Het ommetje: “Wat mooi is, hoeft niet per se van ver te komen”

Alle stappentellers ten spijt, in fietsland Nederland verplaatsen we ons bij voorkeur op twee of vier wielen. Nu we met meer tijd minder ver weg mogen, herontdekken we te voet het groen in onze buurt. En dat blijkt niet alleen goed voor onze fysieke gesteldheid.

Zelfs op een druilerige middag moeten plukjes wandelaars in het park langs de Utrechtse Catharijnesingel moeite doen om anderhalve meter afstand te bewaren. Gewapend met een stevige regenjas en een vrolijk gekleurde paraplu passeren vriendinnen Chantal (28) en Evi (27) het overkappinkje bij het Louis Hartlooper Complex. “Ik moet van mezelf tienduizend stappen per dag zetten”, verklaart Chantal enthousiast, “en dat lukt me bijna elke dag.” Haar vriendin Evi (27) wandelt minimaal één keer per week met haar mee: “Soms moet je er heel even uit. Van de hele dag naar je beeldscherm kijken word je toch een beetje bedompt in je hoofd.”

De natuur trekt zich niets van het virus aan

Chantal en Evi zijn lang niet de enige die de vier muren van hun huis regelmatig afwisselen met een rondje door de stadsnatuur. “Het valt me ook op dat het in de parken nu ineens bommetje vol is.” zegt ook Kyra Kuitert, adviseur gebruik openbare ruimte bij Bureau KM medeauteur van het handboek ‘Prettige Plekken’. “Groen trekt altijd al veel mensen aan, maar dat valt nu extra op. De natuur geeft ons in deze verwarrende tijd bovendien een gevoel van ‘normaal’: de lente breekt aan en de natuur trekt zich van het virus niets aan.”

Iederéén zit vast in huis

Ook omgevingspsycholoog Marjet Gerlings herkent dat we ineens meer aandacht lijken te hebben voor wat zij “kleine stadsnatuur” noemt. Gerlings deed onder meer onderzoek naar het belang van prettige looproutes voor ouderen. “Onderschat niet hoe belangrijk zo’n loopje is. Tijdens de opening van een bankjesroute in Amsterdam Buitenveldert werd ik door bewoners letterlijk omhelst van blijdschap.” Nu landelijk het credo ‘blijf binnen’ geldt, verkennen stadsbewoners van alle leeftijden lopend het groen in de buurt. Gerlings: “Ga maar na: ouderen zitten vaak vast in huis, maar nu zit iederéén vast in huis.”

Aandachtsmoeheid

Het belang van groen in de buurt is voor deze twee experts dan ook niet nieuw. Beiden halen onderzoek aan waaruit blijkt dat ziekenhuispatiënten die uitkijken op een bosrijke omgeving sneller herstellen of dat kinderen met uitzicht op groen betere schoolresultaten behalen. Bovendien lijkt lopen in het groen belangrijk voor het verminderen van stress en het tegengaan van wat psychologen ‘aandachtsmoeheid’ noemen. Gerlings legt uit: “Als je werkt ben je continu bezig je aandacht te richten: dan kun je op een gegeven moment gewoon niet meer nadenken. Door even naar buiten te gaan kun je je gedachten even laten zweven en je aandacht als het ware weer aanvullen.” 

Anders kijken

Vriendinnen Chantal en Evi gaan inmiddels ook anders naar de natuur in de stad kijken, ontdekken ze. Chantal: “Ik maak tegenwoordig ineens foto’s van mooie bloemen die ik zie. Dat deed ik voorheen nooit. Wat dat betreft leer je wandelend de stad op een heel andere manier kennen.” 

Psycholoog Gerlings herkent dat de samenleving in zekere zin vertraagt: “Mensen hebben weer wat meer tijd en aandacht voor hun omgeving. Misschien waren we wel iets te ver doorgeslagen in ons gehaaste leven.” In dat kader blijkt wandelen goed te passen bij ons nieuwe tempo: “Nederland is eigenlijk echt een fietsland: al bij een afstand van een paar honderd meter duurt wandelen ons al vaak te lang. Nu we weer wat vaker lopen hebben we ook wat meer tijd om écht iets te zien.” 

Uiteindelijk blijkt dan volgens Kuitert dat wat mooi is, niet per se van ver hoeft te komen. “Vooral stadsbewoners hebben toch de neiging om eropuit te trekken naar het buitenland, bos of strand. Nu we gedwongen worden om naar de natuur in de buurt te kijken zien we ineens dat daar ook eekhoorntjes, kikkers of bloeiende narcissen te vinden zijn.”

Het lichte ontmoeten

Voor Chantal en Evi vormen de wandelingen een manier om even bij te kletsen, nu de wekelijkse hockeytrainingen voorlopig zijn afgelast. Volgens Kuitert heeft een aantrekkelijke openbare ruimte wellicht nog een subtieler sociaal effect, iets dat ze “het lichte ontmoeten” noemt: “Bijvoorbeeld als je tijdens het uitlaten van je hond een andere hondenbezitter tegenkomt. Of je zwaait even naar je buurman. Die ontmoetingen zijn belangrijker dan we denken: het geeft dat een gevoel van ‘ik hoor hier’.” Gerlings vult aan: “Hoewel we elkaar momenteel met een ruime boog passeren draagt dat gek genoeg wel bij aan een vorm van saamhorigheid. We stralen uit: we doen dit samen!”

Interessant groen

Hoewel Kuitert naar eigen zeggen al jaren “pleitbezorger van het ommetje” is, valt er volgens haar nog veel te winnen. In haar masterclass behandelt ze enkele knullige voorbeelden, al probeert ze daar ontspannen mee om te gaan: “Dan laten we een foto zien en dan ontstaat er langzaam wat gegniffel in de zaal. Zo is er een prijswinnend park in Amsterdam waarbij het belangrijkste doorgaande voetpad slechts een halve meter breed is. Daar kun je dus alleen in een soort ganzenpas achter elkaar lopen. Dat is natuurlijk hartstikke zonde.”

Volgens Gerlings hadden gemeenten lang te weinig geld voor onderhoud: “We weten: interessant groen is enorm belangrijk. Het probleem is dat we in Nederland vooral veel oninteressant groen hebben: onderhoudsarme grasvelden of saaie hagen.” Liever ziet ze bijvoorbeeld bloemen die in verschillende seizoenen groeien, hoog-laag verschillen, interessante doorkijkjes en veel bankjes. “Die zijn interessanter en leuker om naar te kijken of zelfs een gesprek over te hebben. Uiteindelijk past dat ook beter bij de mens: die is ook niet recht-toe-recht-aan.”

Nieuwe routes

Chantal en Evi kunnen met hun ommetjes in Utrecht hun lol voorlopig wel op. “Ik ben zelfs in een soort wedstrijdje verwikkeld met een paar vriendinnen om steeds weer nieuwe routes te ontdekken”, geeft Chantal lachend toe. “Dan kom je in een deel van Utrecht waar je nog nooit geweest bent en dan denk je weer: hier is het eigenlijk ook heel mooi!”