Maria Piël, ‘koningin’ van Tuindorp-Oost, 102, overleden

Vrijdag overleed Maria Piël, 102 jaar oud. Mevrouw Piël woonde nog geen maand in zorgcentrum Buitenhof van Careyn. Cees Grimbergen kende haar als buurtbewoner en als journalist. Voor De Nuk beschreef hij in 2019 de vele gebeurtenissen rond het verzorgingshuis Tuindorp-Oost. Maria Piël kwam in 1991 in Tuindorp-Oost wonen. Grimbergen haalt enkele herinneringen op.

Met sommige geïnterviewden of gasten hou ik als journalist contact. Soms maanden, met enkelen jaren. Mevrouw Piël was voor mij zo’n ‘langer contact’.

Maria Piël was de afgelopen jaren een van de gezichten van de groep ‘Tegen de onverschilligheid’ die het mismanagement van zorgconcern Careyn aan de kaak stelde. Deze groep met oud én jong ontstond in verzorgingshuis Tuindorp-Oost waar vanaf 2015 negentig jongeren de leeggekomen appartementen gingen bevolken. Het project van oud en jong in Tuindorp-Oost werd een voorbeeld van een geslaagd samenlevingsproject. Toch maakte Careyn er eind 2018 een eind aan. Met de positieve ervaringen van het project deed het zorgconcern niets. De nieuwsgebeurtenissen rond Tuindorp-Oost volgden elkaar sinds begin 2018 in hoog tempo op. Ik schreef er ook over voor AD/Utrecht en maxvandaag.nl.

Het nu verlaten gebouw van Tuindorp-Oost op de hoek van Winklerlaan en Eykmanlaan wordt de komende weken verder gesloopt. De resterende voormalige bewoners kregen vier weken geleden een plek in het tegenover gelegen ‘Buitenhof’. Daar, in haar gloednieuwe appartementje, bracht Maria Piël haar laatste levensweken door. Buiten, in een hoek van de wijk Tuindorp Oost, gingen sloop- en bouwwerkzaamheden door. Binnen werd mevrouw Piël verzorgd door de mensen van Careyn. Maar ook door de groep jongeren met wie ze ‘Tegen de Onverschilligheid’ vormde. In haar laatste levensweken werd er door haar voormalige jonge mede-bewoners bij haar gewaakt; ook ’s nachts.

Maria Piël heeft geen kinderen. Haar dertien broers en zussen zijn overleden. Na haar dertigste had ze nimmer een relatie. Ze vertelde me ooit: ‘Cees, ik werkte als verpleegkundige in Zwolle en kreeg een huwelijksaanzoek. Een getrouwde vrouw moest in die tijd stoppen met werken. Dat wilde ik niet.’ Of ze ooit berouw kreeg van die beslissing? Ze bezwoer me: ‘Nee, nooit.’   Deze vastberaden, onafhankelijke vrouw werd de afgelopen vier jaar hét gezicht van verzet tegen de top van zorgconcern Careyn (340 miljoen omzet).

Het contact kwam zes jaar geleden tot stand toen Maria Piël mij een lange brief schreef. Over haar leven, de katholieke kerk, over plichten en deugden, over de doelen van haar nalatenschap. En … over verzorgingshuis Tuindorp-Oost dat ze zag afglijden van het beste verzorgingshuis van Utrecht naar een plek waar een kille managementcultuur heerste. Een cultuur die volgens mevrouw Piël voor bewoners, verzorgenden en huishoudelijk personeel achteruitgang betekende. Dáár wilde ze maar wat graag wat aan veranderen.

Op hoge leeftijd kreeg Maria Piël de status van Bekende Utrechter. En Bekende Nederlander

Vanaf 2016 werd ze in dat streven gesteund door de jongeren die Tuindorp-Oost bevolkten. Op hoge leeftijd kreeg Maria Piël de status van Bekende Utrechter. En Bekende Nederlander. Ze vertelde haar verhaal in een schrijnend sterke aflevering van Zembla, deed haar beklag in het Nationaal Zorgdebat van Omroep MAX en werd in vele krantenverhalen, internetpagina’s en radioprogramma’s geportretteerd en geciteerd.

Ze kreeg bezoek van raadsleden, tweede kamerleden, burgemeester Van Zanen en van het duo Carin Gaemers/Hugo Borst dat in Maria Piël steun vond voor hun beroemde manifest ‘Scherp op ouderenzorg’. Een politieke partij, de SP, presenteerde Maria Piël zelfs als boegbeeld van de strijd voor een betere ouderenzorg. Op de drempel van haar 101^e verjaardag kwam SP-leider Lilian Marijnissen haar vorig jaar ‘de gouden roeispaan’ van de SP overhandigen. Ze liet het zich met graagte welgevallen. Én fileerde vlijmscherp de politieke belangen er achter. Wel had ze een klik met Lilian.

Maria Piël ontving op haar 101e verjaardag De Gouden Roeispaan uit de handen van tweede kamerlid Lilian Marijnissen(SP). Foto: Angeliek de Jonge.

´Eerst waren we bewoners. Toen werden we cliënten. Daarna werden we producten. En nu zijn we afvalproducten.’ 

Maria Piël maakte dus aan den lijve mee hoe de Nederlandse zorg de afgelopen decennia veranderde. Vele jaren daarvoor werkte ze in diezelfde zorg. Ze zag alle modieuze veranderingen die met marktwerking en managementcultuur samen hangen aan Tuindorp-Oost voltrekken. En bekritiseerde die genadeloos. Haar trefzekere samenvatting van wat er sinds 1990 in de Nederlandse ouderenzorg fout ging:

‘Eerst waren we bewoners. Toen werden we cliënten. Daarna werden we producten. En nu zijn we afvalproducten.’ 

Glasheldere woorden van een intelligente vrouw die niet in de zoetgevooisde praatjes van de Careyn-top trapte. De tegenwind maakte het de inmiddels 100-jarige niet makkelijk. Ze merkte dat een deel van het personeel door het management tegen haar werd opgestookt. Het zorgde voor pijnlijke en lastige momenten.

Als troost las ze op haar laptop haar kranten, luisterde -met haar afnemend gezichtsvermogen- naar luisterboeken en keek televisie. Zo was er de MAX-serie Het geheime dagboek van Hendrik Groen. Ze zag daarin dat de werkelijkheid van Tuindorp-Oost de fictie van Hendrik Groen oversteeg. Maria Piël, en een enkele mede-strijder, hadden iets weg van OMANIDO, De Oud Maar Niet Dood-club, die het in de dramaserie tegen de barse leiding opneemt.

Maria, de bewoners en de jongeren toonden zorgorganisatie Careyn dat ze niet met zich lieten sollen. Zorgmammoet Careyn was herhaaldelijk slecht in het nieuws. Niet vanwege gedrag van bewoners of verzorgend personeel, maar omdat de inspectie Careyn op een zwarte lijst plaatste. Ook werd bekend dat het Careyn-management zichzelf al jarenlang ruimhartig beloont. Maria Piël toonde aan dat de Careyn-leiding de belangen van de vaak zeer oude bewoners minnetjes liet meewegen. De Careyn-managers overvielen de bewoners eind juni 2018 met het sloop- en verhuisbesluit dat totaal verkeerd viel. Alle ouderen zouden binnen anderhalf jaar 2 keer moeten verhuizen en alle jongeren moesten vertrekken. Daadkracht en taalgebruik van Careyn-directeur Jacqueline Scheidsbach deden Maria Piël in die tijd denken aan de bitse en incompetente directeur mevrouw Stelwagen uit Hendrik Groen.

De jongeren bleven haar tot steun. Tot in haar laatste levensmomenten

Careyn werd door diverse instanties op de vingers getikt. De verhoudingen tussen Maria Piël en een deel van het topmanagement waren inmiddels verstoord. Voor haar rustige oude dag had het een negatief gevolg. Ze werd er moe van. Iedere onzorgvuldige beslissing, verkeerd uitgevallen beleidskeuze en wéér een overvliegende ‘zeemeeuw-manager’ leidde tot ergernis. Die ze, een enkele keer, kon relativeren Veel vaker trok ze het zichzelf aan. Van die zeemeeuwmanager-beeldspraak kon ze trouwens genieten. Managers komen langs, schijten de boel onder en vertrekken naar een nieuwe plek.

De nieuwe leiding van de een maand geleden opgeleverde nieuwbouw bejegende haar met zorg en respect. Dat was een kleine pleister. Belangrijker nog in haar laatste levensdagen was de voortdurende steun van de jongeren met wie ze enkele jaren samen leefde. Ze bleven haar tot steun. Tot in haar laatste levensmomenten.

Lees hier de analyse van Cees Grimbergen over de misstanden bij Careyn. Deel 1. Deel 2. Deel 3. Deel 4.