18e-eeuws drankrecept uit Utrechts Archief herleeft

In de tijd dat de rijken ’s zomers vanuit Amsterdam naar hun buitenhuizen aan de Vecht trokken, leverde de drankenhandelaar nog maar weinig kant-en-klare producten. Wijn en bier werden in de 18e eeuw regelmatig in de kelder afgeleverd, en enkele likeurtjes kon je in de grote stad ook wel kopen of laten maken door de lokale apotheker. Maar veel handiger was het om smakelijke drankjes te maken met wat er in je eigen moestuinen en boomgaarden groeide. Dat deed het huispersoneel dan ook geregeld, naar recepten opgetekend in het handschrift dat meneer of mevrouw bijhield.

Een zo’n handschrift, bewaard in het familiearchief Martini-Buys in Het Utrechts Archief, is de receptenverzameling van Agatha Sophia Buys (1726-1777). Agatha Sophia huwde in 1746 met de Amsterdammer Pieter Trip, vanaf 1764 bewindhebber bij de VOC en zoon van Dirck Trip, die driemaal burgemeester van Amsterdam was. Het echtpaar woonde aan de Herengracht in Amsterdam. Kort na het huwelijk kocht Pieter de buitenplaats Vreedenhoff aan de Vecht aan en liet er een nieuw huis bouwen door de Amsterdamse bouwmeester Jean Coulon. Agatha Sophia legde voor het nieuwe huis de eerste steen, zoals nog staat te lezen op een hardstenen inscriptie. In de koopakte van het terrein wordt vermeld dat de ‘Hoffsteede’ die Pieter kocht, vergezeld ging van tuinen, boomgaarden en ‘hoorige landerijen’.

In de receptenverzameling van Agatha Sophia, begonnen in 1753, staan diverse drankjes vermeld: eau de queijn bijvoorbeeld, een likeurtje op basis van brandewijn en kweeperen. Maar ook frambozensiroop en ‘clairet’. Dit laatste drankje wordt gemaakt op basis van rood zomerfruit op brandewijn, met toevoeging van specerijen. Je komt het drankje in meerdere 18e-eeuwse receptenverzamelingen tegen, met ongeveer dezelfde ingrediënten. Het doet daarbij sterk denken aan het middeleeuwse recept voor ‘clareit’: rode of witte wijn met specerijen als kruidnagels en peper, die helder gemaakt wordt door hem de zeven door een stoffen zak. Aan dat helder – of ‘klaar’ – maken dankt het drankje dan ook zijn naam: clairet, van ‘claire’ of ‘clarus’. En dat is ook wat er in het recept van de clairet van Agatha Sophia staat, aan het slot. Een link naar de oude middeleeuwse clareit is er dus zeker.

Om Clairet te maaken
6 pond bogert kersen, 2 pond aalbessen 2 pond flambozen van dit alles het nad uyt gedrukt, en onder elkander gedaan, dan neemt men tot ider pint van dit nat een wijnig minder als een pind brandewijn, 8 correls heele witte peeper, 8 kruytnagels en wat foelij, 14 loot suijker, doet dit alles in een pot of vles en schut of roert het geduerende 3 of 4 daagen van tijd tot tijd om tot dat de suyker gesmolten is dan door een lek sak laate lekke tot het helder van couleur is.

Het drankje is makkelijk zelf te maken; samen met 27 andere recepten eveneens uit de 18e eeuw is het te vinden in Punch, kandeel en clairet. Historische drankjes om zelf te maken (Uitgeverij Het Zwarte Schaap, € 12,50). Het grootste deel van die drankjes is alcoholisch: wijn en brandewijn zijn heel vaak de basis. Daarnaast tref je licht-alcoholisch witbier, gemberbier en vlierbloesemlimonade. Niet-alcoholische drankjes tref je in verhouding veel minder aan in oude handschriften; in het boekje nam ik een paar zoete en zoetzure siropen op. 

De clairet is daarnaast ook kant-en-klaar te koop: op mijn verzoek maakte Distilleerderij De Pronckheer in Cothen clairet in een grotere oplage. Kersen, frambozen en aalbessen zijn ’s zomers in de Kromme Rijn-streek volop voorhanden, dus dat was makkelijk te regelen. De oplage is zeer beperkt, slechts 75 flesjes van 350 ml maakten we. Maar voor echte liefhebbers die niet kunnen wachten om het volgende zomer zelf te maken, is clairet – een authentiek 18e-eeuws Utrechts product – dus nu te koop. (Nu ja, met wat knipogen dan…)

Bestellen kan hier. Of stuur een mail naar: mariella@wijnkronieken.nl