Wethouder Dennis de Vries: ‘De slimme vastgoedjongens en -meisjes vinden mij verschrikkelijk’

Wethouder Dennis de Vries heeft een gevulde portefeuille: Jeugdzorg, MBO, Vastgoed, de wijk- en buurtaanpak én de wijken Noord-west en Zuid-west. Veruit zijn grootste en ingewikkeldste dossier is Wonen en Volkshuisvesting. Vandaag deel 2 van het interview met hem. 

De Vries is veel in overleg met corporatiedirecteuren die meer met rendement dan met  sociale huisvesting hebben. Hij gaat in gesprek met beleggers die geen lagere huren accepteren. Hij werkt zich door het Woondossier dat door gemeentebestuur en raad twaalf jaar verwaarloosd werd.

De Utrechtse woonmarkt staat niet los van de landelijke Wooncrisis. De grote partijen zijn wel mede verantwoordelijk voor de uitwassen op de Utrechtse woonmarkt: De Vries’ eigen PvdA, GroenLinks en SP, maar ook D66, VVD en Christen Unie. Alle partijen verzuimden op te treden tegen vastgoedboefjes. Ze accepteerden dat sociale huurwoningen op grote schaal van de hand werden gedaan. Ze accepteerden huurstijgingen tot wel 50, 60 procent in de vrije sector. En noemden dat verzachtend ‘middenhuur’. Ze ‘liberaliseerden’ sociale huurwoningen met als gevolg: huren van soms 1400 euro kaal voor een sociale huurwoning. En hadden geen boodschap aan de bezorgde geluiden van huurders in de hele stad.   

PvdA-wethouder Dennis is nu twintig maanden in functie. Hij liet afgelopen najaar, na raadsvragen, weten dat corporaties sociale huurwoningen mogen ‘liberaliseren’. Toch is zijn boodschap voortdurend: de huren moeten omlaag. Inmiddels vindt hij een woedende beleggerslobby die het verdienmodel bedreigd ziet, tegenover zich. Hij zal juichen als de nieuwe huurwet van minister Hugo de Jonge wordt aangenomen. Liever vandaag nog dan morgen. 

Allereerst: de taal. Het dossier Wonen is taalkundig dicht geplamuurd. Je hoort een mix van ambtelijk jargon en termen uit de financiële wereld die geen burger begrijpt. De Vries is anders. Huisvestings- en financieel jargon gebruikt hij nauwelijks. De ambtelijke taal heeft hij zich wel eigen gemaakt. Van ‘richting bepalen’ ‘schakelt’ hij naar ‘taakstelling’ en ‘versnelling van beleid’. Het is een kwestie van ‘bewegen’ om ‘anderen mee te nemen’, want iedereen ‘heeft zijn eigen positie’. Wat ‘aan de voorkant niet gezegd wordt’.  

Hoe denk je over je eigen taalgebruik? 

‘Ik moet ervoor waken. Voor je het weet -zeg ik wel eens- ben je een halve ambtenaar. Ik heb er erg aan moeten wennen. Vind je dat ik in die ambtelijke taal mee ga? Ja, ik moet er scherper op zijn. Ook om die reden wil ik zo veel mogelijk in de wijken zijn. En minder op het Stadskantoor.’ 

 
Je bent een gedreven politicus die het beter wil voor de mensen. Beschrijf eens hoe het beter kan. 

‘Ik besef dat ik de wereld morgen niet in mijn eentje heb veranderd. Ik heb wel een stip aan de horizon, waar ik naar toe zou willen werken. Die stip is: Als je betaalbaar wonen een grondrecht vindt, dan móét je dat organiseren.’ 

In Nederland moet iets heel erg mis zijn gegaan 

Je was een half jaar geleden met een delegatie van de raad in Wenen. En je was in Freiburg. Wat heb je in die steden geleerd? 

‘In Wenen is zo’n 80 procent van de woonvoorraad sociale en middenhuur. Ruwweg kun je zeggen dat het betaalbare woningen zijn. Ik sprak er met mensen die zeiden: in Nederland moet iets heel erg mis zijn gegaan, nu jullie zo’n grote wooncrisis hebben. Zeker weten, dat vind ook ik. Wenen heeft een sterke sociaal-democratische historie. Al meer dan een eeuw hebben de sociaal democraten er de meerderheid. Daar hebben ze wél bijgedragen aan het betaalbaar houden van het wonen. Zoiets zou ik ook hier willen.’ 

Maar immigratie (vluchtelingen, kenniswerkers, buitenlandse studenten) spelen in Wenen toch ook. Dat moet de woningmarkt ook daar ingewikkeld maken. 

‘Ik moet toegeven dat Wenen niet de oplossing voor alles is. Zo moet je twee jaar ingeschreven staan. Pas daarna kom je voor een betaalbare huurwoning in aanmerking. Dus in die eerste twee jaar ben je overgeleverd aan de vrije markt van die 20 procent. Wat ik er ook geleerd heb, is dat ze er een actief grondbeleid hebben. Waardoor heel veel grond in handen van de gemeente is.’ 

‘Wij van de gemeente gaan mee in die ratrace naar de hoogste grondprijzen‘

Ook Utrecht heeft grond voor woningbouw in bezit. De gemeente heeft dezelfde visie op grond als grondspeculanten: streven naar de hoogste grondopbrengsten. Het is al vele jaren officieel gemeentelijk beleid. De erfpachtprijzen die de gemeente vraagt, rijzen de pan uit. 

‘Ik was met jou aan het dromen over hoe het in Utrecht zou kunnen zijn. Grond is niet mijn portefeuille. Inderdaad kochten speculanten grote stukken grond. Ze dreven de grondprijs op, zodat wij er niet meer betaalbaar kunnen bouwen. En wat je zegt, klopt: wij van de gemeente gaan mee in die ratrace naar de hoogste grondprijzen. Iedereen gaat mee in die ratrace. En dan wordt het heel moeilijk om nog de doelstelling ‘40 procent van de woningen moet sociaal zijn’ te halen.’ 

Weet je hoeveel de gemeente verdient op de grondposities die ze in de Merwedekanaalzone (deelgebieden 4 en 5) hebben?  

‘Dat is niet mijn portefeuille. Dat weet ik niet.’ 

De gemeente Utrecht gaat er 100 miljoen aan verdienen. Het bleek uit onderzoek in 2021. De weinige sociale woningen die er komen zijn ook nog eens klein. Je bent PvdA-man en oud-SP-er… 

Niet voor het eerst schiet de wethouder in een daverende lach 

Hoe ga jij de oververhitte grondmarkt, waarin schaarste bepalend is, temmen? 

‘Willen we echt de stap maken van woningmarkt naar volkshuisvesting, dan beginnen we dus bij de grond. Die markt is nu niet gereguleerd. Als je diep in mijn hart kijkt, zeg ik: daar liggen kansen.’ 

Heb je dit binnen het College van B&W al aangezwengeld: jongens, meisjes, we moeten als gemeente niet voor de hoogste opbrengst gaan? 

‘Ik ga niet over grond en grondprijzen. Daar gaat mijn collega Linda Voortman over. Zij komt binnenkort met een nieuwe nota Grondbeleid.’ 

De gemeente gaat 100 miljoen op grond verdienen… 

‘Er zijn ook projecten waar we wel eens op moeten toeleggen. De ene grondexploitatie is de andere grondexploitatie niet. Soms kom je in de min uit en soms in de plus. Je hebt soms het ene nodig om het andere te financieren. 

Maar als we even aan het dromen zijn en je vraagt me of het anders zou kunnen, dan zeg ik: het begint natuurlijk bij de grond.’  

‘Wat voor wereld willen we met elkaar?‘ 

In de Cartesius-driehoek komen 2300 woningen. Utrechters schrikken van de prijzen. Voorbeeld: een flat van 130 vierkante meter gaat er één miljoen euro kosten… 

‘Dat is heel veel geld. Dat snap je natuurlijk wel. Ik neem mezelf als voorbeeld. Ons gezin moest in Maarssenbroek gaan wonen. In Utrecht konden we geen betaalbare woning vinden. Ik werkte in het onderwijs. In de regio was het toen nog enigszins betaalbaar.’ 

Wethouder Dennis toont zich voor het eerst in het gesprek ongeduldig. Hij heeft nog veel te vertellen over de leegstandsverordening. Over de huurwet van minister de Jonge. Over verduurzaming. Over hoe de corporaties meer woningen zouden kunnen verhuren. Over de succesvolle opkoopbescherming (beleggers mogen sinds maart 2022 geen woningen onder de 587.000 euro kopen).  

Zijn tijd is beperkt. Nieuwe verplichtingen wachten. Kunnen we bij de les blijven, is de suggestie aan de interviewer.   

Kun je je sociaal democratische idealen benoemen? 

‘Ook mijn eigen partij, de PvdA, dacht dat de markt het allemaal zou oplossen. Maar in mijn ogen is de overheid verantwoordelijk voor zorg, onderwijs en wonen. Dat zijn gewoon grondrechten. Je ziet nu dat dat niet lukt. We organiseren het niet goed. Ik zet me in om het beter te maken.  

Terug naar het Wonen. Met alleen het gemeentelijk Actieplan Middenhuur gaan we de wereld niet redden. Het geldt niet voor de bestaande middenhuur. Maar in de nieuwbouw met middenhuur (879-ongeveer 1200 euro) helpt het. Daar is de Utrechtse markt nu gereguleerd. 

Het belangrijkste nu is de Wet Betaalbare Huur van Minister Hugo de Jonge. Die moet nog door de Tweede Kamer. Voor die wet heb ik me de afgelopen weken heel hard gemaakt. Dan zie ik hoe de slimme vastgoedjongens en -meisjes reageren. Je zou voor de grap eens op mijn LinkedIn-pagina moeten kijken. Ze vertegenwoordigen zichzelf goed, ze hebben ‘vastgoed-expert’ of ‘makelaar’ in hun titel. Het zijn mensen die belangen hebben.’ 

Ze fakkelen jou af. 

‘Ze vinden mij verschrikkelijk. Dan komen ze met een technisch verhaal dat verhuren niet langer rendabel zou zijn. Dat is precies de kern van mijn betoog. Waarom ga je uit van een winstmodel als Wonen een grondrecht is? Ik snap heus wel dat dit de situatie in het hier en nu is. Maar ik ben ook bestuurder om na te denken over wat voor wereld we met elkaar willen. Wat voor stad willen we?’ 

Dat is een mooi punt. Dan de leegstandsverordening. 

‘Kijk, elke woning is er één. Als een woning leeg staat, is dat een woning die we tekort komen. Dat is de reden dat we de leegstandsverordening hebben ingevoerd. We hebben nu de eerste set brieven eruit gedaan. We schrijven eigenaren aan en gaan handhaven. 2653 Woningen staan volgens de basisadministratie leeg. Dat is een substantieel aantal.’ 

Meer zonlicht en transparantie 

Ook veel woningen van de corporaties staan leeg. Zij zijn uitgezonderd van de leegstandsverordening. Hoe kan dat? 

‘We werken nu aan een speciale aanpak voor leegstaande corporatiewoningen. Waarom een aparte regeling? Omdat we dan sneller met die corporaties kunnen schakelen, de aantallen leegstaande woningen boven water halen. Dan kunnen we daarop bewegen.’ 

Veel stukken en vergaderingen in het woondossier krijgen van de Gemeente het stempel Geheim. In twee jaar tijd werden 127 geheime stukken aan de raad gestuurd en waren tientallen vergaderingen geheim. Een groot deel betreft grond- en woningbouwplannen. Raadsleden die hierover uit de school klappen worden strafrechtelijke vervolgd. Weinig zonlicht en transparantie houdt het verdienmodel van beleggers en projectontwikkelaars buiten de openbaarheid. Moet dit anders?   

‘Goed dat je dit vraagt. Nu is alles geheim. Er wordt veel in beslotenheid besproken. Laten we steeds scherp kijken of dat nodig is. Ik heb deze week tegen de collega’s gezegd: ik ga dat omdraaien. Dit gaat echt veranderen. Alles wordt openbaar, tenzij er zwaarwegende redenen zijn stukken of vergaderingen niet openbaar te maken. Ik wil die vanzelfsprekende geheimhouding niet meer. Soms zijn er zwaarwegende redenen om zaken niet in de openbaarheid te bespreken, maar dat mag nooit vanzelfsprekend zijn.’

De Canadese belegger Capreit/ERESM heeft op Kanaleneiland de 252 Qatarflats en in Overvecht nog eens zo’n 400 flatwoningen. De belegger liet weten er van af te willen. De corporaties zouden deze voormalige sociale huurwoningen kunnen kopen om ze daarna weer sociaal te verhuren. Nu vangt de belegger 1600 euro huur per maand. Ben je daar voor? 

‘Sociaal verhuren als er kansen liggen, zou ik altijd doen. Deze mogelijkheid zou ik aangrijpen. Op dit moment bespreek ik met corporaties ook de mogelijkheid om een aantal leegstaande kantoorpanden te kopen. En die te bestemmen voor sociale verhuur. Twee weken geleden heb ik deze suggestie met de corporaties besproken.’ 

Man met onderwijshart 

‘WethouderDennis’ is na anderhalf uur interview niet minder energiek. Van een bulderende lach gaat het naar wéér een andere stip op de horizon. Maar een nieuwe bespreking wacht.  

We sluiten af. Na zíjn uitnodiging vorig jaar voor een bakkie koffie -dat van Dennis’ communicatiemedewerkers geen interview mocht zijn- deed ik in oliebollentijd een tegenvoorstel: een bakkie koffie én een interview. Het open karakter Dennis liet zich op de gemeentelijke  Nieuwjaarsreceptie snel strikken.  

Heeft hij tot slot een tegenvraag aan de interviewer? Hij is even van zijn à propos. En dan is er deze vraag: 

‘Jij volgt het woondossier al bijna zes jaar. Wat is dan jouw drijfveer om je in het thema wonen en Utrecht vast te bijten, Cees?’ 

Thuis zeggen ze ‘als jij het niet doet, doet niemand het’. Hoe ingewikkelder het Woondossier wordt gemaakt, des te groter de journalistieke plicht dit toegankelijk te ontrafelen voor onze lezers en onze stad. Ook ben ik een beetje schatplichtig aan de stad. Ik had ooit, in 1986, het toevallige geluk hier een huis te kunnen kopen. In 2024 in een betaalbaar huis wonen -wat wij doen- wordt steeds exclusiever. Dát verplicht. 

Als we een foto laten maken, drukt de wethouder me een MBO-manifest in de handen. Het is een pleidooi om oordelende termen te schrappen en MBO-ers in zorgvuldige taal meer te waarderen. Dus spreek nooit over ‘hoogopgeleid/laagopgeleid’, maar over ‘mbo-/hbo-/wo-opgeleid’. ‘Ik ben benieuwd wat je er van vindt’, zegt wethouder Dennis. Hij is mede-ondertekenaar van het manifest.  

Zijn onderwijshart is de strijdbare woon-wethouder niet kwijt.