Vrouwkje Tuinman en Ingmar Heytze dichten tegen de eenzaamheid, Mark Boog lukte het niet

Dichter aan de lijn is een initiatief waarbij telefonisch een gedicht wordt voordragen aan eenzame mensen. Bij uitstek geschikt dus voor deze roerige tijden. Ook een aantal Utrechtse dichters doet mee. De NUK sprak met Vrouwkje Tuinman en Mark Boog over het project. 

Vrouwkje, waar komt dit idee vandaan?

‘Het project is in België ontstaan bij de organisatie verblind.be en past goed bij hun initiatieven die als doel hebben: verbinding, minder eenzaamheid en meer samenzijn. In België heet het Dichters van wacht. Door de coronacrisis is het een groot succes geworden. Een paar weken hebben tientallen dichters elke avond van 20.00 tot 22.00 mensen via de telefoon te woord gestaan.’ 

Hoe ging dat te werk?

‘Mensen belden een gratis 0800-nummer en werden doorverbonden met een willekeurige dichter. In België waren dat vooral Vlamingen, maar ook een paar Nederlanders, zoals Jan Baeke, Erik Jan Harmens en ikzelf. Elke dag belden er tussen de 500 en 1000 mensen, dus blijkbaar was er een grote behoefte aan. Van kleine kinderen tot hoogbejaarden. Op een gegeven moment kwam er zelfs een wachtmuziekje, dat ook uit poëzie bestond.’

‘Dichter en beller deelden ook ervaringen. Hoe is de afgelopen dag beleefd?’

Werd er alleen poëzie uitgewisseld?

‘Nee, dichter en beller deelden ook ervaringen. Hoe is de afgelopen dag beleefd? Wat maakt de pandemie bij mensen los? Welk boek is er recent gelezen? En aangezien de een bijvoorbeeld in Leuven kon zitten en de ander in Utrecht, werd er soms ook gewoon gesproken over wat er zoal te zien is in de uiteenlopende werelden.’

Hoe heb jij die gesprekken ervaren?

‘Het zijn intense avonden. Met volstrekt onbekenden heb je een intiem, direct en vaak heel openhartig gesprek. Ik heb alleen maar positieve reacties ontvangen. Sommige mensen waren simpelweg blij even een echt gesprek te hebben. Anderen merkten door deze 1-op-1-wijze tot hun aangename verrassing dat poëzie ook over henzelf kan gaan.’

In Nederland kunnen mensen nu ook een dichter aan de lijn krijgen?

‘Ja, toen het project een week in België liep, is Nederland begonnen met het vergelijkbare ‘Dichter aan de lijn’. Dat werkt iets anders: mensen kunnen zichzelf of iemand anders opgeven. De dichter ontvangt dan een lijstje met telefoonnummers om te bellen.’

Krijgt dit project een vervolg na de coronacrisis?

‘Voor Dichters van wacht zijn inmiddels diverse partijen aan het werk om het initiatief voort te zetten, omdat de respons zo overweldigend is. Maar tot dusver deden de dichters in België vrijwilligerswerk (ook een verschil met Nederland). Dat kun je natuurlijk geen maanden volhouden.’

Heb jij een favoriet gedicht in deze crisis?

‘Er is niet een gedicht dat voor mij het beste past bij deze tijd. Soms is er behoefte aan het een, soms aan het ander.’

Mark Boog

‘Ik heb mijn vermogen om zomaar vreemden te bellen duidelijk overschat.”

Mark Boog, wat vind jij van dit project?

‘Ik vind het een mooi en nuttig initiatief. Fijn low-key ook, zonder de toeters en bellen die sommige projecten om bijvoorbeeld poëzie aan de man te brengen nog wel eens nodig denken te hebben.’

Zou je kunnen zeggen dat er dus ook mooie dingen ontstaan uit deze crisis?

‘Zeker, en dit is niet het enige. De schonere lucht (voor het eerst in jaren heb ik mijn astma-medicatie niet nodig om fatsoenlijk te ademen), de legere straten, de afname van lawaai: de wereld is er mooier op geworden. Jammer dat daar zoiets verschrikkelijks als een pandemie aan te pas moet komen.’

Heb je al een gedicht voorgedragen?

‘Nee, dat is niet gelukt. Ik zat netjes klaar met een toepasselijk, maar hopelijk niet al te deprimerend gedicht (zie twee vragen verder) en belde het eerste nummer van het lijstje dat ik had gekregen. Er werd niet opgenomen. Kan gebeuren. Bij het tweede nummer kreeg ik wel contact, maar werd me te kennen gegeven dat het nu even niet uitkwam. Of ik een andere keer kon terugbellen. Ik kon mezelf er daarna niet meer toe zetten om de rest van de lijst af te gaan.’

Waarom werkte het voor jou niet?

‘Ik heb mijn vermogen om zomaar vreemden te bellen duidelijk overschat. Dat had ik kunnen weten: ik lijd toch al aan een lichte vorm van telefoonangst, maar ik dacht die wel te kunnen overwinnen voor dit project. Gelukkig zijn er genoeg andere dichters, want als gezegd: een mooi project is het.’

Welk gedicht past voor jou het beste bij deze tijd?

‘Onderstaand gedicht uit mijn recente bundel ‘Liefde in tijden van brand’ had ik uitgekozen om voor te lezen. De hele bundel is ineens op een onverwachte manier actueel geworden, voor dit gedicht geldt dat volgens mij ook.’

Laat me voor het raam staan.
Laat de wereldbrand mijn gezicht
warmen. Ga naast me staan.
En de bomen bloeiden bitter
en verbeten, overspoelden
de geteisterde straten met hun bloesem.
Het licht zakte weg tussen de huizen.
Toen je niet naast me stond, gisteren,
uit het zicht verdween, de hoek om
van de vreemde straat, en je tegen
het stootblok liep dat het einde aangeeft
van onze sferen, ik voelde mee met
de mensheid, ik voelde mee met de tijd.

Ingmar Heytze: “Ik kom er nu pas achter wat optreden voor me doet.”

Ook Ingmar Heytze bespreekt in de Thuisagenda (kort) zijn ervaring met Dichter aan de lijn: ‘Ik kom er nu pas achter wat optreden voor me doet – ik knap er echt van op, vooral als ik een wat tobberige dag heb gehad is het heerlijk om een paar mensen te mogen bellen om ze een beetje op te vrolijken met een gedicht, zeker als dat hoorbaar lukt.’’

Meer info: https://www.vpro.nl/programmas/mondo/artikelen/specials/Dichter-aan-de-lijn.html