Jeroen Hermkens houdt ‘Babi Jar’ omhoog: ‘Vrijheid is een vreemd begrip’

Op zaterdag 20 september 12:00 vindt in Utrecht de Lezersmars plaats: een pleidooi voor het vrije literaire woord. De Lezersmars betekent het startschot van het International Literature Festival Utrecht (ILFU), dat jaarlijks wordt georganiseerd door het Literatuurhuis. Deelnemers houden hierbij een boek in de lucht dat voor hen symbool staat voor vrijheid, kracht en saamhorigheid. In aanloop naar de mars vroeg De Nuk aan een aantal Utrechters welk boek zij hiervoor zouden kiezen.

Kunstenaar Jeroen Hermkens kiest Babi Jar van Anatoli Koeznetsov als boek voor de Lezersmars. Het boek beschrijft de inval die de Duitsers in 1941 op Kiev deden en de massamoord die daarop volgde in het ravijn Babi Jar. In twee dagen tijd werden daar meer dan 30.000 Joden vermoord. “Het is een heel zwaar boek”, zegt Hermkens, “maar het maakt duidelijk hoe kwetsbaar vrijheid is en hoe snel het je afgenomen kan worden.”

Voor Hermkens kan dit boek over het verleden ook iets zeggen over de betekenis van hedendaagse vrijheid. “In Kiev dachten mensen eerst dat de Duitsers hen bevrijdden van de Russen. Pas later bleek de nieuwe bezetter nog wreder te zijn. In dat opzicht is vrijheid dus een vreemd begrip: in eerste instantie denk je dat je het wint, maar dan verlies je het juist.”

Hoewel Hermkens Babi Jar een macaber boek noemt, ziet hij er ook een boodschap in: “Juist de zwaarte van het boek maakt duidelijk hoe belangrijk vrijheid is. Het gaat over wezenlijke vragen: wanneer ben je werkelijk vrij, en wanneer wordt je het meest onderdrukt?”