Jeroen van Merwijk-Balancerend tussen superieure ironie en arrogantie

Is dat nou moeilijk een column schrijven? 

Nee hoor. 

Een column schrijven is het makkelijkste dat er is. 

Iedereen kan een column schrijven. 

U ook. 

Dus dat zegt genoeg. 

Voor een column hoef je helemaal niets te kunnen. Je schrijft gewoon maar wat op. 

Het zijn in 2004 de openingszinnen van de eerste column van Jeroen van Merwijk voor het Utrechts Nieuwsblad. Bijna twee jaar zou Jeroen de U.N.-lezers wekelijks teisteren met zijn ironische, surrealistische en absurdistische pen. In korte zinnen nam hij de wereld en de lezer op de hak. Waarbij vroeg of laat van Merwijks eigen grootheid benoemd werd. Steeds met zo’n overdrijving dat de lezer uiteindelijk ging denken dat Jeroen lang zo arrogant niet was als oppervlakkig gezien leek.  

Wat nog maar de vraag was.  

Neem nou dat U.N.-stukje waarin hij zichzelf vergeleek met Pablo Picasso, Paul Klee, Martinus Nijhoff en Wolfgang Amadeus Mozart. Van Merwijk voorspelde de toekomst. 

‘Ooit komt de dag dat U tegen Uw kleinkinderen zult zeggen: die Van Merwijk, die later de Nobelprijs heeft gewonnen, die schreef in mijn tijd wekelijkse columns in het U.N. En die columns waren briljant. Dat heb ik toen al vanaf het eerste moment gezien!

Wedden?‘ 

Toen het U.N. fuseerde met het Algemeen Dagblad werd het tijd dat columnist en krant afscheid van elkaar namen. ‘Dit lees je nooit’ noemde hij de bundel met zijn stukjes. 

Het bericht van zijn overlijden zou komen. Toch is het bericht vandaag een schok. We gaan de lichtvoetige, wijze Jeroen missen. Een multi-talent is niet meer. 

Tussen 1979 en 1982 experimenteerde de beginnende van Merwijk bij het KRO Hilversum 3-programma Rauhfaser. Iedere woensdagvond van 7 tot 10 uur. Hij had er onder andere de rubriek ‘De Hypochonder’, tot in het oneindige het treurige en klagelijke van de ik-persoon behandelen. Zijn tweelingbroer Vincent deed er de regie. Rauhfaser vormde een vrolijke anarchistische radiobende waarin journalistiek, hoorspel, cabaret en muziek door elkaar liepen. Jeroen legde in de redactie overtuigend uit dat journalisten zoals ik er niet de overhand mochten krijgen. Dat gebrek aan verbeelding, hè… En ik was het met hem eens. 

Ik bezocht vele van zijn voorstellingen, raakte geïmponeerd door zijn liedteksten, volgde zijn schilderscarrière. Die voorstellingen waren trouwens altijd in de Blauwe Zaal of vergelijkbare kleine zalen. Nooit ‘music for the millions’. Tot hij in 2015 met Harrie Jekkers samen de voorstelling ‘Als we zo vrij mogen zijn’ maakte. Het grote publiek omarmde van Merwijk. In juni 2017 stelde hij zijn collages en tekeningen ten toon in Galerie KUUB aan de Pieterstraat. Je kon er in eigen stad een maand lang live zien hoe Jeroen zijn werk creëerde.  

Geboren op Kanaleneiland, opgroeiend in Amersfoort, de kunstacademie in Den Haag bezoekend, opnieuw in Utrecht neerstrijkend. Van Merwijk woonde lang aan de Croeselaan.  

‘Ons huis ligt aan een drukke, doorgaande laan vlakbij het centrum en iedere keer dat er een bus of vrachtwagen voorbijkomt staat het te schudden op zijn grondvesten. Die grondvesten dateren uit de jaren twintig van de vorige eeuw. Er zitten dan ook heel wat scheuren in de muren, maar dat kan mij niet zo veel schelen – ik vind het een prettig huis. Scheuren in huizen zijn voor mij als rimpels in een gezicht: ze geven het karakter.’ 

De beschrijving komt uit zijn laatste boekje ‘Kanker voor beginners’.  

Om tegen chemo-behandelingen in conditie te houden, maakte Van Merwijk -tot hij afgelopen najaar naar zijn Franse huis vertrok- in coronatijd vele wandelingen door de stad. Niet dat hij een chauvinistische Utrechter was. Daarvoor was ie te veel kunstenaar en vrije geest. Was lang aangesloten bij het impresariaat van Hans Kik aan de ABC-straat. Zaalvoetbalde vele jaren met zijn team ‘Koninklijke Korea 65’ in sporthal Hoograven en Galgenwaard   

‘Kanker voor beginners’ is een ijzersterke ziektebeschrijving. De man Van Merwijk geeft de lijdensweg richting het einde gezicht, onderwijl praktische tips en ervaringen delend. Vele waarnemingen bevatten op z’n Jeroens absurde details, niet altijd gerelateerd aan zijn ziekte. Zo is het hem een raadsel ‘waarom er in Den Dolder langs het spoor een sauzenfabriek te zien is waarop staat: DEN DOLDER, SAUZENHART VAN NEDERLAND.’ En hij beschrijft een Comedy Capers-scène in het Antony van Leeuwenhoekziekenhuis. Zijn buurvrouw krijgt er met de zogeheten ‘cold cap’-methode een zeer koude gel op het hoofd toegediend om haaruitval tijdens de chemotherapie te voorkomen. In het gesprek met van Merwijk schiet bij een onverhoedse beweging de cap van haar hoofd waarna de gel zich langs haren en gezicht een weg naar haar decolleté zoekt. Waarna Van Merwijk bij het uit bed stappen vergeet de stekker uit zijn infuus te halen. Wat oorverdovend gepiep en nieuwe consternatie geeft. 

Het waardevolle, onder veel meer, is dat Van Merwijk zich uitvoerig verplaatst in zijn dierbaren. Wat zijn aanstaande dood voor hen betekent. Daarmee laat hij zich van een ontroerend empathische kant zien. 

Hij neemt de lezer mee in pijn en lijden terwijl er uiterlijk zo weinig aan hem te zien is. Hij legt uit hoe veel mediagenieker Jeroen Van Merwijk mét kanker is dan Jeroen zónder. Hij kan zich werkelijk óveral laten interviewen. 

Hij beschrijft zijn mogelijk laatste verjaardag -en die van zijn geliefde tweelingbroer- afgelopen zomer en hoe bijzonder het is dat moment in harmonie met de familie te kunnen beleven. 

De kwetsbare Jeroen Van Merwijk maakte in ‘Kanker voor beginners’ indruk met zijn beschrijvingen van ziekte, behandeling en patiëntbeleving. Met veel oog voor de details. De ironische en arrogante cabaretpersoonlijkheid/liedjeszanger kreeg er voor zijn publiek nóg een laag bij.  

Dank daarvoor, Jeroen. Vaarwel.