Aannemer Dick van Rees schreef een uniek boek over een nauwelijks bekend stukje stadsherstel, rond Bemuurde Weerd en Lauwerecht. Hij kocht daar in 1980 drie krotten voor 1 gulden. De verkoper, de gemeente Utrecht, verloste zichzelf van een probleem.
De koop markeerde de start van een opknapbeurt die tot vandaag door gaat. Van Rees gaf zijn boek de titel ‘Onverklaarbaar Bewoond’, een knipoog naar het bekende bordje uit de jaren zestig en zeventig. ‘Onbewoonbaar Verklaard’ kon je toen in alle steden en dorpen op bouwvallige huizen lezen.
Het is het persoonlijke verhaal van een man die met gezin, vrienden, collega’s en buurtgenoten een stuk van de stad opknapte. Het steegje heeft een eeuwenoude geschiedenis vol bedrijvigheid, vlakbij de Vecht-oever, langs de enige weg die naar Amsterdam leidde. Onze medewerker Cees Grimbergen hielp van Rees zijn tekst te redigeren. Ook schreef hij het voorwoord ‘Van krot tot idylle’. Vandaag Cees’ tekst. Later deze week fragmenten van Van Rees zelf.
Dit is een boekje over stadsvernieuwing. Over een speciaal stukje stadsvernieuwing. Waar geen projectontwikkelaar, hypotheekbank, private equity-belegger, Qatarese sjeik of woningcorporatie -toen die nog woningbouwvereniging heette- aan te pas kwam. In een toevallige gang van de Utrechtse geschiedenis namen gewone burgers troffel en specie in eigen hand. De bewoners van een stokoud buurtje aan de rand van de binnenstad grepen hun kans. Ze ontwikkelden autonoom een stuk van de stad. In de letterlijke zin van het woord ‘autonoom’. Want ‘opbouw- en welzijnswerkers’, waarin Utrecht decennia lang grossierde, speelden geen rol. Wijkraden en wijkcomités hadden er niets over te zeggen.
Het werkwoord ‘verkrotten’ ontstond
Je gaat lezen over renovatie en stadsvernieuwing zoals niet eerder vertoond werd. En erna niet meer vertoond zou worden. Of zoals schrijver Dick van Rees zei: ‘dit is het verhaal van een grote schoonmaak- en opknapbeurt’. Het begrip ‘kluswoning’ werd dertig jaar later uitgevonden. Slechte woningen worden voor een zacht prijsje aan enthousiaste klussers aangeboden. Een strikte verbeterverplichting wordt tegenwoordig aan de koop gekoppeld.
Dit is een verhaal over kluswoningen, begin jaren tachtig. Kluswoningen die toen simpel ‘krotten’ heetten. Die ‘onverklaarbaar bewoond’ werden. Door de bevoegde instanties werden ze ‘onbewoonbaar verklaard’.
Het werkwoord ‘verkrotten’ ontstond in die tijd. Grote delen van de Utrechtse binnenstad en omringende wijken stonden te verkrotten. Wat synoniem was voor wegrotten. De woningnood was groot. Het gebied rond Bemuurde Weerd, Lauwerecht en Gruttersdijk, aan de noordelijke rand van de binnenstad, was een gribusbende. De bebouwing was krakkemikkig. Zoals alle binnenstadsbuurten krakkemikkig waren.
Over kameraadschap, krotten en kapitaal
Tot een kleine club bewoners kansen greep. En het bijna onmogelijke waar maakte. Dick van Rees was een van die bewoners. Hij schreef deze kleine geschiedenis van de Flieruilensteeg en directe omgeving. Een bijzonder verhaal over vindingrijkheid en vakmanschap. Over kameraadschap, krotten en kapitaal. Weinig kapitaal. Veel ambachtelijkheid.
Stadsvernieuwing in een tijd die vanuit 2024 als ‘anarchistisch’ aanvoelt. Alles kon. Managementcultuur en consultancy-adviezen waren bij de gemeente Utrecht onbekende fenomenen. Iedereen deed maar wat. Tot op zekere hoogte.
Dick van Rees blikt in dit boekje ook terug naar de periode voor 1980. Grootschalige sloop en sanering van stadswijken bepaalden de stadsvernieuwing in de grote steden. Soms gevolgd door cityvorming. Het onomstotelijke voorbeeld is Hoog Catharijne, waarvoor een negentiende-eeuwse wijk werd gesloopt. Een andere brede weg, de ‘Noord-Tangent’, zou de Vogelenbuurt doorsnijden en pal langs van Rees’ buurtje lopen. Slechts een kilometer van ‘Hoog Chagerijne’, zoals de volksmond sprak, Dick en zijn buurtgenoten wisten dat proces te voorkomen. Rond Flieruilensteeg en Bemuurde Weerd geen brede vierbaans-weg en 12-hoog flats. Gevolg: in 1980 lag er een verpauperde buurt, want de gemeente dacht dat het toch allemaal plat zou gaan.
Aannemersdilemma’s en hoe je daar ontspannen onder blijft
Dit boekje gaat -ook- over een levensgevoel. Over tijdgeest en vroeger. Over de Flierruilensteeg als micro kosmos. Het speelt zich af in de nadagen van het hippie-tijdperk. Het gaat over buurtbewoners die hun intuïtie laten spreken. Over vriendschappen en relaties. Die beginnen en eindigen. Dick van Rees beschrijft een mooi proces. Ook voor niet-buurtgenoten leesbare stuff. Uit de pen van een man die schrijft zoals hij bouwt: met liefde en aandacht.
Van Rees maakt wat zijn ogen zien. Hij heeft de overtuiging dat iedereen dat in zich heeft. ‘Jij kunt het net zo goed als ik’, zei hij mij eens toen ik een klus aan ons tuinhuisje als voor mij veel te hoog gegrepen benoemde.
Aannemer/restaurateur/timmerman Dick licht in dit boek enkele technieken toe. Ook voor niet bouwvakkers is het interessant te lezen over pannenmaat, gordingen en noklijn. Over aannemersdilemma’s en hoe je daar ontspannen onder blijft. Waar de lezer het jargon niet geheel begrijpt, legt Dick het in een persoonlijk gesprek graag uit!
Aannemer Dick van Rees is inmiddels 73. ‘Deze Utrechter met goede bedoelingen’ durfde dit boekje te schrijven. Voor belangstellende buurtbewoners, andere Utrechters en allen die houden van de lotgevallen van autonome doeners. Een schriftelijk monumentje voor buurtbewoners die een grote bijdrage aan de leefbare stad leverden. Sommige kenners van wat zich in dit buurtje afspeelde, verzuchten een enkele keer tegen elkaar: Leve vroeger! In de Flieruilensteeg bijvoorbeeld.
Het boek Onverklaarbaar Bewoond is te bestellen via mailadres droomenleesman@gmail.com . Het wordt gratis verspreid. Vrijwillige bijdrage in de kosten: 15 euro.
Mijn favoriete stukje Utrecht! Leuk om wat meer van de historie te leren.
Daar ga ik een paar exemplaren van bestellen! Opgegroeid aan het Zwarte Water. Flieruilensteeg, Lauwerecht, Gruttersdijk bakker Heinen (mijn moeder heeft nog contact met zijn zoon). Mevrouw Ling van de kruidenier, Westerhout de groenteboer met paard en wagen, garage Fine. John Leddy woonde in die tijd in de Flieruilensteeg. Mijn vader kreeg in de jaren ’60 zijn huis te koop aangeboden. De eigenaresse (net weduwe) had 3 huizen op het Zwarte Water. Zij vroeg bij koop van alledrie 6000 gulden per woning en bij koop één woning 8000 gulden. Geboren in 1959 herinner ik de gesprekken tussen mijn ouders. Ze kochten na zeer lang beraad hun eigen woning. Nog geen 10 jaar later verkochten ze hun huis voor 80.000 gulden. Dick van Rees laat door zijn verhaal de tijdgeest zien van toen en de snelheid van de veranderde samenleving. Mijn moeder van 89 gaat dit boek fantastisch vinden!
Zo mooi om te lezen, die inzet om de “stad—straat” te verbeteren met super resultaat !
Dus de pareltjes glinsteren !