Nu het stadsbestuur het Utrechts Plan Proces (UPP) wil aanpassen, is het tijd de invloed van bewoners in ruimtelijke plannen goed regelen. Daartoe biedt een groep bewoners de gemeenteraad 6 adviezen aan. Bewonersinbreng borgen én processen versnellen voorkomt toekomstige hoofdpijndossiers.
Omdat het stadsbestuur en een deel van de raad het UPP willen aanpassen om sneller plannen te realiseren, is het moment daar om adviezen van bewoners om te zetten in beleid. De 6 aanbevelingen van een groep bewoners, lange tijd actief in diverse samenwerkingstrajecten tussen raad, bewoners en ambtenaren, leiden tot slimmere en betere participatieprocessen, betere plannen en meer vertrouwen tussen overheid en burger.
Bewoners eerder betrekken bij ruimtelijke plannen voorkomt immers nieuwe hoofdpijndossiers. Want wie zit er te wachten op nog een politieke rel als rond het Rachmaninoffplantsoen in Welgelegen, dure verkeersaanpassingen zoals aan de Goylaan, Oudwijkerdwarsstraat en het Churchillplein en protesten uit Overvecht, Oudwijk en Weerdsingel over leefbaarheid en woonruimte?
Valkuil
Tijdens de bijeenkomst Hack je stadsie afgelopen najaar, sloegen bewoners de handen ineen en vatten hun adviezen samen, die de afgelopen 7 jaar regelmatig zijn verstuurd naar het stadskantoor. Adviezen afkomstig van raadsleden, bewoners en ambtenaren die daar samen aan hebben gewerkt. Oók raadsleden van de huidige coalitie. Raadsleden die bovendien regelmatig amendementen rond Samen stad maken hebben ingediend en omarmd.
Gebruik deze aanbevelingen dus, is de oproep aan raadsleden. Trap niet in de valkuil van weer een nieuw onderzoek, waarbij bewoners casus voor casus moeten aantonen wat er allemaal fout gaat.
Wat valt er te winnen?
Vertrouwen: bewoners hoeven zich niet langer overvallen te voelen door plannen in hun eigen buurt of stad. Een groot deel van de Utrechters is daar immers niet van op de hoogte of leest er over als stadskantoor en ontwikkelaar er al lang en breed over uit zijn. Kwaliteit: hebben bewoners invloed op de kaders van de ruimtelijke plannen, en kunnen zij als collectief geheugen van stad en buurt hun kennis en ervaring inbrengen, dan ontstaan betere plannen. Voorwaarden zijn wel een gelijker speelveld en ondersteuning voor bewoners. Regie: de Omgevingswet schuift participatie en communicatie met bewoners naar initiatiefnemers en marktpartijen. De gemeente moet vanuit het publieke belang de rollen scheiden en de regie houden op het proces. En: tijdwinst. Uit talloze onderzoeken blijkt dat eerder gesprekken voeren over plannen, de processen later soepeler doet verlopen. Dat sluit dus prima aan op de ambitie van het stadsbestuur.
6 bewonersadviezen voor een beter UPP
- Voeg een fase 0 toe voorafgaand aan de initiatieffase in het UPP. Fase 0 is een maatschappelijke dialoog over nut, noodzaak en randvoorwaarden voor het starten van een nieuw planproces. Dat betekent: je stelt geen start- en intentiedocumenten op, laat staan dat je plannen uitwerkt, zonder dat deze dialoog heeft plaats gevonden.
- In iedere volgende fase van het UPP keert deze dialoog terug. Maar is de eerste fase goed doorlopen, dan zou dit een lichte toets kunnen zijn: wordt er recht gedaan aan de kaders en afspraken uit fase 0? Stap voor stap richt de participatie zich dan steeds meer op de inbreng van direct belanghebbenden.
- Bouw waarborgen in het proces in om buurten te laten profiteren van plannen die in hun omgeving landen. Pak daar de in andere steden ontwikkelde instrumenten bij als omgevingsscan (meerdere steden), bewonerseffectrapportage (Den Haag en Amsterdam) en buurtbatenovereenkomst (o.a. Amsterdam). Zo voeg je kwaliteit toe aan het plan, ook vanuit het perspectief van de wijdere omgeving.
- De gemeenteraad maakt samen met de stad een plan voor hoe die dialoog, die in elke fase terugkeert, plaatsvindt. Bij fase 0 hoort een participatiekader en ook dat wordt gemaakt samen met bewoners (die daarbij ondersteund worden). Daarbij dienen twee doelen in evenwicht te zijn:
een brede en evenwichtige belangenafweging enerzijds en recht doen aan de mensen wier belang het meest in het geding is anderzijds.
Let op: in fase 0 gaat het niet louter om omwonendenparticipatie. In deze fase spreek je met een brede groep wier leefkwaliteit direct wordt geraakt door mogelijke plannen. Dus met mensen uit de buurt, wijk en stad en bijvoorbeeld woningzoekenden. In de volgende fases kom je dan directer uit op de omwonenden en anderen wier belangen direct worden geraakt. - De bewonersinbreng heeft de status van ‘zwaarwegend advies’. Dat betekent dat bewoners een eigen advies opstellen dat niet is weg te moffelen in een breder proces. Ook betekent dit dat het advies in beginsel wordt overgenomen, tenzij goed is te beargumenteren dat het niet strookt met het algemeen belang, of niet strookt met de buurt waarvoor het plan is bedoeld.
- Wordt een advies niet overgenomen, dan rust op de gemeente een inspanningsverplichting om hier via een dialoog, die gedurende het hele planproces loopt, toch nog samen uit te komen. Dit voorkomt dat het bewonersadvies in de prullenbak verdwijnt, met een algemeen geformuleerd beroep op het algemeen belang.
Onafhankelijke begeleiding en verslaglegging van de gesprekken tussen bewoners, gemeente en andere belanghebbenden, borgt een goed proces. Belangrijk, want een veel voorkomende klacht van bewoners die een plek aan tafel weten te verwerven, is dat gemaakte afspraken en gedane toezeggingen niet worden nagekomen en vaak nergens meer te vinden zijn. Soms lijkt het er zelfs op dat ambtenaren die liever niet zwart op wit zetten. Als er een reden is om dit niet te doen, meld het dan vooraf zodat niet het beeld kan ontstaan dat bewoners gepiepeld worden. Bewoners kunnen in goed overleg met ambtenaren afzien van dit recht, maar check dat wel expliciet vooraf.
Sla er een nietje doorheen!
De bewoners stellen dat deze adviezen, opgesteld in dialoog met raadsleden en ambtenaren, de gemeenteraad een stevige basis in handen geeft om echt samen stad te maken. Dus sla een nietje door dit document. Tijd om dit in beleid te verankeren. Er staat de Utrechtse politiek niets in de weg om deze bal nu in te koppen!
Ellen Alzer
Thijs de Bekker
Frans van den Berg
Txell Blanco
Louise Boelens
Cees van den Brink
Ron Buiting
Gerard Cats
Michiel Crul
Veerle van Dieren
Emma van den Dool
Jos Fliers
Kees Fortuin
Cerian van Gestel
Roland Goetgeluk
Remmert van Haaften
Liesbeth van Holten
Taco Jansonius
Bram de Jong
Mariska van Keulen
Martin van ’t Klooster
Jos Kloppenborg
Marije Lieuwens
Dorothé Lucassen
Hans van Lunteren
Laury Masthoff
Ben Nijssen
Wytze Jan Oord
Marit Overbeek
Irene Sinteur
Frans Soeterbroek
Erik Uitenboogaard
Friso Wiersum
Bart Witte
Marijke van Zoelen
Ziet er goed uit. Nu nog zien te voorkomen dat de participatie niet gekaapt wordt, door een kleine groep activistische burgers. En dat iedereen zo’n traject ingaat met het idee, dat niet alle eisen altijd ingewilligd kunnen worden.
Prima aanbevelingen. Een mooie oproep aan raad en stadsbestuur. Die kan en zal niet worden genegeerd. Goede timing ook. A.s. dinsdag 4 april kunnen deze bewoners de 6 adviezen zelf presenteren in een Raadsinformatiebijeenkomst die daar speciaal voor is georganiseerd. Iedereen is van harte welkom in de hal van het Stadhuis.
Er staan fundamentele veranderingen op stapel voor de stad, de meeste inwoners hebben daar overigens geen idee van, want dan zou het niet zo rusig zijn op straat. Dus het zou zomaar kunnen zijn dat deze stadgenoten precies op tijd een poging doen om de impact van bewoners te vergroten en die ook formeel vast te laten leggen. Wie weet kunnen we zo voorkomen dat de stad haar inwoners – onder meer in het kader van megalomane landelijke plannen – meer en meer in de houdgreep heeft.
Dank Dank Stadgenoten!