De Utrechtse kunstenaar ontwaakt

Voor iedereen zijn dit tijden van onzekerheid en verandering. Het dagelijks leven van velen van ons is radicaal veranderd. In mijn geval betekende het onder andere dat ik mijn commerciële projecten moest uitstellen.
Als kunstenaar en ontwerper heb ik de afgelopen jaren gewerkt aan participatieprojecten voor Gemeente Utrecht. Zo heb ik met een team van kunstenaars, ontwerpers en studenten ANWB-palen omgevormd tot oranje ‘luisterpalen’. Deze palen plaatsten we, in opdracht van de Gemeente, in verschillende buurten in Utrecht. Bewoners van de buurt konden via deze luisterpalen in gesprek gaan over hun beleving van de stad en hoe ze hun buurt zouden verbeteren. Het bleek een geweldige manier om in contact te komen met bewoners. Vorig jaar rond deze tijd hadden we wekelijks honderden gesprekken. Maar deze lente is het stil, en liggen de luisterpalen inactief verspreid door mijn atelier.

Maar wat deze stilte ons ook biedt is tijd en aandacht om nieuwe dingen te ontdekken

Net als ik zijn de meesten van jullie de afgelopen weken gedwongen om je dagelijkse routine aan te passen, wat niet even makkelijk is. Veel sociale en werkgerelateerde plannen staan in de wacht en de nabije toekomst is onzeker. Sommige zijn druk bezig om de boel draaiende te houden voor andere staat alles nu even stil. Maar wat deze stilte ons ook biedt is tijd en aandacht om nieuwe dingen te ontdekken. Zo krijg ik steeds vaker telefoontjes van kunstenaars en alumni van de kunstacademie die op zoek zijn naar een werkruimte, materiaal of een samenwerking. Doordat hun werksector hard getroffen is hebben deze kunstenaars weer ruimte om te experimenteren.

Bij een goed experiment kan het weken duren om te ontdekken dat het compleet anders moet

Waarom juist nu? Omdat voor experimenten met nieuwe materialen en technieken lef, geduld, en veel tijd nodig is. Veel alumni van de kunstacademie hebben deze tijd normaal niet. Ze zijn voornamelijk bezig met werk dat hen in hun onderhoud voorziet. Bovendien is het experimenteren een onzekere bezigheid dat veel mislukkingen met zich meebrengt. In tegenstelling tot producties waarbij (bestaande) processen en technieken worden herhaald, begint een experiment bij nul: er wordt iets nieuws gecreëerd. Bij een goed experiment kan het weken duren om te ontdekken dat het compleet anders moet. Deze mislukkingen zijn essentieel in het proces, want hieruit ontstaat toeval, creativiteit en inspiratie en deze leiden tot nieuwe dingen.

Dit geldt natuurlijk voor meerdere sectoren. Nieuwe ontwikkelingen en uitvindingen komen tot stand als mensen de tijd nemen om te experimenteren. Voor de Utrechtse kunstenaars, ondernemers en bedrijven is de huidige pandemie dan ook een uitgelezen moment voor innovatie: innovaties in de wetenschap, technologie en kunst. Ondanks dat we aan huis gebonden zijn, zal het nieuwe werk ons laten zien dat tijden van crisis ook tijden van vooruitgang zijn.

Door het sluiten van de academie hebben HKU-studenten geen toegang meer tot werkplaatsen

Daarom wil ik de komende tijd via deze column aandacht vragen voor de experimenten en innovaties die nu in Utrecht tot stand komen. Naast dat ik licht zal werpen op het werk van pas ontwaakte Utrechtse kunstenaars ga ik ook in gesprek met HKU-studenten die in het laatste jaar van hun opleiding zitten. Door het sluiten van de academie hebben zij immers geen toegang meer tot werkplaatsen en moeten ze hun afstudeerwerk digitaal presenteren, en zonder fysiek publiek.

Door over enkele experimenten te schrijven hoop ik dat ik jullie, of je nu kunstenaar bent of niet, kan aanmoedigen zelf ook gebruik te maken van de tijd om te experimenteren en te starten met nieuwe projecten.

Zoals Willem van Oranje ooit zei: “nul n’a besoin d’espérer pour entreprendre, ni de réussir pour persévérer”. Met andere woorden: “men hoeft niet te hopen om aan iets te beginnen, noch hoeft men te slagen om te volharden”. Je hoeft het alleen te doen.