemeente die de boel heeft verkwanseld. Ik kan me niet herinneren dat dit tot veel opwinding heeft geleid bij onze volksvertegenwoordigers.
Bijzonder dat deze Feike die zo openhartig praat in het filmpje nu niet geciteerd wil worden. Last van zijn geweten zal het niet zijn.
Niemand in de raad die bezwaren maakt tegen de oplichterij in deze promotie voor de cartesius driehoek? Het is één grote luchtballon die uiteenspat als de huizen worden opgeleverd. Waarom gebeurt dit?
Beste Menno, het is natuurlijk een walgelijk filmpje over Cartesius. Het toppunt van gentrificatie! De tweedeling wordt ook in Utrecht steeds groter en door het bestuur gefaciliteerd. Waarom dit gebeurd is duidelijk te lezen in de artikelen van Cees Grimbergen.
Grondspeculaties door de ontwikkelaars en gemeente, de verstrengeling tussen bestuur en de bouwwereld is vaker in het nieuws geweest.
Het kan veranderen! Daar is een morele revolutie voor nodig. Wanneer een meerderheid kots neigingen krijgt. Misselijk wordt bij een zeer dure woonwijk met huizen tot € 1.200.000 om gezond en gelukkig te leven. Zoek de verschillen met Kanaleneiland, Overvecht, etc.
Buiten het feit, dat het filmpje sowieso misleiding is (daar komen de toekomstige bewoners wel achter) is de vraag: Wil men echt gelukkig en langer leven in die nieuwe wereld, die Cartesius heet?
Hoe fijn is, die nieuwe wereld, wanneer op 3 straten afstand, rijen bij de voedselbank staan?
In het levendige hart van Utrecht ontstaat een nieuwe wereld, geïnspireerd op de wetenschappelijke theorie van de Blue Zones. Een duurzame en groene stadsoase met alle ingrediënten voor een langer gezond en gelukkig leven.
Ik ben benieuwd hoe gelukkig het straks leven is in je huis van 1 miljoen in een AUTOVRIJE wijk, wanneer je straks toch ineens weer mobiel moet worden wanneer veel kantoor- en thuiswerkbanen door AI uitgedunt worden..