Rechter: ‘De beslissingen van de minister zijn redelijk kort door de bocht’

Gisteren verscheen corporatie Mitros voor de Utrechtse rechtbank. Twee binnenstadhuurders, Ruud Geraets en Jonathan Joosten, verzetten zich tegen de verkoop van hun sociale huurwoningen door Mitros aan de Woerdense belegger van Mourik. De Nuk schreef dit jaar acht verhalen over hoe de grootste corporatie van Utrecht sociale huurwoningen in de binnenstad van de hand doet.

Mitros vindt in haar strijd voor verkoop aan een belegger in de overheid een bondgenoot. Die overheid bestaat uit de gemeente Utrecht en het Ministerie van Binnenlandse Zaken. Bij dat laatste ministerie zet toezichthouder Autoriteit Woningcorporaties zich, namens minister Ollongren, in om Mitros ter wille te zijn. Zo worden huurdersbelangen genegeerd.

Gisteren werden de overheidsbeslissingen door de Utrechtse rechtbank tegen het licht gehouden. Het is een zaak van het zogeheten bestuursrecht. Ook daarmee heeft deze kwestie een parallel met de duizenden rechtszaken in de kindertoeslagaffaire. Rechters en Raad van State lieten recent weten dat een menselijker maat in die zaken op zijn plaats zou zijn geweest. Dat verworven inzicht kan een rol spelen in het oordeel van de rechtbank in deze lang slepende huurderskwestie.

Rechter mr. Mol houdt gisteren in de rechtszaal zijn hand een meter boven de vloer: ‘Ik heb hier een karretje met zó veel stukken staan.’ Hij verzucht het met een volle glimlach.

De rechter wordt geassisteerd door twee collega’s. In deze ‘meervoudige kamer’ toont de bestuursrechts-afdeling van de rechtbank dat het deze zaak serieus neemt.

Hoofdpunt in deze zaak is dat Mitros 261 huurwoningen achter monumentale gevels volgens gemeentelijke schriftelijke besluiten en notariële akten uit 2009 niet mocht verkopen.

Toch drukten SP-wethouder Jansen, GroenLinks-wethouder Diepeveen en verhuurder Mitros de verkoop via een BV-constructie door. Koper Van Mourik uit Woerden toonde na de koop zijn beleggersgezicht. Bij verhuizingen van huurders werden voor nieuwe bewoners huurverhogingen van 40 tot 103 procent zichtbaar.

Toezichthouder: ‘Huurdersbelang is geen toetsingscriterium’

De verkoop van 239 binnenstadswoningen is onherroepelijk omdat Mitros de toetsing door het bestuursrecht ontliep. Dat deed de corporatie slim via aandelenoverdracht in BV’s. Daar kon geen huurder een procedure over beginnen. 

Maar bij 22 andere woningen kon de grootste corporatie van de stad deze verkooptactiek niet toepassen. Zo zijn deze 22 woningen nu onderdeel van de procedure bij de rechtbank.

Want de Autoriteit Woningcorporaties stelde tot twee keer toe, namens D66-minister Ollongren, dat verkoop akkoord is. De zittende huurders vrezen voor zichzelf stevige huurverhogingen. Voor nieuwe huurders zijn extreme huurverhogingen dus nu al de praktijk.

Een van de 22 huurders, Ruud Geraets, berekent op vragen van de rechter welke huurverhogingen hij bij belegger Van Mourik zou gaan betalen en welke bij een corporatie als Mitros. De corporatie is immers door de wet beperkt in het doorvoeren van huurverhogingen. ‘Bij de corporatie ben ik de afgelopen vijf jaar zeven procent meer gaan betalen. Bij de belegger zou ik twintig procent meer zijn gaan betalen’, zegt Geraets. ‘Met zulke huurverhogingen kan ik over vijf jaar de huur niet meer betalen, voor de huur zijn mijn AOW en klein pensioen ontoereikend. Dan kom ik op straat terecht, want een vervangende woning is niet te vinden.’

Jurist Smeets van de Autoriteit Woningcorporaties tegen de rechter: ‘Huurdersbelang is voor ons geen toetsingscriterium.’

Mitros zegt daarna het ‘volkshuisvestelijk’ belang na te streven, niet het huurdersbelang. Mitros-directeur Kip zegt: ‘Wij dienen het volkshuisvestelijk belang door woningen te verkopen.’

Vraag van de rechter aan de juristen van de toezichthouder: ‘Hoe is dat volkshuisvestelijk belang gedefinieerd?’

Op deze vraag blijven de twee juristen van de Autoriteit Woningcorporaties het antwoord schuldig.

Mitros schakelde advocatenkantoor van Zuid-as in

Tijdens de zitting is de rol van deze twee juristen van de Autoriteit Woningcorporaties -ambtenaren dus- sowieso opvallend. Zij verschuilen zich achter de positieve oordelen, ‘zienswijzen’ in het jargon, van de gemeente Utrecht (wethouders Diepeveen en Jansen), Mitros en het HuurdersNetwerk Mitros.

Op de vraag van de rechter hoe de Autoriteit Woningcorporaties de juistheid van deze zienswijzen toetst, blijven de juristen opnieuw het antwoord schuldig. Alleen bij feitelijke onjuistheden zou de toezichthouder ingrijpen, zeggen ze. Waarna duidelijk wordt dat de toezichthouder vooral bezig is met ‘het afvinken’ van feitelijkheden.

Rechter Mol laat zich daarop ontvallen: ‘De beslissingen van de minister zijn redelijk kort door de bocht.’

Tijdens de rechtszitting worden niet alle pijnpunten in deze zaak uitvoerig besproken. Vele argumenten en feiten zijn door de huurders, hun advocaten en hun tegenpartij, de overheid, in tientallen schriftelijke stukken behandeld. Die stapel van een meter… Mitros schakelde Houthoff, een van de duurste Zuid-As-kantoren, in om deze zaak te winnen. Advocaat Sonderegger van Houthoff meldt in haar schriftelijke uiteenzetting dat de zienswijze van de gemeente Utrecht nu eenmaal ‘positief’ was. En dat de ‘te verkopen adressen en de koper’ in de zienswijze waren opgenomen. Opnieuw een vinkje…

Één verkoopargument van Mitros springt er uit. Van de verkoopopbrengst van deze woningen zou Mitros nieuwe sociale huurwoningen gaan bouwen. Dat ligt vast in zogeheten prestatie-afspraken met de gemeente. Mitros komt deze afspraken de afgelopen zes jaar niet na. Mitros vergroot wel haar financiële reserves, maar bouwt weinig sociale huurwoningen.

Het feit dat de verkoop van deze 261 woningen buiten de officiële prestatie-afspraken werd gehouden, wordt in de rechtbank niet besproken.

De rol van het HuurdersNetwerk Mitros komt wel aan bod. Bekend is dat het bestuur van die officiële huurdersclub een positieve ‘zienswijze’ afgaf. Datzelfde bestuur gaf later hun verzuim toe. Ze waren vergeten de huurders over de verkoopplannen te informeren. Huurder Joosten tijdens de zitting: ‘HuurdersNetwerk Mitros geeft dus een zienswijze over onze woningen, maar vraagt ons bewoners niet wat wij er van vinden.’

De bewoners van de binnenstadshuizen richtten daarna hun eigen vereniging op, Mitros Monumenten Huurders. De Autoriteit Woningcorporaties (lees: minister Ollongren) legde de afkeurende zienswijze van deze vereniging naast zich neer.

De rechtbank doet in deze zaak binnen zes weken uitspraak.

 

.