‘Er wordt gesproken over intimidatie door Van Engelenburg. Maar wat is er dan gezegd door hem? Ik lees het nergens. Het feit dat u iets 10 keer zegt, maakt het nog niet waar. Ik lees dat een leidinggevende onheus is bejegend. Maar hoe dan? Ik zie het niet. Ben ik nou gek? U moet me echt overtuigen.’
Het is een jaar geleden dat de rechter zeer kritisch keek naar de poging van de gemeente Utrecht om domtorenbeheerder Jaap van Engelenburg te ontslaan. Hij zou zich schuldig gemaakt hebben aan diefstal en intimidatie. De werkelijkheid was dat van Engelenburg een conflict kreeg met een externe projectmanager nadat hij zich zorgen maakte over de veiligheid op de Domtoren. Zijn leidinggevende Metta Streefkerk koos de kant van de externe projectmanager en begon een ontslagprocedure tegen van Engelenburg.
‘U moet me echt overtuigen.’ zei de rechter. Dat lukte de gemeente op geen enkele manier. In haar vonnis wees ze alle beschuldigingen aan het adres van Van Engelenburg van de hand. Ze noemde de gemeente een slecht werkgever. Haar uitspraak was helder: Van Engelenburg moet zijn baan terug.
Na deze uitspraak begon de gemeente een maandenlang mediationtraject met van Engelenburg. Op 28 juli werd dit traject afgesloten met als uitkomst dat de domtorenbeheerder weer terugkeert in zijn functie als senior technisch beheerder.
Gemeentesecretaris Michiel Ruis stelde in een brief aan de raad dat nu de gesprekken zijn afgerond, het zaak is om als gemeente ‘heel kritisch naar ons zelf te kijken.’
‘Er was geen sprake van diefstal en er was geen grond voor de gemeente om Jaap te ontslaan. Ik heb daarom ook direct na de uitspraak mijn excuses aan Jaap aangeboden en gezegd dat hij wat mij betreft zo snel mogelijk kan terugkeren in zijn functie. Nu de gesprekken zijn afgerond, is het zaak om heel kritisch naar ons zelf te kijken, naar wat er allemaal gebeurd is, maar bovenal hoe dit in de toekomst voorkomen kan worden. Dit laatste is voor Jaap heel belangrijk, dat heeft hij duidelijk tegen mij gezegd. Daarom start er na de zomer een onafhankelijk extern onderzoek naar deze casus en naar een aantal andere casussen waar de gemeente van wil leren.’
‘Voor de gemeente is het belangrijk dat Berenschot de tijd neemt ‘
Dat onderzoek is inmiddels gestart. De woordvoerder van de gemeente laat weten dat Berenschot de opdracht heeft gekregen om onderzoek te doen naar het vroegtijdig voorkomen, herkennen en aanpakken van dreigende arbeidsconflicten.
“Het bureau verwacht uiterlijk begin volgend jaar gereed te zijn. Voor de gemeente is het belangrijk dat Berenschot de tijd neemt om het onderzoek zorgvuldig en grondig uit te voeren.”
Op onze vraag of een mogelijke angstcultuur en hoog ziekteverzuim op het Stadskantoor ook wordt meegenomen in het onderzoek reageert de gemeente ontkennend.
‘Het ziekteverzuim heeft de hoogste prioriteit. Er wordt constant gemonitord en bijgestuurd op ziekteverzuim. Hierover wordt de raad ook regelmatig op de hoogte gehouden. Dit valt buiten het onderzoek van Berenschot.’
‘Wanneer het bestuur wanbeleid onder de pet wil houden is de onderzoeksmethode een probaat middel’
In maart stelde Yvonne Hessel namens Utrecht Solidair vragen over het externe onderzoek van de gemeente. Hoe beoordeelt zij de opdracht aan Berenschot?
‘Wanneer het bestuur wanbeleid onder de pet wil houden is de onderzoeksmethode een probaat middel. Een onderzoek wordt aangekondigd. Vervolgens duurt het een eeuwigheid voordat het onderzoek begint en afgerond is. De onderzoeksopdracht wordt zo geformuleerd, dat het een gewenst resultaat oplevert. Gewenst resultaat heeft niets met waarheidsvinding te maken, maar met damage control voor het bestuur. In de zaak Jaap van Engelenburg is deze beproefde methode extra pijnlijk. De verziekte werksfeer en machtsmisbruik van de leidinggevende zou onderzocht worden. Berenschot de opdracht te geven om vroegtijdig voorkomen, herkennen en aanpakken van dreigende arbeidsconflicten te onderzoeken is de zoveelste schoffering van Jaap en de vele weggepeste werknemers.’
Met de uitspraak van de rechter heb je als organisatie geen extern onderzoek nodig. Tenzij je de kool en de geit wil sparen. Dan zeg je dat je geleerd hebt van het onderzoek en laat je de verantwoordelijken gewoon zitten.
Van Engelenburg werd slachtoffer van een intimiderende leidinggevende die hem valselijk beschuldigde en zijn goede naam aantastte. Haar manier van leidinggeven was onderwerp van veel kritiek binnen de organisatie. Een exitgesprek was vanzelfsprekend geweest. Zolang niemand op het Stadskantoor daarvoor de ballen heeft, verandert er niets.
Helaas ken ik nog twee mensen die vanwege een verziekte arbeidssfeer zijn vertrokken uit hun baan bij de gemeente. Ze willen echter daar niet over praten. Sterker nog, daar hebben ze voor getekend bij hun vertrekregeling.
Onderzoek is goed. Maar zolang deze mevrouw Streefkerk niet word aangesproken op haar gedrag, haar aantoonbare machtsmisbruik en slechte werkgeversschap (zoals de rechter oordeelde) zal er niets veranderen. De angstcultuur zal blijven bestaan. Daar is geen onderzoek voor nodig.
Streefkerk koos de kant van de extern projectmanager. Dat is toch die projectmanager waarvan Streefkerk in de rechtbank beaamde zijn acties als diefstal te betitelen? Nota bene het tienvoudige als waar ze van Engelenburg van beticht en voor geschorst had? Is daar nog wat mee gedaan of heeft ze dat vanuit haar machtspositie ook in een doofpot kunnen stoppen en loopt de dief zonder sanctie vrij rond?
Wat zou er in uw bedrijf gebeuren als een leidinggevende zo wordt afgebrand door een rechter? Zou men dan een duur bureau inschakelen om te onderzoeken waar het fout is gegaan? Natuurlijk niet. Men constateert dat er geen plek meer is voor de leidinggevende. De HR manager heeft daarvoor genoeg argumenten. Denk bijvoorbeeld aan de reputatieschade die het bedrijf heeft geleden. Of aan de onrust die door haar handelen op de werkvloer is ontstaan. Of de werknemers die op zoek gaan aan een andere baan.
Bij de gemeente gaat dat anders. Daar zien ze werknemers met een regeling vertrekken en laten ze de verantwoordelijke leidinggevende zitten.
Hoe verrot is een organisatie als je onderzoek moet doen naar dreigende arbeidsconflicten?
Geen woorden voor dit onderzoek. Het voelt niet goed.
Werknemers en inwoners zijn de dupe van deze zieke cultuur. In het bedrijfsleven volgt ontslag op staande voet bij zulke leidinggevenden. Deze gemeente procedeert iemand kapot of geeft een vaststellingsovereenkomst (met geheimhouding). Een rookgordijn bij onzuivere zaken is de onderzoeksmethode. Bureaus inhuren en pappen en nathouden tot iedereen het vergeten is of tot er een nieuw college zit. Een onderneming was al honderd keer failliet gegaan, maar een gemeente verhoogd gewoon de belastingen. Een voorbeeld van de onderzoeksmethode.
In 2024 worden twee externe onderzoeksbureaus ingehuurd naar aanleiding van signalen over een onveilige werkomgeving bij Stadswerken. Medio 2024 start een onderzoek naar het werkklimaat door bureau Governance & Integrity. Werknemers voelen zich vernederd, bedreigd en gediscrimineerd staat in het rapport. De resultaten zijn in november 2024 met het voltallige personeel besproken.
Medio 2024 wordt bureau Partners in Integriteit ingehuurd, om signalen naar niet-integer handelen en ongewenst gedrag te onderzoeken. Deze signalen vallen buiten de scope van het onderzoek naar een onveilig werkklimaat.
In januari 2025 verschijnt bovenstaande in de media. In een reactie laat de wethouder en de gemeentesecretaris weten, dat ze erg geschrokken zijn van berichten over ontoelaatbaar gedrag binnen de gemeentelijke organisatie. De gemeentesecretaris is verantwoordelijk voor personeelsbeleid en de wethouder is verantwoordelijk voor zijn/haar afdeling. In het bedrijfsleven zouden ze beide op non-actief zijn gesteld na zo’n verklaring.
Tja bij een overheid waar geld en schuld oneindig is kan je blijven onderzoeken naar iets wat je kan zien zonder onderzoek.
Er wordt dan ook gesproken van onderzoek, maar wordt er eigenlijk niet gewoon gevraagd naar handvaten? nl hoe vroegtijdig te voorkomen en te herkennen, beleid dus? Zo ja, dan zal vast wel onderzoek bij zitten, maar eerder naar bestaand beleid en niet naar gedrag of geschiktheid van werknemers, gok ik zo. Is dat een beetje de strekking?
Streefkerk heeft de gemeente al heel veel geld (onze belastingcenten)gekost: ik neem aan dat Engelenburg gewoon loon heeft ontvangen terwijl hij thuis zat, juridische kosten zullen ook wel opgelopen zijn en nu weer het zoveelste intern onderzoek door een duur betaald consultancy bedrijf. Streefkerk opstaande voet ontslaan zou ik zeggen. Er zijn voldoende argumenten om dat te doen. Verder de zoveelste zaak, waar het ambtelijk apparaat van Utrecht zich van haar slechtste kant laat zien.
En dan verbaast zijn dat er steeds minder vertrouwen in de overheid is.
Ik heb zelf bij de gemeente Utrecht gewerkt op de afdeling VTH en herken veel in dit artikel. Dagelijks zagen we leidinggevenden die hun zin doordreven met geschreeuw en machtsvertoon. Medewerkers werden beoordeeld op het “ik mag je-gehalte”: vond een leidinggevende je niet aardig, dan kon je een negatieve beoordeling verwachten.
Wat mij stoort, is dat het onderzoek geen aandacht besteedt aan ervaringen van oud-medewerkers. Juist zij kunnen vrijuit vertellen wat er misgaat, omdat ze niets meer te verliezen hebben. Ook ziekteverzuim wordt buiten beschouwing gelaten, terwijl dit vaak een direct gevolg is van de werkcultuur.
Als er echt iets moet veranderen, moeten deze verhalen serieus worden genomen en openbaar worden besproken. Zonder erkenning van wat er is gebeurd, blijft het bij mooie woorden en verandert er niets.
Toch even een reactie. De overheid is in al zijn geledingen steeds meer gaan lijken op het bedrijfsleven (a.g.v. New Public Management). In het bedrijfsleven schermt men de zakelijke belangen bijzonder goed af en dit zie je nu ook bij de overheid gebeuren. Dat de bewuste leidinggevende in het bedrijfsleven allang (op staande voet) ontslagen zou zijn betwist ik ten zeerste. Dit is geheel afhankelijk van de status van de persoon, zijn/ haar netwerk en positie in de hiërarchie van het bedrijf (dus ook in de overheidsorganisatie).
Het probleem bij de gemeente Utrecht is veel groter dan dit. In een gesprek laatst met een aantal ambtenaren merkte mijn collega op dat ze op een andere planeet zitten. Totaal niet meer aangehaakt bij de inwoners, vast in procedures en regelingen, totaal niet geinteresseerd in wat inwoners bezig houdt, alleen maar hun eigen agenda uitrollen.
Kijk ook maar eens naar het aantal ontevreden inwoners dat maar toeneemt.
De gemeente Utrecht is ziek, zwaar ziek en er zijn veel te veel ambtenaren. Daar zou Berenschot eens onderzoek naar moeten doen.
Weer een duur onderzoek wat straks in een diepe krocht van het stadskantoor of stadhuis verdwijnt. Wie betaalt bepaald.
Echt ongelooflijk dit…..dikke middelvinger weer naar Jaap en alle andere medewerkers die gedupeerd zijn!!! Daders worden dus niet ter verantwoording geroepen. Beerenschot is al 100 jaar het vaste onderzoeksbureau van de gemeente, hoezo onafhankelijk? Wat een fascistische bende!