Deze week was er in Utrecht weer een ouderwetse protestactie, met spandoeken: in de Oosterbuurt, de Zonstraat. Die spandoeken deden me denken aan de jaren 80, toen de gemeente van plan was om bijna alle woningen in de Oosterbuurt te slopen. De woningen waren jaren ervóór aangekocht voor verkeersdoorbraken, maar die gingen inmiddels niet meer door. Een van de bewoners van de Oosterstraat, Carla Neus, wist met behulp van advocaat Bernard Tomlow, de gemeente te dwingen haar huis op te knappen. Dit was de aanzet tot een grote renovatiegolf in heel Utrecht door de gemeente van alle 2500 aangekochte woningen, waaronder de woningen in de Oosterbuurt. Bijna alle aangekochte woningen in de Binnenstad, Utrecht Oost, Wittevrouwen en Lombok werden opgeknapt met subsidie van het Rijk, het Stadsvernieuwingsfonds. Na een hevige strijd, die in de Oosterbuurt het hevigste was, was de buurt trots op deze overwinning. De buurt stond er weer prachtig bij, de meeste bewoners konden blijven wonen en de huren waren betaalbaar. Bij de verzelfstandiging van het gemeentelijk woningbedrijf, werden alle aangekochte woningen, waaronder die in de Oosterbuurt aan Mitros geschonken als bruidsschat.
Volkshuisvesting vroeger en nu, van sociaal naar liberaal
In het begin van de 20e eeuw tot en met de stadsvernieuwingstijd, de jaren 80 van de vorige eeuw, vonden de overheid, en met hen de woningcorporaties, het belangrijk dat iedereen overal kwalitatief goed kon wonen. Nederland was een voorbeeld voor veel omringende landen vanwege het sociale karakter van het volkshuisvestingsbeleid. Langzamerhand is dit beleid veranderd en liberaler geworden. Goedkope huur woningen worden verkocht, met als motivatie dat daarvoor weer nieuwe woningen gebouwd kunnen worden. De verkoop van aangekochte woningen vindt vooral plaats in de binnenstad en de buurten rond de binnenstad, Utrecht oost. In de Oosterbuurt is de helft van de huurwoningen al verkocht. Ondanks afspraken die de huurdersorganisaties en gemeente maakten met de corporaties om in de wijken Utrecht Oost en Binnenstad ook betaalbare huurwoningen te houden, zien we dat de verkoop steeds maar door gaat. Ik heb de laatste 10 jaar geen sociale nieuwbouwprojecten gezien in Utrecht oost en de binnenstad. Of heb ik iets gemist?
Onlangs nog werden ook alle monumentale huurwoningen in de binnenstad verkocht aan een particuliere organisatie: MHM Onroerend goed, in plaats van aan bijvoorbeeld Stadsherstel Utrecht of het Utrechts Monumentenfonds.
Utrecht beter in balans?
In de woonvisie Utrecht zegt het gemeentebestuur te streven naar een balans in het woningaanbod in de wijken. Duur en goedkoop, groot en klein. Het aanbod van goedkope huurwoningen in de binnenstad en Utrecht Oost verdwijnt echter door de verkoop. Daarnaast staan er in de binnenstad nauwelijks grote corporatiecomplexen met betaalbare huren, zoals in Kanaleneiland of Overvecht. Bij de transformatie van bestaande gebouwen (bijvoorbeeld Altrecht, de Gesloten Steen) is “de markt” aan zet. De projectontwikkelaar heeft als doel winst te maken en ziet brood in kwantiteit. Dat betekent dat nieuwbouw in de binnenstad voor 90% bestaat uit kleine appartementjes van 50 à 60 vierkante meter, met name koop en middenhuur. Voor de lagere inkomens zijn deze woningen onbereikbaar. Voor ouderen niet interessant, want te klein. In de buitenwijken, de naoorlogse wijken, worden de huren opgetrokken om de bevolkingsopbouw gevarieerder te maken. Waar kun je met een laag inkomen nog terecht? In de regio? Worden Nieuwegein, IJsselstein en Harmelen de nieuwe banlieues van Nederland? Kun je alleen nog in de binnenstad wonen als je een yup bent? Persoonlijk vind ik dit beleid een verarming van het sociale karakter van de stad.
En nog wat
Wat me tegen de borst stuit is dat Mitros de subsidie voor het opknappen van woningen gebruikt voor hun eigen bedrijfsvoering. Het voelt een beetje alsof je een studiebeurs gebruikt om op vakantie te gaan. Niet zo netjes, toch?
Toch gek. Een links college en de stad wordt overgenomen door de rijken. De gewone man (laat ik de term maar eens gebruiken) wordt de stad uitgejaagd. Dat de “gewone man” niet meer op de linkse partijen stemt, laat zich makkelijk verklaren.
In de jaren ’80 werd er nog actie gevoerd. Tegenwoordig doet men zijn beklag op twitter en gaat over tot de orde van de dag. Het is helaas niet anders.
De gemeente en de vastgoedontwikkelaars hebben in Utrecht een hele innige relatie. Daar kom je als goed bedoelende maar niet erg ingevoerde gemeenteraadsleden niet tussen. De stad wordt in de uitverkoop gedaan en wie een betaalbare woning zoekt, moet over de gemeentegrenzen. Wonen in de binnenstad is een onbetaalbare luxe geworden.