‘Er wordt gesproken over intimidatie door Van Engelenburg. Maar wat is er dan gezegd door hem? Ik lees het nergens. Het feit dat u iets 10 keer zegt, maakt het nog niet waar. Ik lees dat een leidinggevende onheus is bejegend. Maar hoe dan? Ik zie het niet. Ben ik nou gek? U moet me echt overtuigen.’
Het is een jaar geleden dat de rechter zeer kritisch keek naar de poging van de gemeente Utrecht om domtorenbeheerder Jaap van Engelenburg te ontslaan. Hij zou zich schuldig gemaakt hebben aan diefstal en intimidatie. De werkelijkheid was dat van Engelenburg een conflict kreeg met een externe projectmanager nadat hij zich zorgen maakte over de veiligheid op de Domtoren. Zijn leidinggevende Metta Streefkerk koos de kant van de externe projectmanager en begon een ontslagprocedure tegen van Engelenburg.
‘U moet me echt overtuigen.’ zei de rechter. Dat lukte de gemeente op geen enkele manier. In haar vonnis wees ze alle beschuldigingen aan het adres van Van Engelenburg van de hand. Ze noemde de gemeente een slecht werkgever. Haar uitspraak was helder: Van Engelenburg moet zijn baan terug.
Na deze uitspraak begon de gemeente een maandenlang mediationtraject met van Engelenburg. Op 28 juli werd dit traject afgesloten met als uitkomst dat de domtorenbeheerder weer terugkeert in zijn functie als senior technisch beheerder.
Gemeentesecretaris Michiel Ruis stelde in een brief aan de raad dat nu de gesprekken zijn afgerond, het zaak is om als gemeente ‘heel kritisch naar ons zelf te kijken.’
‘Er was geen sprake van diefstal en er was geen grond voor de gemeente om Jaap te ontslaan. Ik heb daarom ook direct na de uitspraak mijn excuses aan Jaap aangeboden en gezegd dat hij wat mij betreft zo snel mogelijk kan terugkeren in zijn functie. Nu de gesprekken zijn afgerond, is het zaak om heel kritisch naar ons zelf te kijken, naar wat er allemaal gebeurd is, maar bovenal hoe dit in de toekomst voorkomen kan worden. Dit laatste is voor Jaap heel belangrijk, dat heeft hij duidelijk tegen mij gezegd. Daarom start er na de zomer een onafhankelijk extern onderzoek naar deze casus en naar een aantal andere casussen waar de gemeente van wil leren.’
‘Voor de gemeente is het belangrijk dat Berenschot de tijd neemt ‘
Dat onderzoek is inmiddels gestart. De woordvoerder van de gemeente laat weten dat Berenschot de opdracht heeft gekregen om onderzoek te doen naar het vroegtijdig voorkomen, herkennen en aanpakken van dreigende arbeidsconflicten.
“Het bureau verwacht uiterlijk begin volgend jaar gereed te zijn. Voor de gemeente is het belangrijk dat Berenschot de tijd neemt om het onderzoek zorgvuldig en grondig uit te voeren.”
Op onze vraag of een mogelijke angstcultuur en hoog ziekteverzuim op het Stadskantoor ook wordt meegenomen in het onderzoek reageert de gemeente ontkennend.
‘Het ziekteverzuim heeft de hoogste prioriteit. Er wordt constant gemonitord en bijgestuurd op ziekteverzuim. Hierover wordt de raad ook regelmatig op de hoogte gehouden. Dit valt buiten het onderzoek van Berenschot.’
‘Wanneer het bestuur wanbeleid onder de pet wil houden is de onderzoeksmethode een probaat middel’
In maart stelde Yvonne Hessel namens Utrecht Solidair vragen over het externe onderzoek van de gemeente. Hoe beoordeelt zij de opdracht aan Berenschot?
‘Wanneer het bestuur wanbeleid onder de pet wil houden is de onderzoeksmethode een probaat middel. Een onderzoek wordt aangekondigd. Vervolgens duurt het een eeuwigheid voordat het onderzoek begint en afgerond is. De onderzoeksopdracht wordt zo geformuleerd, dat het een gewenst resultaat oplevert. Gewenst resultaat heeft niets met waarheidsvinding te maken, maar met damage control voor het bestuur. In de zaak Jaap van Engelenburg is deze beproefde methode extra pijnlijk. De verziekte werksfeer en machtsmisbruik van de leidinggevende zou onderzocht worden. Berenschot de opdracht te geven om vroegtijdig voorkomen, herkennen en aanpakken van dreigende arbeidsconflicten te onderzoeken is de zoveelste schoffering van Jaap en de vele weggepeste werknemers.’
Met de uitspraak van de rechter heb je als organisatie geen extern onderzoek nodig. Tenzij je de kool en de geit wil sparen. Dan zeg je dat je geleerd hebt van het onderzoek en laat je de verantwoordelijken gewoon zitten.
Van Engelenburg werd slachtoffer van een intimiderende leidinggevende die hem valselijk beschuldigde en zijn goede naam aantastte. Haar manier van leidinggeven was onderwerp van veel kritiek binnen de organisatie. Een exitgesprek was vanzelfsprekend geweest. Zolang niemand op het Stadskantoor daarvoor de ballen heeft, verandert er niets.
Helaas ken ik nog twee mensen die vanwege een verziekte arbeidssfeer zijn vertrokken uit hun baan bij de gemeente. Ze willen echter daar niet over praten. Sterker nog, daar hebben ze voor getekend bij hun vertrekregeling.
Onderzoek is goed. Maar zolang deze mevrouw Streefkerk niet word aangesproken op haar gedrag, haar aantoonbare machtsmisbruik en slechte werkgeversschap (zoals de rechter oordeelde) zal er niets veranderen. De angstcultuur zal blijven bestaan. Daar is geen onderzoek voor nodig.
Streefkerk koos de kant van de extern projectmanager. Dat is toch die projectmanager waarvan Streefkerk in de rechtbank beaamde zijn acties als diefstal te betitelen? Nota bene het tienvoudige als waar ze van Engelenburg van beticht en voor geschorst had? Is daar nog wat mee gedaan of heeft ze dat vanuit haar machtspositie ook in een doofpot kunnen stoppen en loopt de dief zonder sanctie vrij rond?
Wat zou er in uw bedrijf gebeuren als een leidinggevende zo wordt afgebrand door een rechter? Zou men dan een duur bureau inschakelen om te onderzoeken waar het fout is gegaan? Natuurlijk niet. Men constateert dat er geen plek meer is voor de leidinggevende. De HR manager heeft daarvoor genoeg argumenten. Denk bijvoorbeeld aan de reputatieschade die het bedrijf heeft geleden. Of aan de onrust die door haar handelen op de werkvloer is ontstaan. Of de werknemers die op zoek gaan aan een andere baan.
Bij de gemeente gaat dat anders. Daar zien ze werknemers met een regeling vertrekken en laten ze de verantwoordelijke leidinggevende zitten.
Hoe verrot is een organisatie als je onderzoek moet doen naar dreigende arbeidsconflicten?
Geen woorden voor dit onderzoek. Het voelt niet goed.