Bij de aankondiging dat ze in Den Haag een nieuwe burgemeester gingen bekend maken was van Jan van Zanen niet de eerste naam die bij me opkwam. Geen denken aan. En dat was nu juist de denkfout. Utrecht meende dat hun burgemeester het nog eens zes jaar vol zou maken, hij had het zelf vol overtuiging gezegd. De zuigkracht van de Residentie was een andere, verborgen en harde realiteit.
Ook voor mij sloeg het bericht danig in, halverwege de donderdagavond. ‘Moet je nou kijken, Van Zanen naar Den Haag!’ zei ik tegen mijn vrouw, wijzend naar het bericht dat net op mijn mobieltje was binnen gepiept. Snel daarna kwam het Online-verhaal bij de NOS.
Zijn populariteit was een maat voor de schok en de verbazing over zijn vertrek
Daags erna volgde het Online-verhaal met de kop: Utrecht baalt van overstap ‘Jan van de gemeente’ naar Den Haag.
Het ongenoegen van de Domstad was ook landelijk nieuws. Het was typerend voor de statuur van de burgemeester. Zijn populariteit was een maat voor de schok en de verbazing over zijn vertrek.
Zoals vaak fungeerden de sociale media als eerste golf voor niet geredigeerde reacties. De eerste post die ik las op Facebook was van UN/AD-columnist Wouter de Heus: Fak, Fakker de Fak, gepaard aan een andere: Wat maak je me nou @burgemeesterjanvanzanen cc @gemeenteraadutrecht.
Het blies spontaan het stedelijk gevoel aan door Jan stevig in de maling genomen te zijn, om niet te zeggen bedonderd. Die voorbeeldige burgervader als draaikont naar Den Haag – je hield het niet voor mogelijk, bij het uitstorten van gemengde gevoelens.
Een greep uit de reacties van Wouters volgers:
Omg. No words…
Gun het hem van harte. Maar wat ontzettend jammer voor de stad.
Ben er een beetje triest van.
Den Haag heeft hem nodig.
Wat een rot nieuws! Wij willen Jan houden.
En dan, op zijn plat Haags: Lekkah dan, Da’s nie ech un voâhùitgang.
Het waren sprekende volkssentimenten bij een abrupt afscheid.
Wouter de Heus gooide er vrijdagmiddag alvast maar een profielschets voor een nieuwe burgemeester tegenaan. Zittend achter het stuur van zijn Volvo opende hij met: ‘Ja mensen, het is nogal wat, wat een streek heeft Jan ons geleverd door ons te verlaten. Zeker jammer omdat hij van een mooie middeleeuwse Romeinse stad eigenlijk gaat naar een teringdorp aan de verkeerde kant van de duinen. Een nieuwe profielschets hoeft de raad geen moeite voor te doen. Alleen maar een advertentie: we zoeken een Jan, of Janneke 2.0.’
Toch staat of valt de voorspoed van een stad niet bij het optreden van die ene man, of vrouw
Hij is nog niet weg, maar Van Zanen krijgt nog genoeg mee van het hevige verlangen naar een man van zijn formaat. Dat is ook precies de reden waarom ze hem in Den Haag zo graag wilden los trekken uit Utrecht en niet alleen een liberale vrind als Johan Remkes. Ze wisten dat ze met Van Zanen een bestuurlijk zwaargewicht binnen haalden, die toch zeker een eerste termijn lang wil flikken wat hij in Utrecht heeft laten zien.
In mei 2018 had Jan een grote verrassing voor mij persoonlijk: een ridderorde. Na het opspelden kuste ik hem op zijn voorhoofd. Ridderlijk als ik sindsdien ben wens ik hem alle succes in zijn nieuwe standplaats, vind ik jammer dat hij niet gebleven is, maar snap ik de move ook wel in het politieke krachtenspel.
Utrecht voelt zich in eerste instantie danig verweesd. Een burgervader van dit formaat komt niet snel terug. Toch staat of valt de voorspoed van een stad niet bij het optreden van die ene man, of vrouw. De voortschrijdende dynamiek van Utrecht was al ingezet voor het aantreden van Van Zanen. Hij heeft de nieuwe trots van de stad met verve uitgedragem. Het was voor alles toch het werk van veel verschillende Utrechters. Dat elan zal na corona weer opveren en een mooie bedding zijn voor de nieuwe man, of vrouw van de gemeente. Eerst nog even stevig balen en daarna weer bouwen
Een troostrijke gedachte blijft natuurlijk wel dat de mensen die het echt moeilijk hebben mee kunnen verhuizen. De stad is beter, mooier, bijzonderder dan wie dan ook. Ik ben voor A. Pechthold (kunst historicus/ goed voor ons culturele bewustzijn: hebben we nodig).
Wat niet moet gebeuren. Agnes Jongerius (als bestuurslid van het Boelaerdfonds verantwoordelijk voor de immorele huurverhoging van Kunstliefde). Groenlijks kamerlid Bram van Oijk (omdat Groenlinks al genoeg kapot heeft gemaakt in de stad). Broos Schnetz (omdat een burgemeester vooral geen baantjesjager mag zijn)
Beste Jeroen, Dat Van Zanen een zwaargewicht is wil ik best geloven, maar het enige concrete voorbeeld dat je opvoert is dat hij een zoen van jou op zijn voorhoofd heeft verdragen. Dat doe ik hem niet na, tenzij het landsbelang erom vraagt.
De heiligverklaring van van Zanen (op zich een aardige man) begint potsierlijke vormen aan te nemen. En het feit dat hij kort na zijn tweede ambtstermijn de stad verlaat, wordt veel te makkelijk vergoelijkt. Ik vind dat laatste vooral onbetrouwbaar overkomen.