Volgende is het zover: de eerste Utrechtse Plandelweek. Van 19 t/m 25 mei staat Utrecht in het teken van de strijd tegen zwerfafval. De plandelweek is een week waarin bewoners worden uitgenodigd om hun straat, wijk of park op te ruimen, gewapend met grijpstok en vuilniszak.
De initiatiefnemer is Anton Damen, beter bekend als de plandelman.
Maar wie is eigenlijk de man achter de plandelman?
En waarom ruilde hij zijn fulltimebaan in voor het oprapen van andermans afval?
Jarenlang werkte Anton als freelancejournalist, onder andere voor grote landelijke kranten. Hij schrijft bijvoorbeeld al meer dan twintig jaar over tech en games voor het AD en was co-auteur van het journalistieke handboek Tijdschrift. Ook was hij filmjournalist bij Veronica Magazine. “Ik heb alle grote Hollywoodsterren geïnterviewd. Van alle Hobbits tot Schwarzenegger & Stallone. Van Julia Roberts tot Tim Burton en ik heb zelfs een spontane zoen van Björk gekregen!” vertelt Anton.
“Vroeger was ik vijf dagen in de week journalist maar gaandeweg begon er iets te wringen. Niet per se met het vak zelf, maar met de manier waarop verhalen verteld worden, en vooral wélke verhalen verteld worden. Ik vond dat het verhaal over hoe de wereld ervoor staat niet altijd goed naar voren kwam in de media waar ik voor werkte. Dan kon ik wel mopperen dat de krant te veel over André Hazes Jr. schreef, maar dan schuif ik de verantwoordelijkheid van mij af. Ik dacht: ik kan ook gewoon zelf iets doen.”
Van schrijven naar schoonmaken
Wat begon als een simpele handeling, het afval oprapen op straat, groeide uit tot een nieuw woord: Plandelen. Een combinatie van wandelen en plastic rapen. “Iedereen kan afval oprapen. Maar ik ben gaan kijken hoe je die simpele, misschien wel saaie handeling leuk maakt om over te schrijven of te vertellen. Hoe geef je er betekenis aan?” De Plandelman is ook een verhalenverteller.
Een man met een missie om de helden van de straat, de mensen die wél in actie komen, zichtbaar te maken.
“Zwerfafval is volksergernis nummer één. Je kunt blijven klagen, of roepen dat de gemeente meer moet doen, maar dat verandert niets. Door het zelf op te rapen, verandert er iets in je omgeving én in jezelf.”
Verhalen vertellen
Anton benadert plandelen als een vorm van verhalen vertellen. De evenementen die hij organiseert, zoals de plandelweek, zijn doordrenkt van verhalen. “Elke clean-up krijgt een eigen naam of invalshoek. Zo organiseren we bijvoorbeeld een wildplukplandeling, waarbij je samen met een natuurgids leert welke planten eetbaar zijn, en ondertussen vis je het plastic uit de struiken. Aan het eind maak je dan samen een lekkere kruidenboter.”
Anton wil graag positieve associaties creëren. “Ik wil mensen laten ervaren hoe leuk het eigenlijk is om te doen. En dat lukt ook heel goed! Mensen in de buurt reageren enthousiast. Je krijgt opeens complimenten, duimpjes omhoog, of mensen zeggen dat ze zelf ook aan plandelen doen.
Journalistiek activisme
Anton heeft 1,5 dag van zijn werk als journalist neergelegd om zich te focussen op het plandelen.
Volgens Anton ligt het plandelen eigenlijk in het verlengde van journalistiek. “Ik denk dat voor mij journalistiek altijd al een activistische component had. Ik was filmjournalist en vond soms dat mensen juist wel of juist niet een bepaalde film moesten zien. Dat is ook sturen.” Het grote verschil is echter de directe impact die het maakt. “Als je iets opschrijft, weet je nooit of iemand er echt iets mee doet. Maar als je samen met mensen afval raapt, zie je meteen resultaat.”
Lesgeven en inspireren
Een belangrijk deel van zijn werk is inmiddels ook educatief. Zo geeft hij ‘plandel-les’ op scholen. “Dan vertel ik met foto’s, filmpjes en verhalen over plandelen. Daarna gaan de leerlingen de buurt in met grijpstokken.” Vaak levert dat ook inspirerende momenten op. Zoals de ontmoeting met Atilla die na afloop bleef zitten. “Hij vroeg mij of ik ook wel eens plandel in Kanaleneiland. Die leerling deed dat daar elke maand met zijn vader en buren. Ik was daarvan erg onder de indruk en zei hem dat dat de volgende locatie van een plandeldag ging worden. Attila is nu de plandelboy van kanaleneiland.”
Dit soort ontmoetingen geven Anton veel inspiratie “Uiteindelijk zijn de mensen die het al doen mijn grootste inspiratie. In Utrecht zijn er zóveel mensen actief bezig met hun leefomgeving. Precies die mensen wil ik zichtbaar maken.”
Niet schoonmaken, maar samen veranderen
Door verhalen te koppelen aan actie, probeert Anton een nieuwe manier van denken te stimuleren. “Je hoeft geen grote activist te zijn. Gewoon iets doen, in je eigen straat, dat is al groots. Als iedereen al drie stukken afval per dag opraapt, of een duim opsteekt naar de mensen die afval opruimen, dan zou ik daar al heel blij van worden.”
Laat uw reactie achter
Reactie