Rosendaal aan de Vecht: De verdwenen buitenplaats aan de Vechtdijk

De Vechtdijk is een geliefde route om te wandelen, fietsen en te recreëren. Nu mensen massaal naar buiten gaan om een frisse neus te halen en wat beweging te krijgen, is het leuk om ons ook te verdiepen in de geschiedenis van de plekken die we passeren. Zo staat halverwege de Vechtdijk een mysterieuze poort die lijkt te moeten leiden naar een herenhuis. De enige zichtbare historische overblijfselen zijn de poort en een theehuis. Op deze plek is echter geen herenhuis te vinden, enkel de hoogbouw van Overvecht stijgt tussen het groen uit op de achtergrond. Hier stond eeuwenlang de buitenplaats Rosendaal aan de Vecht.

De poort met de woorden ‘Rosen’ en ‘Daal’ aan weerszijden, is vandaag de dag nog te vinden op Vechtdijk 150, de weg langs de Vecht richting het pittoreske Oud-Zuilen. De buitenplaats uit de zeventiende eeuw werd in de jaren zeventig van de afgelopen eeuw afgebroken. Enkel het monumentale hek en de theekoepel zijn nog te zien. Het contrast met op de achtergrond de flats van Overvecht is groot, maar is tegelijkertijd een aanwijzing naar het verhaal van de plek.

De historische ingang van het Vechtzoompark, met op de achtergrond de theekoepel. (Foto: Daphne Bouman)

De Vecht was een populaire plek voor luxe buitenplaatsen van kooplieden in de 17e eeuw. Het was een gebied waar ruimte was voor rust en natuur. Al in 1541 werd de naam Rosendaal genoemd, het betrof toen een boerderij. Meer dan honderd jaar later werd deze omgebouwd tot een groot classicistisch landhuis. Enkele jaren nadat de buitenplaats Rosendaal aan de Vecht is gebouwd, koopt Pieter Alderwerelt (1619-1681) het in 1680. Dit is de eerste tekstuele vermelding van de buitenplaats.  Door de jaren heen komt de buitenplaats in handen van veel verschillende bewoners waaronder de familie De los Rios, Ernst Novisadi, Johannes Willem Swellengrebel en familie Doorman.

Origineel bestond de buitenplaats uit een groot hoofdgebouw met aan de linkerzijde twee tuinhuizen en rechts van het huis was het bijgebouw te vinden. Achter het huis bevond zich vier hectare tuin. Het toegangshek werd in 1705 gebouwd en scheidde het huis van de weg langs de Vecht. Zoals ook op de afbeelding van Stoopendaal hieronder te zien is, was er aan de andere kant van de weg een kleine aanlegsteiger. Achter het huis liep ‘de Laan van Rosendaal’, deze lag in de zichtas van het pand.

“Roosendaal: het huis van den Hr. Joseph/ Aredondo, te sien naer Ravensberg” door D. Stoopendaal, tussen 1718-1719. (Foto Het Utrechts Archief)

Vanaf 1767 was het complex in handen van de familie Swellengrebel. Het grondgebied van de buitenplaats werd uitgebreid. Diverse boomgaarden, boerderijen, hooibergen en een watermolen stonden op het perceel. Ook kreeg de buitenplaats de naam Hendrik Leonard Swellengrebel op de gevel.

Het hoofdgebouw werd tussen 1823 en 1846 afgebroken. Enkel de noordelijke gevel, de theekoepel en het hek bleven staan. De noordelijke gevel is vervolgens gebruikt voor een nieuwe woning, dat haaks op de Vecht stond. Vanaf 1903 wordt het nieuwe huis bewoond door de familie Van ’t Einde. Naast dit nieuwe herenhuis werd ook een boerderij gebouwd.

Het Vechtzoompark

Van de buitenplaats is vandaag de dag niets meer te zien. De gemeente Utrecht onteigende het huis in 1960 ten behoeve van de bouw van de naoorlogse wijk Overvecht. De wijk werd ruim opgezet; tussen de hoogbouw is veel groen te vinden waaronder parken en plantsoenen. De naoorlogse wijk werd gebouwd in het gedachtegoed ‘licht, lucht en ruimte’. Overvecht kenmerkt zich nog steeds door de grote groenstroken in de buurt. Het Vechtzoompark is een uitzondering op de overige parken in Overvecht vanwege de behoudzucht van een aantal historische gebouwen waaronder de theekoepel en de poort. Echter, de meeste oude hofsteden en schuren gingen tegen de vlakte, slechtst zes gebouwen werden geconserveerd. 

Door het behoud van een aantal historische elementen werd het Vechtzoompark een overgang van het moderne stadslandschap naar het historische landschap dat werd gevormd door de aanwezigheid van de Vecht. In het park was ruimte gepland voor activiteiten voor ontspanning en ontplooiing van de jeugd in Overvecht. Een breed aanbod aan faciliteiten werd aangeboden: van zandbakken tot picknickbanken en een vrijetijdscentrum

Deze groenvoorziening van de moderne wijk biedt tegenwoordig nog steeds ruimte voor ontspanning: er zijn wandelpaden, een beukenbos en een kruidentuin. De theekoepel en het monumentale hek met de borstbeelden verraden het verleden van deze historische plek. Ten slotte leeft de naam Rosendaal voort in het nabijgelegen verpleeghuis ‘Careyn Rosendael’ aan de Indusdreef in Overvecht.

Zich op Overvecht vanuit het Vechtzoompark. (Foto: Daphne Bouman)

De poort van het Vechtzoompark met de woorden ‘Rosen’ en ‘Daal’. (Foto: Daphne Bouman)