Alle ruimte voor actuele Utrechtse kunst, op een toplocatie in het centrum van de stad. Zo was het in de late herfst van 2020 bij de Stadhuisbrug met de spectaculaire tentoonstelling Actuele Kunst in de Oude Bieb – uitbundig gebruik van alle verdiepingen onder de monumentale koepel van het voormalige warenhuis, over een oppervlakte van 5000 vierkante meter.
Ik moest eraan denken bij lezing van de aankondiging dat de Gemeente Utrecht met vastgoedadviseur CBRE kandidaten oproept om samen een waardevolle invulling te geven aan het pand. Het voorbeeld was er al met die expositie, ik noemde het toen alvast het UMAK, Utrechts Museum Aktuele Kunst. De vraag is nu wel welke kandidaten de strijd aan willen gaan.
Destijds ging het om een project van Kunstliefde, in bijzonder de tak Utrecht Downunder. Het was een ongekende openbaring om te zien hoeveel Utrecht in huis heeft aan eigentijdse kunstenaars. Het beste antwoord op Jan van Scorel, de Caravaggisten en Joop Moesman. Na de verhuizing van de bibliotheek stond de bezoeker op opeenvolgende verdiepingen voor werk als de Dansende Boekenkasten van Art van Triest, de uitgegleden glijbaan van Cecilia Rebergen, droomfoto’s van Luuk Huiskes en een hervloering van Maaike Kramer.
Hoofdconservator Elaine Vis zei dwalend door al dat wonderlijke werk: ‘Het is belangrijk dat heel Utrecht zich laat zien met al zijn kunnen. ik weet uit eigen ervaring dat je die installaties die je in je hoofd hebt niet kunt maken als je de ruimte niet hebt.’
En dus gaven ze de ruimte aan een heel divers scala kunstenaars: Transformers, Onderzoekers & Uitvinders, Dromers & Romantici, Stillen & Tragen, Materiaalverleiders, Kritische Geesten & Idealisten. Even was Utrecht de meest experimentele stad van het land.
Het genot was nog korter van duur dan gepland. Covid noodzaakte tot een voortijdige sluiting. Zij die de tentoonstelling nog wel hadden kunnen bezoeken hadden een Utrechts mirakel aanschouwd. Hoe moest het verder? Elaine Vis zei: ‘Je moet niet vergeten te dromen. Het zou toch verschrikkelijk zijn als hier een bank kwam?’
Blijkbaar zoekt de combinatie van Gemeente en CBRE niet direct naar bankiers, maar naar mensen met visie, noem ze dromers: ‘huurders die een maatschappelijke invulling kunnen geven aan het pand en bijdragen aan een leefbare en aantrekkelijke binnenstad. Om samen een publieke hotspot in het hart van de stad te realiseren die anticipeert op toekomstige ontwikkelingen en bruist van de initiatieven.’ Ze noemen het voormalige Magazijn de Zon niet voor niets het stralende middelpunt van de stad.
Het is ook een uitnodiging voor de definitieve komst van het UMAK. De expositie liet in zijn korte bestaan genoeg zien over de plaatselijke potentie, avontuurlijkheid, knowhow en publieke belangstelling – draagvlak genoeg, ook voor kunstenaars van buiten. Het kan een geweldige toevoeging zijn voor de stedelijke museale beleving, naast het Centraal Museum (binnenkort krijgen de Bentvueghels daar alle ruimte, berucht kunstgenootschap in Rome uit de Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden, begin 17de eeuw, de dagen van Caravaggio).
Nieuwbouw aan de Oudegracht is niet nodig, de wanden zijn al gestuukt en sausklaar. Dat zijn de kosten niet. De financiën zijn wel een uitdaging. De verhuurprijs is 225 euro per vierkante meter. Op een vloeroppervlakte van 1500 vierkante meter is dat ruim 3 ton per jaar. De voorlopige rekensom leert dat 5000 vierkante meter UMAK veel te begrotelijk is voor Kunstliefde alleen. Met ambitieuze sponsors moet minstens een verdieping haalbaar zijn. Het is goedkoper en duurzamer dan een grote wielerronde. Als ik me niet vergis is er bij de gemeente nog wel een pot cultureel ontwikkelingsgeld, zeker nu de Machinerie niet doorgaat. Geld om te laten schijnen in het centrum.
Elaine Vis: ’Het is te zien of we een plek kunnen veroveren. Het probleem is: we zijn geen kapitaalkrachtige partij, terwijl we wel blijvend de aandacht willen vestigen op Utrechtse kunst. Samen met Art Utrecht willen we het Utrechtse culturele leven in het zonnetje zetten voor een breed publiek. Ergens moet het geld te vinden zijn. Ik heb genoeg ideeën voor tentoonstellingen om een verdieping te vullen. Ik spreek nu voor mezelf: als het aan Downunder ligt gaan we ervoor.’
Downunder vind ik alleen echt geen goeie naam.
Het gaat niet goed met de Nederlandse vastgoedmarkt. Investeringen in vastgoed blijven dalen. De sterkste prijsdaling vindt plaats bij kantoren, logistiek en – zij het in mindere mate – woningen, aldus CBRE Nederland in een analyse van 19 januari 2023.
https://nieuws.cbre.nl/laatste-kwartaal-2022-slechtste-beleggingskwartaal-voor-vastgoedmarkt-sinds-2014/
De haperende vastgoedmarkt opent perspectieven voor kunstinitiatieven. Wat voorheen onbetaalbaar was komt geleidelijk binnen bereik van kunstinstellingen. De stokkende investeringen verklaren wellicht de oproep van de gemeente Utrecht en CBRE Nederland om een maatschappelijke functie aan Magazijn De Zon te geven. Ofwel, dat geeft (vastgoed)wethouder Dennis de Vries de ruimte om dit initiatief te nemen.
https://www.utrecht.nl/nieuws/nieuwsbericht-gemeente-utrecht/utrecht-zoekt-huurders-voor-magazijn-de-zon/
Het is een prima initiatief van het gemeentebestuur om iconische gebouwen voor de bewoners te behouden en ze niet te verkopen aan particuliere partijen. Het voormalige postkantoor aan de Neude waar nu de gemeentebibliotheek is gevestigd is zo’n bestemming om als inwoner van Utrecht trots op te zijn. Dat kan met Magazijn De Zon herhaald worden. Ik vermoed dat dat ook de opzet van het gemeentebestuur is.
Het pleidooi van Jeroen Wielaert in de NUK voor een museum UMAK is lovenswaardig, maar ook verwarrend. Een museum heeft functies (collectievorming, registratie, documentatie, wetenschappelijk onderzoek) die hier niet aan de orde zijn. Daarom is het beter om te spreken over een Kunsthal. Dat is een gebouw of ruimte waarin een niet-commerciële instelling kunstexposities organiseert. Laten we het Kunsthal De Zon noemen.
Een Kunsthal geeft meer flexibiliteit dan een museum. Het is ook gezien de kosten beter om geen zware organisatie op te tuigen. Te denken valt aan een Stichting die bij toerbeurt kunstinstellingen de ruimte geeft om exposities te organiseren. Kunstliefde met de projectorganisatie Utrecht Down Under kan daar dan ook aan deelnemen. Ook de Salon van Utrechtse kunstenaars waarvan vier edities door het Centraal Museum en in 2008 een 5e editie door Robbert Roos werden georganiseerd zou weer nieuw leven ingeblazen kunnen worden in Kunsthal De Zon.
Kunstinstellingen die exposities tonen in Kunsthal De Zon hoeven niet per se uit Utrecht te komen. Utrecht is in Nederland een gewilde, centrale plaats waar exposities ondergebracht kunnen worden die bezoekers uit het hele land kunnen trekken. Een verdieping van Magazijn De Zon is 2.500 m2 vloeroppervlak. Dat lijkt een gepaste grootte voor een Kunsthal.
Het is gewenst dat de Stichting een profiel voor Kunsthal De Zon ontwerpt waar exposities aan hebben te voldoen. Te denken valt aan een accent op experimentele kunst. Dat heeft als voordeel dat het minder concurreert met galeries, een ruimte biedt op een centrale plek in het land die redelijk uniek is en commerciële tentoonstellingsbedrijven met de wereld rondreizende tentoonstellingen buiten de deur houdt.
Waarom zou de jaarlijks door het Mondriaan Fonds in de marge van Art Rotterdam georganiseerde presentatie ‘Prospects’ die zich richt op beginnende kunstenaars niet naar Utrecht kunnen verhuizen? Of een versie ervan. Laat die ambitie het streven zijn.
https://www.mondriaanfonds.nl/activiteiten/prospects/
Volgens het nieuwsbericht van de gemeente Utrecht is vastgoedadviseur CBRE namens de gemeente op zoek naar een financieel dragende of kapitaalkrachtige huurder. Ontbrekende financiën zijn doorgaans de flessenhals van kunstprojecten.
Kunst- en vermogensfondsen zouden structurele ondersteuning kunnen geven zodat de Stichting financiële zekerheid heeft. Zoals het Centraal Museum steun van de Hartwig Art Foundation heeft om jaarlijks twee tentoonstellingen in Landhuis Oud Amelisweerd te tonen. Zo’n partnerproject tussen kunstfondsen en kunstinstellingen zou een prima model voor Kunsthal De Zon kunnen zijn. Waarbij het voordeel kan zijn dat de Stichting bij meerdere ondersteuners niet geassocieerd kan worden met een fonds en flexibel is.
https://www.hartwigartfoundation.nl/projectspartnerships/#het-centraal-museum,-utrecht
Het is kort dag want huurders moeten zich voor 13 februari 2023 melden bij de gemeente Utrecht. Dat is te snel om een Stichting op te richten, maar waarschijnlijk voldoende om het initiatief voor Kunsthal De Zon dat een verdieping van 2.500 m2 wil huren in Magazijn De Zon kenbaar te maken bij gemeente en CBRE. Dit initiatief past immers goed binnen de opzet van het gemeentebestuur. Het geeft Utrecht een prestigieuze Kunsthal die het Utrechtse kunstklimaat kan verdiepen en verbreden.
Het is belangrijk dat dit initiatief gedragen wordt door Utrechtse en landelijke kunstinstellingen, en Utrechtse en landelijke kunst- en vermogensfondsen. Als enkelen daarvan, zoals het K.F. Hein Fonds, het Fentener van Vlissingen Fonds, het Carel Nengerman Fonds, het Elise Mathilde Fonds, het Prins Bernhard Cultuurfonds Utrecht en het VSBfonds de komende maanden publiekelijk verklaren om Kunsthal De Zon te steunen, dan kan een projectcommissie de details uitwerken, een Stichting oprichten en aan de slag gaan.
Beste George,
Uit mijn hart gegrepen jouw reactie. Ja, een Utrechtse Kunsthal, of kunstvloer. Dat is precies wat ik in wezen bedoel. Op jouw hele betoog kunnen we verder!
Beste Jeroen,
Het moet lukken als velen in de stad zo’n plan steunen. Hopelijk leidt het tot iets concreets.
Heb die tentoonstelling in 2020 beleefd… er was zoveel te zien dat ik niet alles goed heb kunnen bekijken, op een gegeven moment was ik simpelweg overladen. En blij verrast, om niet te zeggen verbaasd over zoveel geweldige kunstenaars in onze stad.
Een Utrechtse Kunsthal, ja wat geweldig zou dat zijn!
De mega bloementuin op de foto is overigens van Jolanda Schouten.
O.. wat een geweldig plan!! Dat MOET gaan lukken!!!